بازار شایعات در شبکه های اجتماعی چگونه داغ می شود؟

به گزارش«وبلاگ نیوز» و به نقل از پارس، «دکتر … رئیس بیمارستان امام رضا(ع) کرمانشاه درخواست اطلاع رسانی فوری به مردم ایران را دارد، به اطلاع تمام هموطنان عزیز برسانید که تا اطلاع ثانوی از خوردن خرما با هر نوع مدل جدا خودداری کنند، گروه تروریستی داعش پس از تسلط بر زرادخانه های شیمیایی میکروبی عراق اقدام به آلوده نمودن برخی محصولات و قاچاق آن به داخل خاک ایران کرده است، این محصولات حاوی ماده شیمیایی اکسالات آمونیوم هستند که مستقیماً و به سرعت بر روی سیستم عصبی اثر گذاشته و منجر به فلج شدن و مرگ فرد خواهد شد، تاکنون بیش از ۱۰ مورد به بیمارستان امام رضا ارجاع داده شده است.» این تنها یک مورد از ده ها شایعه و اخبار کذبی است که هر از چند گاهی در شبکه های اجتماعی متولد و در بین مردم بزرگ می شوند.شایعاتی که در جامعه التهاب ایجاد می کنند و تنها رسانه ها و مسئولان امر هستندکه می توانند با ورود به موقع خود به موضوع از التهاب ایجاد شده در اجتماع بکاهند.

در این مورد خاص نیز چند روز پس از گسترش شایعه در شبکه های اجتماعی وایبر،واتس اپ،لاین و حتی فیس بوک مسئولان دست به کار شدند و از معاون غذا و داروی وزیر بهداشت گرفته تا عضو اتحادیه صادر کنندگان خرما و نمایندگان مجلس با ورود به میدان نقشه شایعه پراکنان را برملا کردند.شایعه ای که اگر کمی دیرتر به آن ورود پیدا می کردند می توانست جو روانی اجتماع را برهم بزند.

البته در طول حیات شبکه های اجتماعی پیامک ها و شایعات بسیاری در خصوص آلودگی بسیاری از مواد غذایی از سوسیس و کالباس های آلوده، دلسترهای کورکننده، نوشابه های فلج کننده و سمی بودن برخی ماهی های دریای خزر منتشر شده و جوی از بی اعتمادی را در جامعه ایجاد کرده است.در این باب حتی می توان به پیامک هایی در خصوص ارسال کد VINدرج شده در پشت کارت خودروها به شماره پیامکی ۳۰۰۰۵۱۵۱و بخشش کامل جریمه های رانندگی به عنوان عیدانه یوم ا… ۲۲بهمن هم اشاره کرد.پیامکی که در آن از دریافت کننده درخواست می شد آن را برای دیگر دوستانش هم ارسال کند تا آنها هم بتوانند از موقعیت به وجود آمده بهره ببرند.نکته جالب در اینگونه موارد افرادی هستند که بدون بررسی منبع خبر و بدون هیچگونه تحقیقی به صرف به کار رفتن برخی کلمات علمی در آن و نام بردن از فلان مسئول یا رئیس بیمارستان خبر را باور کرده و در جامعه بسط می دهند.به راستی چرا شبکه های اجتماعی در تسخیر شایعه پراکنان است،شایعات از کجا نشات می گیرند و هدف از بسط و گسترش خبرهای دروغ آن هم از طریق شبکه های اجتماعی و نرم افزارهای تلفن همراه چیست؟چرا مردم به ویژه جوانان این اخبار کذب را باور می کنند و به جای استناد به رسانه های داخلی چنین پیامک های بی پایه و اساسی را منبع خبری خود قرار می دهند؟رسانه های داخلی در کاهش اثرات مخرب چنین شایعاتی چه وظیفه ای بر عهده دارند.

تضعیف اعتماد جامعه
دکتر مجید ابهری رفتارشناس و استاد دانشگاه، آسیب های ناشی از حضور ناخواسته نرم افزارهای تلفن همراه در جامعه را آسیبی فراگیر در بین تمامی اقشار جامعه می داند و معتقد است لابی های صهیونیستی تولید کننده این نرم افزارها به قصد ارزیابی دامنه نفوذ فرهنگی خود درجوامع هدف،تضعیف اعتماد جامعه به نظام حاکم و کم رنگ کردن سرمایه های اجتماعی ما از طریق متزلزل کردن اعتقادات و ارزش های دینی دست به ایجاد چنین شبکه هایی می زنند.رئیس هیئت مدیره بنیاد صیانت از نهاد خانواده قوه قضاییه برپایه تحقیقات گسترده ای که در خصوص کارکردها و اثرات مخرب شبکه های اجتماعی به ویژه نرم افزارهای تلفن همراه انجام گرفته است می گوید:دارندگان تلفن های همراه هوشمند پیش از عضویت در این شبکه ها به منظور استفاده از نرم افزارهای تلفن همراه با امضای یک پروتکل از نظر حقوقی به شرکت اداره کننده این نرم افزار اجازه می دهند به راحتی به تمامی اطلاعات موجود در گوشی تلفن همراهشان دسترسی پیدا کند. اما اینکه صهیونیست ها از به رایگان دراختیار گذاشتن نرم افزارهایی مانند وایبر و واتس اپ در بین کاربران به ویژه کاربران مسلمان چه اهدافی در سر دارند موضوعی است که این جامعه شناس در پاسخ به آن می گوید:بی شک آنها دلسوز ما نیستند و از رایگان در اختیار گذاشتن چنین امکاناتی برای ارتباطات رایگان ما اغراض بسیاری دارند.

ایجاد شبهه
آن ها با القای دروغ هاو شبهات مذهبی در قالب سوال،تلاش در جهت تضعیف اعتقادات مذهبی از طریق ارسال پیامک هایی با مضامینی از این دست که فلان دعا را برای ده نفر بفرستید تا خبر خوشی بشنوید و … سعی در تضعیف اعتقادات مذهبی افراد دارند.چراکه با ارسال این متن ها وقتی فرد خبر خوشی نشنود کم کم نسبت به مقدسات بی انگیزه می شود.ضمن اینکه شرکت های تولید کننده این نرم افزارها بعضا با ارسال چنین پیامک هایی در گروه های مختلف دامنه گسترش خود را در اجتماع ارزیابی می کنند.اما در مورد شایعه پراکنی ها و خبرسازی های دروغ باید گفت:این شبکه ها باتولید برخی اخبار دروغ و ایجاد شایعه در جامعه سعی در به دست گرفتن نبض امنیت روانی جامعه دارند.از این موارد می توان به موضوع اسید پاشی اصفهان و عملکرد ضعیف رسانه ها و مسئولان اشاره کرد.درست ساعاتی پس از وقوع حادثه اسید پاشی این شبکه ها وارد عمل شدند و به قدری به شایعات و دروغ پردازی ها دامن زدند که زنان در مشهد برای خروج از خانه احساس امنیت نمی کردند.در موردی دیگر این شایعه را که داعش به ۷۰کیلومتری مرزهای ایران رسیده است بر سرزبان ها انداختند تا نبض روانی اجتماع را به دست بگیرند، درحالی که افراد واقع نگر می دانند که داعش حتی درخواب هم جرات نزدیک شدن به مرزهای ما را ندارد.اما متاسفانه این شایعات به راحتی توسط نوجوانان و جوانان باور می شود و در فضای مجازی بسط می یابد.

اضافه بار اطلاعات ره آورد گسترش شبکه های اجتماعی
دکتر محمد علی الستی جامعه شناس ارتباطات و عضو هیئت علمی دانشگاه اضافه بار اطلاعات در دنیای رسانه به ویژه در شبکه های اجتماعی را آسیب اصلی وارد شده از سوی این شبکه ها به مردم در حوزه اطلاع رسانی می داند و می گوید:امروزه به دلیل گسترش منابع اطلاعاتی به ویژه اینترنت ،افراد در گزینش منابع پیش رو با مشکل مواجه اند.این درحالی است که افراد جامعه به ویژه نوجوانان و جوانان از قابلیت تشخیص و اولویت بندی اطلاعات برخوردار نیستند و نمی توانند اطلاعات خوب و بد را از هم تفکیک کنند.به گفته الستی مشکلی که امروز شبکه های اجتماعی و نرم افزارهای تلفن همراه برای ما به وجود آورده اند ناشی از اضافه بار اطلاعات است.چراکه شبکه های اجتماعی که خود می توانند به عنوان یک رسانه کارآمد عمل کنند به دلیل آسیبی به نام اضافه بار اطلاعات تبدیل به یک ضد رسانه شده اند.به همین دلیل باید پیش از هرچیز موضوع اضافه بار اطلاعات را مورد بررسی قرار داد و نحوه مقابله با آن را پیدا کرد.وی عملکرد بد در شبکه های اجتماعی را به سه مرحله تقسیم می کند و می گوید:مرحله اول مرحله عارضه رسانه های جدید است و در یک مرحله بالاتر این عارضه تبدیل به آسیب و ایجاد اخلال در عملکرد نظام رسانه ای می شود.این درحالی است که اگر این عارضه شیوع پیدا کند تبدیل به بحران می شود و در بحران اضافه بار اطلاعات انسان ها برای ایجاد تعامل و سازگاری یافتن با محیط نمی توانند به راحتی به اطلاعات و اخبار مورد نیاز و ضروری خوددسترسی پیدا کنند.

وی بر این نکته تاکید می کند که متاسفانه امروز تمامی رسانه های ما اعم از مکتوب ،دیداری و شنیداری دچار مشکل اضافه بار اطلاعات شده اند چون مجبورند با این اضافه بار رسانه خود را پر کنند.مطالب اضافه ای که باید توسط مخاطب هوشمند خنثی شود. مشکل اینجاست که رسانه ها احساس می کنند اگر سرعت و میزان تولید اخبار و اطلاعاتشان کاهش یابد هویتشان زیر سوال می رودو به همین خاطر برای افزایش تولید با هم رقابت می کنند.درست کاری که در شبکه های اجتماعی صورت می گیرد و به دلیل نبود منابع خبری، شایعات جای خود را به اطلاع رسانی درست می دهند.دراین قبیل رسانه های غیر رسمی افراد سودجو ،با پررنگ کردن برخی ارزش های خبری ،آن هم به دروغ اقدام به شایعه سازی می کنند و چون هیچ ناظری بر این شبکه ها و نرم افزارها نیست شایعات به سرعت در اجتماع بسط می یابد.میزان گسترش این شایعات ارتباط مستقیمی با میزان اعتماد مردم به رسانه ها و حاکمیت سیاسی دارد.شاید در ذهن شما نیز این سوال ایجاد شود که چرا مردم به جای مراجعه به رسانه های داخلی و معتبر ،مجاری غیر رسمی تولید و انتشار اخبار آن هم در محیط سایبری را انتخاب می کنند؟دکتر ابهری پیش از پاسخ گفتن به این سوال ابتدا گلایه ای از رسانه های داخلی به ویژه رسانه ملی می کند و می گوید:در غیبت رسانه های داخلی و فقدان اطلاع رسانی به موقع است که پخش اخبار آن هم به صورت هدفمند و غیر حرفه ای به دست این شبکه ها می افتد و هر فردی اقدام به نشر اخبار سیاه و یا خاکستری می‌کند.اخبار خاکستری که بخشی از آن دروغ است باعث اضطراب درجامعه می شود.اخبار سیاه هم اخباری هستند که از پایه و اساس دروغ هستند و تنها اشخاص کم اطلاع آنها را باور می کنند.اگر رسانه های ما به خصوص رسانه ملی در موضوعات مختلف مانند موضوع اسید پاشی اصفهان به موقع وارد میدان می شدند و اطلاع رسانی می کردند میدان عمل به دست شبکه های اجتماعی و گردانندگان مغرض آنها نمی افتاد و آرامش روانی جامعه دچار مشکل نمی شد.

مخفی کاری رسانه های داخلی دلیل اصلی اقبال شبکه های اجتماعی
او علت کم اعتمادی مردم به رسانه های داخلی را تاخیر در اطلاع رسانی در برخی موارد و حتی مخفی نمودن برخی مسائل و اخبار می داند و این اقدام را در دنیای باز رسانه ای امروز تنها به ضرر رسانه های داخلی می داند.او معتقد است هنوز هم دیر نشده و صدا و سیما و دیگر رسانه ها باید با مخاطب شناسی و ارزیابی سلیقه های مختلف در رخدادهای گوناگون حضوری به موقع و پررنگ داشته باشند و میدان را از دست این گونه شبکه های غیر رسمی خارج کنند.وقتی مردم ببینند اخبار به موقع و دقیق از رسانه های داخلی منتشر می شود به سمت رسانه های بیگانه و شبکه های اجتماعی جذب نمی شوند.

دکتر الستی اما بر این باور است که اعتماد مردم از مجاری رسمی انتشار خبر کم شده است و به همین دلیل است که به سمت مجاری غیر رسمی و حتی رسانه های خارجی متمایل می شوند.در این شرایط است که رسانه های غیر رسمی و گردانندگان پشت پرده آنها فرصت را برای شایعه پراکنی و دروغ پردازی مغتنم می شمارند.راهکار او برای خروج از این مشکل اعتماد سازی رسانه ها و همچنین ارائه آموزش های لازم برای پردازش اطلاعات و حذف اطلاعات اضافه از رسانه ها به عموم مردم به ویژه دانش آموزان و دانشجویان است.به گفته الستی مدیریت اطلاعات باید به صورت جدی در تمامی رشته های دانشگاهی تدریس شود.چراکه تمامی افراد در دنیای امروز خواه ناخواه با اضافه بار اطلاعات درگیر خواهند شد و برای پردازش اطلاعات موجودنیاز به آموزش دارند.دروغ پردازان ،شایعه سازان و برهم زنندگان امنیت روانی جامعه بیکار نخواهند نشست.دیر یازود بازار پیامک هایی از دیار سایبری بازهم داغ خواهد شد و اینجاست که رسانه ها و مسئولان باید سریعتر از گذشته وارد میدان شوند و مردم هم بدون بررسی منابع اعلام کننده خبر آن را باور نکرده و در فضای سایبری بسط ندهند.

تبدیل تهدیدها به فرصت
با آنکه شبکه های اجتماعی عمری چندان طولانی ندارند اما از بدو ایجادشان در فضای سایبری توانسته اند به محلی برای انجام فعالیت های اجتماعی وسیاسی تبدیل شوند.به شکلی که بسیاری از کشورها برای پیشبرد اهداف خود در تمامی حوزه های سیاسی ،اجتماعی و اقتصادی از قابلیت های شبکه های اجتماعی بهره می برند و به آن به چشم یک فرصت می نگرند.اما متاسفانه در ایران با شبکه های اجتماعی نیز مانند دیگر پدیده های نوظهور از همان ابتدا به صورت سلبی برخورد شد .

برخوردی که فرصت تدوین قوانین و ارائه آموزش های لازم به کاربران برای استفاده از ظرفیت های این شبکه ها را از بین برد.در شرایطی که امکان استفاده از ظرفیت شبکه های اجتماعی در جهت اطلاع رسانی صحیح و سریع وجود داشت اما نبود راهکاری اصولی در مواجهه با این شبکه ها باعث شد تا این ابزارهای ارتباطی از کارکرد اصلی خود در جامعه منحرف شده و به محلی برای جوک گویی،شایعه پراکنی و خبرسازی علیه دیگران تبدیل شود.

از سوی دیگر به دلیل تعاملی بودن شبکه های اجتماعی و نقشی که برعهده کاربر نهاده شده است نمی توان از کاربر ایرانی که از سواد رسانه ای کافی برخوردار نیست و اقدامی برای آموزش رسانه ای او در مدرسه و دانشگاه صورت نگرفته است انتظار برخورد صحیح داشت و شبکه های اجتماعی را وسیله ای برای پیشرفت و توسعه قلمداد کرد.از سوی دیگربا آنکه تجربه ثابت کرده برخوردهای سلبی با پدیده های نوظهور و رسانه های نوین در نهایت سبب خالی ماندن دست سیاستگذاران و مسئولان در استفاده از ظرفیت های موجود می شود اما متاسفانه تا کنون مسئولان نه تنها فکری برای استفاده از ظرفیت های موجود نکرده اند بلکه به فکر تهدیدات ناشی از ناآگاهی کاربران در برابر تهدیدات این شبکه ها نیز نیستند و با چشم پوشی بر واقعیت ها فکری برای آموزش کاربران نمی کنند.

به نظر می رسد به جای تهدید انگاری شبکه های اجتماعی و نرم افزارهای تلفن همراه باید به فکر تدوین راهکارهای استفاده درست از این ظرفیت ها بود و با سیاستگذاری صحیح و آموزش کاربران جلوی شایعه پراکنی ها،دروغ پراکنی ها و تخریب ها را گرفت و از فرصت موجود به بهترین شکل بهره برد و تهدیدها رابه فرصت تبدیل کرد.

در واقع در عصر ارتباطات،هر روز بر تعداد مشتریان شبکه های اجتماعی اضافه می شود و استفاده از اطلاعات این شبکه ها به صورت یک ضرورت در آمده است اما ما می‌توانیم با افزایش سواد رسانه ای مردم نحوه استفاده مطلوب از این شبکه ها را در جامعه فراهم آوریم و این تهدید را به فرصت مناسب تبدیل کنیم.

غفلت رسانه های داخلی از ظرفیت نرم افزارهای تلفن همراه شبکه های اجتماعی
دکتر محمد علی الستی جامعه شناس ارتباطات می گوید:رسانه ها باید هنگام حضور در شبکه های اجتماعی یا شبکه هایی مانند وایبر و واتس اپ تنها اخبار پرمخاطب خود را منتشر کنند و از انتشار اخباری که در رسانه هایشان برای حجم دادن به اطلاعات استفاده می کنند پرهیز کنند.چنین حضوری باید همراه با سرعت عمل،دقت و بیان واقعیت ها باشد تا اعتماد کم رنگ شده مردم نسبت به رسانه های داخلی احیا شود.

انتهای پیام/.