خطر زیرآب‌زنی اعتقادات در شبکه‌های اجتماعی

به گزارش «وبلاگ‌نیوز» فاطمه کمالی در بولتن نیوز نوشت: زمان زیادی از ورود اینترنت و فضای مجازی به زندگی بشر مدرن نمی‌گذرد. اما مختصات و ابعاد جدیدی که فضای مجازی در باب ارتباط پیش روی انسان قرار می‌دهد، به‌قدری جدید، متنوع و پیچیده است که خیلی زود نیاز به تعیین الگوهای رفتاری، ارزش‌ها و هنجارهای ارتباطی و در یک‌کلام اخلاق جمعی، خود را نشان داده است. به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک، ماه معنویت و اخلاق، مناسب دیدیم نکته‌هایی در مورد اخلاق در فضاهای مجازی، که این روزها وقت زیادی از ما می‌گیرند را، مطرح کنیم.هر اجتماعی برای تضمین سلامت روان، تأمین امنیت و در یک‌کلام آرامش جمعی خود، مجموعه‌ای از بایدونبایدها و ارزش‌ها را برای افراد جامعه تبیین می‌کند. در جوامع غیردینی این بایدونبایدها، غالباً در لوای قوانین به افراد عرضه می‌شود. قوانینی که اجرای آن‌ها در راستای حفظ سلامت روحی، روانی، جسمی و امنیتی جامعه است. اما در جوامع دینی همچون جامعه ایرانی، بایدونبایدها علاوه بر قوانین جاری بر جامعه، در متون دینی جای گرفته‌اند، درواقع اغلب ادیان، مطلوب هدف خود را رعایت اخلاق عنوان کرده‌اند، همان‌طور که پیامبر بزرگ اسلام می‌فرمایند که :«به‌راستی‌که من براى به کمال رساندن مکارم اخلاق مبعوث شده‌ام»¹ بنابراین چه این بایدونبایدها در غالب قانون اجتماعی به افراد جامعه عرضه شود و چه نه، افراد در جزئی‌ترین رفتارها و روابط خود، ملزم به رعایت آن‌ها هستند و انتظار می‌رود که چون این الزام، نه از سوی سازمان‌های قانون‌گذار بشری بلکه از سوی خداوند متعال امر شده است، افراد خود را نسبت به رعایت آن‌ها، مسئول‌تر بدانند.

بنابراین آنچه در ادامه به‌عنوان اخلاق کاربردی در فضای مجازی عنوان خواهد شد، ممکن است با آن اخلاقی که در جوامع غیردینی جهت رعایت در فضای مجازی ارائه می‌شود، تفاوت‌هایی داشته باشد. بااین‌حال مجدداً یادآور می‌شویم که رعایت اخلاق در کلیه شئونات اجتماعی یکی از ضروریات زندگی انسانی است و فضای مجازی نیز از این امر مستثنا نیست. رعایت اخلاق، باعث می‌شود که افراد بتوانند، مسائل و مشکلات ناگزیر اجتماعی را که به‌واسطه زندگی جمعی پیش می‌آید، محدود و کنترل کرده و آن‌ها را قابل‌حل و تحمل نمایند.

عدم رعایت اخلاق در فضای مجازی، گاه سبب بروز چنان فجایعی می‌شود که حتی حیات واقعی افراد را به خطر می‌اندازد. در چند سال اخیر بسیار شنیده‌ایم که افرادی از زندگی خود چشم پوشیده‌اند تنها به این دلیل که دیگرانی به دلیل عدم رعایت اخلاق در این فضا حریم خصوصی آن‌ها را نشانه گرفته‌اند و به‌اصطلاح آبروی فرد رفته است و بزه‌کاری‌های متفاوت و گوناگونی که منشأ آن‌ها عدم رعایت اخلاق است.

در این مجال ما به ذکر چندین نکته در باب اخلاق در فضای مجازی خواهیم پرداخت:

از شخصی‌ترین نکته که مدیریت زمان است، آغاز می‌کنیم. شاید در نگاه اول چندان مرتبط بااخلاق به نظر نیاید، اما کاملاً مشهود است که وقت‌گذرانی بیش‌ازحد در فضاهای مجازی سبب هدر رفتن زمان می‌شود. «زمان» و برنامه‌ریزی برای استفاده بهینه از آن به‌اندازه‌ای مهم هست که مطابق احادیث در روز قیامت در اولین قدم از بنده در مورد «چگونگی استفاده از نعمت عمر» سؤال می‌کنند. استفاده صحیح از زمان و داشتن برنامه‌ریزی مناسب و دقیق برای لحظات و ساعات و روزهای زندگی، سبب افزایش انرژی، آرامش و کاسته شدن از میزان فشارهای روحی و روانی می‌شود و روشن است که بالعکس آن نیز صادق است. به‌عبارت‌دیگر، هدر دادن زمان، یا هزینه کردن آن در یک بعد خاص سبب از بین رفتن آرامش، انرژی و افزایش فشارهای روحی، عقب‌ماندگی و پسرفت در اغلب زمینه‌ها خواهد شد. بنابراین در اولین قدم به این نکته اشاره می‌کنیم که انسان مدرن نیاز ندارد در همه شبکه‌های اجتماعی موبایلی و … حضورداشته باشد، شبکه‌هایی که هرروز هم بر تعداد آن‌ها و کاربرانشان افزوده می‌شود. لاین، واتس‌اپ، تلگرام، اینستاگرام، وایبر و … که اغلب هم کاربری‌های مشترکی دارند. از میان آن‌ها، از شبکه‌ای استفاده کنید که بیش از بقیه به کارتان می‌آید. ضمناً هیچ نیازی نیست که در گروه‌های مختلف حضورداشته و روزانه زمان زیادی را صرف خواندن مطالبی کنید که اگر ضرر نداشته باشد، نفع چندانی هم نخواهد داشت.

بسیار دیده‌ایم متن‌های طولانی، یا کوتاه که حاوی شبهه‌های اعتقادی، سیاسی، فرهنگی و … هستند، گاه حتی یک غزل می‌تواند کاملاً غیرمستقیم زیرآب اعتقادات ما را بزند، در این‌گونه مواقع، اولین کاری که از دستتان برمی‌آید این است که آن را برای کسی دیگر نفرستید و دومین رفتار شما این است که با فردی که آن را برایتان فرستاده وارد بحث و گفتگوی اعتقادی و … نشوید. فضای مجازی به‌هیچ‌عنوان مناسب بحث‌ها و گفتگوهای این‌چنینی نیست. بهتر است اگر نیاز به اعلام نظر بود، تنها به گفتن من اعتقادی به این نکته ندارد بسنده کنید و دیگر ادامه ندهید و توضیح دهید که با چت نمی‌توان این‌گونه مسائل مهم و پیچیده را تأیید یا رد کرد.

هر چیزی را که برایتان فرستاده می‌شود، اعم از اخبار، کلیپ، متون سیاسی، عکس و … فوراً با دیگران به اشتراک نگذارید. صرف هیجان‌انگیز و خارق‌العاده بودن یک مطلب، دلیل بر صحت آن نیست. بنابراین جلوی هیجان خود را بگیرید و اگر با اخبار روبه‌رو هستید اول از صحت آن‌ها مطمئن شوید. شاید با خودتان بگویید مطلبی که بارها در سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌چرخد، حتماً صحت دارد که تا به این حد گسترده شده است، اما متأسفانه شایعه نیز به همین شکل درست می‌شود و شوربختانه اغلب یک فرد قربانی این سرعت تکنولوژی در انتشار اخبار اغلب نادرست می‌شود. پس قبل از به اشتراک گذاشتن یک مطلب، بهتر است کمی جستجو کنید، به منبع آن خبر توجه کنید و پس از اطمینان از صحت آن، دیگران را از آن باخبر سازید.

بعضی از اخبار حول زندگی شخصی و خصوصی افراد است. کلیپ‌ها و عکس‌های خصوصی، اخبار زندگی شخصی و … که دست‌به‌دست می‌چرخند، بی‌آنکه توجه کنیم که با این کار چه بر سر آبروی فرد، زندگی شخصی و خانوادگی او خواهد آمد. این مسئله یکی از معضلات بسیار مهمی است که جامعه ما با آن روبه‌روست، متأسفانه اخلاق در رعایت حریم شخصی دیگران و وارد نشدن به مسائل خصوصی آن‌ها، نقش کلیدی را دارد. کما اینکه گاه بسیاری از این عکس‌ها و اخبار و … حاصل یک دروغ است و زندگی فرد قربانی یک دروغ می‌شود.

به گفته‌ محمدامین قانعی راد، رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران: «افشا و انتشار اطلاعات خصوصی اشخاص در همه جای دنیا منع شده و محدود به اخلاقیات اسلامی و سنتی ما نمی‌شود و از آن فراگیرتر است. این عمل از دیدگاه تمدن امروزی نیز غیرقابل‌پذیرش بوده و پیامدهای بسیار منفی می‌تواند روی زندگی افراد بگذارد و امنیت خصوصی، شخصی، اخلاقی و اجتماعی آن‌ها از بین ببرد.»

بله، خندیدن خوب است، اما مسئله این است که ما به چه چیزی و چرا می‌خندیم. حجم گسترده‌ای از جوک‌هایی که روزانه دست‌به‌دست می‌چرخند و یک قشر خاص را به تمسخر می‌گیرند، بسیار زیاد است. بی‌آنکه فکر کنیم دست انداختن و توهین به افراد چه نتایج زیان باری را در پی دارد. زنان، قومیت‌ها، دین، سیاست و در شرایط شرمناک‌تر، بزرگان دینی را دست‌مایه ساختن انواع جوک‌ها می‌کنیم و بی‌آنکه کمی فکر کنیم دست به انتشار آن‌ها می‌زنیم.

اینکه کسی شمارا نمی‌بیند و فضای مجازی این امکان را به شما داده که ناشناس باقی بمانید، دلیل بر این نمی‌شود که هر چیزی را بر زبان بیاورید یا از این مسئله سوءاستفاده کنید. هویت ناشناس داشتن و در پشت این هویت ناشناس به‌دروغ گفتن به دیگران پرداختن عملی غیراخلاقی و خلاف شرع و عرف و قانون است.

درست است که شبکه‌های اجتماعی امکان آزادی بیان را دو صدچندان کرده‌اند، اما این بدان معنا نیست که هر چیزی را هرکجا که دلتان خواست بگویید. بهتر است هنگام ورود به یک جمع مجازی ـ گروه‌های موبایلی ـ کمی به هدف افراد برای گردهمایی دقت کنیم، چند روزی را تماشاگر باشیم تا متوجه بشویم که می‌بایست در چه زمینه‌ای صحبت کنیم. اگر متوجه شدید که این زمینه در تخصص شماست و نه علاقه و کمکی در هیچ زمینه‌ای به شما نمی‌کنید، خیلی سریع گروه را ترک کرده و وقت خود و دیگران را هدر ندهید.

فضای مجازی امکان ارتباط با اشخاص گوناگون را فراهم می‌کند، گاه در پشت این ارتباط صمیمت های مضر ایجاد می‌شود، این خاصیت فضای مجازی است که چون افراد چشم در چشم نیستند، کمتر نسبت به رد کردن خطوط قرمز اخلاقی ابا داشته باشند. ارتباطات بیش‌ازحد ضرورت میان زنان و مردان نامحرم بنیان خانواده را نشانه می‌گیرد و آرامش را از زوجین گرفته و حتی گاه خانواده را از هم می‌پاشد. در وضعیت دیگر افراد را دچار احساسات غیرواقعی و کذب می‌کند. اخلاق و دین حکم می‌کنید که همان از صحبت‌های غیرضروری با نامحرم بپرهیزیم و پیش از وقوع حادثه، پیشگیری کرده یا به گفته دین راه «تقوی» را در پیش گیریم.

پ.ن:

اـ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج ۶۸، ص ۳۸۲، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق

انتهای پیام/.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

جایزه همراه اول