وقت ملی‌شدن صنعت «پیام‌رسان»

  • روزنامه جام جم، امروز شنبه در گزارشی نوشت:

گسترش نفوذ اینترنت در کشور و افزایش استفاده از شبکه‌های مجازی فی نفسه اتفاق خوبی است که فرصت‌ها و البته تهدیدهایی را به‌همراه دارد. آن‌طور که آمارهای مرکز افکارسنجی دانشجویان کشور نشان می‌دهد حالا حدود 63 درصد مردم ایران عضو حداقل یکی از این شبکه‌های مجازی‌اند، آماری که تا دو سال پیش به زحمت به 37 درصد می‌رسید. از سوی دیگر، وجود 40 میلیون کاربر ایرانی تلگرام رقم قابل توجهی است. در آمارهای منتشر شده، تلگرام همچنان پرمخاطب‌ترین شبکه اجتماعی ایران است.‌ اما این شبکه در کنار ویژگی‌های مثبتی که دارد نگرانی‌هایی نیز ایجاد کرده که کارشناسان نسبت به آن هشدار می‌دهند، نبود نظارت و مدیریت روی این شبکه ضعف بزرگی است.

به گزارش جامجم، بخش زیادی از مردم یعنی حدود 80 درصد، پیامرسانها را برای ارتباط و تعامل میخواهند. گروههای خانوادگی، مدارس و دانشآموزان، گروههای دوستانه و ارتباطات کاری و به طور کلی لزوم پیامرسانها برای اغلب کاربرانش یک نیاز ارتباطی است. این در حالی است که نقش پیامرسانها بیش از آن چیزی است که همواره عنوان میشود. برای بسیاری از کاربران مفهوم کلی فضای مجازی با همین پیامرسانها یکی است. اهمیت پیامرسان به قدری است که شاید بتوان گفت آنها آینده نزدیک زندگی ایرانیان هستند و بسیاری از سرویسها روی این بستر شکل خواهندگرفت و ارائه خواهند شد.

کاربران ایرانی و مدیران خارجی

با همه این تفاسیر، نکته مغفول ماجرا نبود مدیریت بر این فضاست. در حالی 40 میلیون ایرانی عضو شبکه تلگرام هستند که ما نه میتوانیم آن را مدیریت کنیم، نه این پیامرسان شاخصهای فرهنگی و اجتماعی آنها را رعایت میکند، علاوه بر این ، این پیامرسان به ملاحظات امنیت ملی کشورمان نیز پایبند نیست.

عزیز نجفپور، کارشناس فضای مجازی به وجود بیش از 8000 کانال فیلم مستهجن در تلگرام اشاره میکند و میگوید: وقتی در تلگرام این تعداد کانال فیلم مستهجن وجود دارد نمیتوان منتقد این محتوا را تنگنظر خواند.

یاسر جلالی، دیگر کارشناس حوزه فضای مجازی نیز میگوید: اشکال کار این است دولت از جایگاه حاکمیت بدون هیچ قاعده و قانون و تعهد محکمی، به یک سرویس اجازه دسترسی انحصاری40 میلیونی به مخاطب در گستره ملی را داده و با حمایت ویژه و دوپینگ دولتی، استفاده فراگیر از آن را ترویج میکند.

هر چند مخالفان در این ارتباط بهانه را سیاسی میدانند، اما اگر مباحث سیاسی را هم از این نظر حذف کنیم، نبود مدیریت در این فضای گسترده آفتهای بسیار دیگری هم دارد. نمونهاش بیشمار جرم و جنایتی است که در بستر پیام رسانهای خارجی اتفاق میافتد و نبود دسترسی به مدیریت آن فضای امنی برای تبهکاران ساخته است.

نگاهی به آمارهای منتشر شده هرساله از سوی پلیس فتا نشان میدهد نزدیک به 80 درصد از جرمهای اتفاق افتاده در فضای مجازی در تلگرام است و بسیاری از این مجرمان به دلیل نبود مدیریت داخلی روی این پیامرسان هیچگاه به چنگ قانون نمیافتند.

نظارت مغایر آزادی نیست

برخی کارشناسان بر این باورند آزادیهای موجود در تلگرام دلیلی است بر اقبال مردم از این پیامرسان. نجف پور دراین باره میگوید: حتی اگر با تعریف غربیها هم به آن نگاه کنیم نظارت بر محتوا مغایرتی با آزادی ندارد. اکنون بسیاری از کشورهای جهان مثل برزیل و البته چین هم صاحب پیامرسان بومی هستند و تجربیات بسیار خوبی در این زمینه دارند و از مزایای آن استفاده میکنند.

مساله مورد اشاره این کارشناس فضای مجازی را در حرفهای یاسر جلالی هم میتوان یافت؛ جایی که این کارشناس حوزه مجازی به خدمات ارائه شده روی پیامرسان وی چت در چین اشاره میکند و میگوید: روی پیامرسان ویچت در چین، نزدیک به 800 خدمت دولتی و غیردولتی به مردم ارائه میشود. یک سوم چینیهایی که از این پیامرسان استفاده میکنند، اینترنت را معادل وی چت میدانند.

یاسر جلالی در این ارتباط گلایههایی هم دارد. این کارشناس فضای مجازی میگوید: ما در یک گستره 40 میلیون نفری، از حوزه ارتباطات تا اطلاع رسانی، رسانه و البته تعداد قابل توجهی کسب و کار را به یک سرویس پیامرسان گره زدهایم بدون آن که شرایط لازم برای پایدار نگه داشتن آن را پیشبینی کرده باشیم. به گفته جلالی ما کاری کردهایم که حتی برای حذف محتوای تروریستی که اتفاق مرسومی در تمام دنیاست، نماینده ملت ایران باید از مدیر تلگرام خواهش و التماس کند!

سیاهنمایی برای پیامرسانهای داخلی

آنچه بدیهی است این که پیامرسانها ارتباطی تنگاتنگ با امنیت، استقلال و حتی اقتصاد جوامع دارند. همین است که لزوم استفاده از یک پیامرسان داخلی مهم جلوه میکند. اما چرا در این میان از پیامرسانهای داخلی حمایت نمیشود؟ آنقدر که حتی استفاده از آنها مورد کنایه مسئولان رده بالای دولتی هم قرار میگیرد!

برخی اعتماد نداشتن به پیامرسانهای داخلی را دلیلی بر استفاده نکردن از آن میدانند در حالی که به گفته جلالی 70 درصد مردم بر این باورند که به علت نبود پیامرسان جایگزین به تلگرام روی آوردهاند و 65 درصد آنان عنوان کردهاند چنانچه پیامرسان ایرانی مناسب در اختیار داشته باشند از آن استفاده میکنند.

عزیز نجفپور اما درباره دلایل استقبال نکردن مردم از پیامرسانهای داخلی میگوید: علت اینکه مردم در فضای تلگرامی که مخاطرهآمیز است فعالیت میکنند چند بعد دارد؛ یکی سیاهنماییهای بسیاری است که علیه پیامرسانهای بومی شده است و کاربران فکر میکنند اگر در این فضاها فعالیت کنند اطلاعاتشان رصد میشود و از سوی دیگر در این حوزه هنوز نتوانستهایم قوانین و الزامات دقیق حقوقی و قضایی را وارد کنیم.

او به نگاه غالب سیاسی هم اشاره دارد و میگوید: دادههای غلطی مبتنی بر تحلیلهای اشتباه وجود دارد که سبب شده برخی شبکههای اجتماعی خارجی را بر رقیب داخلی ترجیح دهند. این یک خطای بزرگ سیاسی است که بعضی مسئولان مرتکب میشوند که متاسفانه تجلی آن در فضای مجازی دیدهمیشود.

این در حالی است که کشورهای دیگر قوانینی سختگیرانه روی شبکههای مجازی دارند که مردم از آن استفاده میکنند.

به عنوان مثال میتوان اشاره کرد به تلاش چند ماهه کمیته اطلاعاتی سنای آمریکا برای تحقیق و سؤال از توییتر، فیسبوک و گوگل در مورد دخالت روسیه در انتخابات ریاستجمهوری سال 2016 آمریکا یا تصویب قانونی در آلمان که طبق آن شبکههای اجتماعی موظفند ظرف 24 ساعت مطالب تند و توهین آمیز کاربران را حذف کنند و در غیر این صورت 50 میلیون یورو جریمه میشوند. یعنی 250 میلیارد تومان برای هر تخلف!

تغییر سبک زندگی با پیامرسانها

تناسب نداشتن با شاخصهای فرهنگ بومی و البته میزان جرم و جنایت در بستر تلگرام تنها آفتهای نبود مدیریت بر این پیامرسان نیست، هر چند معمولا در رسانهها با این عناوین نقل قولها و و آمار تکاندهنده بسیاری میتوان یافت ؛ اما حالا یکی از بزرگترین تهدیدها در زمینه استفاده اطلاعات(دیتا) کاربران ایرانی است. این غفلت در حالی صورت میگیرد که مدیران این شبکه در حال برنامهریزی برای این بازار است .

آن طور که محمدرضا ولوی، مشاور وزیر دفاع و استاد دانشگاه مالک اشتر پیش بینی کرده: «تلگرام با نسخه جدیدش که اردیبهشت رونمایی میکند، 50میلیارد ارز از کشورمان خارج میکند.» اشاره این استاد دانشگاه بر راه اندازی یک واحد پولی تازهای است که بدون شک کاربران و اقتصاد ایران را نشانه رفته است؛ چرا که ایران همچنان با 40 میلیون بیشترین کاربر این شبکه پیامرسان را به خود اختصاص داده است.

فارغ از این واحد پولی استفاده از اطلاعات کاربران ایرانی در زمینههای اجتماعی و فرهنگی هم میتواند براحتی روی سبک زندگی ایرانیان تاثیری شگرف بگذارد ؛ اتفاقی که تا حدودی هم رخ داده و باعث شده الگوهای کاربران ایرانی تلگرام تفاوت بسیاری با گذشتههای ما داشته باشد.

به نظر میرسد دیدگاهی در کشور وجود دارد که کلا موفقیت پیامرسان داخلی را غیرممکن میداند، اگر چه دلایل این دیدگاه مطالب مهمی است اما باید دانست کشور تاکنون در مسائل مهمتری موفق شده است و این دیدگاه نامید کننده در این مسیر سم مهلک است و میبایست با امید و جدیت و تلاش علمی و اجرایی به جوانان و افراد علاقهمند میدان داد و در سالگرد ملی شدن صنعت نفت به امید ملیشدن صنعت پیامرسان اعتماد کرد به لطف الهی که حتما موفقیت آمیز
خواهد بود.

حمایتهای کاغذی

مهدی انجیدنی،مدیرعامل یکی از پیامرسانهای داخلی

پیامرسانهای داخلی، مورد توجه شهروندان قرار نگرفتهاند. این مسالهای است که خیلیها در بررسی آن به نبود زیرساخت و امکانات اشاره میکنند، اما به نظرم توسعه پیامرسانهای داخلی در کشورمان با چنین مشکلاتی روبهرو نیست؛ چراکه ارادهای برای عمومی کردن پیامرسانهای داخلی نیز درست مانند سایر کالاهای ایرانی وجود ندارد.

این واقعیت تلخی است که تاکنون هیچکدام از وزرا، عضو پیامرسانهای داخلی نشدهاند، اما بر خلاف این خیلی از مسئولان درباره ضعفهای آنها سخن گفتهاند که این پیامرسانها ظرفیت ندارند. این درحالی است که تاکنون برای بررسی نقاط ضعف و قوت این پیام رسانها هیچ اقدامی صورت نگرفته، به همین علت مشخص نیست چرا برخی بدون راستی آزمایی ادعا میکنند پیامرسانهای داخلی ضعیف هستند.

برخی به مشکلی که برای یکی از پیامرسانهای داخلی هنگام فیلتر شدن چند روزه تلگرام اتفاق افتاد اشاره میکنند؛ اما حقیقت این بود مدیران این پیامرسان غافلگیر شدند، چون تصور نمیشد مردم به استفاده از آنها روی بیاورند به همین علت اشکال این پیامرسان را باید طبیعی دانست. در واقع اگر از پیش در این خصوص به پیام رسانهای داخلی اطلاعرسانی میشد چنین ایرادی اتفاق نمیافتاد.

با توجه به نحوه حمایت برخی مسئولان از پیامرسانهای داخلی میتوان گفت هستند افرادی که میخواهند پیام رسانهای داخلی عمومیت پیدا نکنند.

بنابر این، انتظار از وزیر ارتباطات و دیگر مسئولان این است که اگر تمایل دارند شهروندان به پیامرسانهای داخلی اقبال نشان دهند خودشان ابتدا عضو این پیام رسانها شوند وبعد از زیر مجموعههای خود دراین خصوص دعوت کنند.

توانایی که دیده نمیشود

در حالی بهانه تمایل نداشتن کاربران ایرانی به پیامرسانهای داخلی، کیفیت آنها عنوان میشود که پیامرسانهای داخلی در زمینه طراحی و ابتکار عمل در سرویسها بسیار خوب هستند. به عنوان مثال کانال برای اولین بار توسط یکی از پیامرسانهای داخلی طراحی شد ولی تلگرام از روی آن تقلید و کپی برداری کرد. در حال حاضر نیز در زمینه تناسب امکانات پیامرسانها با نیازها و شرایط عمومی کشور ابتکارات و اقدامات خوبی انجام شده تا جایی که حتی شاید این یکی از امتیازات پیامرسانهای داخلی به شمار برود.

توانایی در این زمینه نکتهای است که احتمالا به عمد نادیده گرفته میشود. محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات هم به توانایی بومی در این زمینه اذعان دارد. به گفته او زمانی که وبلاگ نویسی در دنیا تازه راه افتاده بود، سرویسهای وبلاگ ما در تراز جهانی بودند و روزی که شبکههای اجتماعی هم به راه افتاد شبکههای داخلی در تراز مناسبی قرارداشتند.

آن طور که او گفته، این که ما به لحاظ زیرساختهای حوزه پیامرسانی وابسته به یک زیرساخت باشیم مطلوب نیست ؛ چراکه انبوه کلانداده مردم روی این سرویس ذخیره میشود که در حاکمیت کشور هم جزو مخاطرات است و اگر زمانی این سرویس دچار آسیب شد فعالیتهای روزانه ما دچار اختلال میشود. سرویسهای فناوری اطلاعات حوزهای است که دولت اجازه ورود و رقابت با بخش خصوصی را ندارد ؛ حوزهای است که باید مقررات گذار باشد و تسهیلگر و توانمند ساز.

لزوم حمایت از پیام رسان داخلی در عصر اطلاعات

رمضانعلی سبحانیفر،عضو فراکسیون مطبوعات رسانه ملی و پایگاههای مجازی

نقش پیامرسانها در فضای مجازی برکسی پوشیده نیست. این روزها پیامرسانها در بخش اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تاثیرگذار هستند. لازم به یاد آوری است که دیگر مانند گذشته بحث ارتباطات مطرح نیست و توجه به بحث اطلاعات ضروری است .

این روزها دادههای زیادی در فضای مجازی ارسال و دریافت میشود، بخش قابل توجهی از این اطلاعات در پیامرسانهای جا به جا میشود، زیرا بستر مناسبی را برای انتقال دادهها ایجاد کرده اند به همین دلیل باید شرایطی ایجاد کرد تا در کشورمان نیز پیامرسانهای داخلی ایجاد شده و مورد استقبال شهروندان قرار گیرد.

اگر در داخل کشور تلاش نکینم، دیگران فرصت لازم را ایجاد کرده و از آن بهره میبرند به همین دلیل باید میدان را برای جوانان باز کرد تا پیام رسانهای داخلی را توسعه بدهند.

این در حالی است که اگر پیام رسانههای داخلی رواج پیدا کنند، حجم استفاده از اینترنت خارج نیز کاهش پیدا کرده و سبب کاهش هزینهها در فضای مجازی میشود.

بنابراین باید جوانانی که در این زمینه فعالیت میکنند، مورد حمایت قرار بگیرند.

پیامرسانهای وطنی، هووی تلگرام؟!

دکتر عباس اسدی،استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی

گرچه تلگرام پرطرفدارترین پیامرسان بین کاربران ایرانی است، اما پیامرسانهای داخلی تلاش میکنند تا از هر جهت توانایی رقابت با تلگرام را به دست آورند. به عبارتی، تنوع و تکثر پیامرسانهای ایرانی نشانه خلاقیت و فعالیت برنامهنویسان ایرانی است که میکوشند خلأ موجود را در حوزه شبکههای اجتماعی مبتنی بر تلفن همراه پر کنند. گرچه تلاشهای صورت گرفته در این زمینه قابل تامل است و هر یک از این پیامرسانهای بومی، مزایا و معایب خود را دارد ولی در مجموع میتوان گفت آنها در حال طی کردن روندی رو به رشد بوده و هستند که ارزش امتحان کردن هر یک از آنها وجود داشته و دارد.

برخی از این اپهای ارتباطی از چنان زیبایی و سادگی برخوردارند یا چنان ترکیب مناسبی از زیبایی و کارایی و امکاناتی نظیر استیکرهای متنوع و زیبای فارسی در کنار محیطی جذاب به کار گرفتهاند که برخی کاربران به آسانی شاید نتوانند تشخیص دهند که از یک اپ ایرانی استفاده میکنند و این امر میتواند کاربران را در جایگزینی اپهایی چون وایبر و واتساپ ترغیب کند. مسدود شدن کوتاه مدت تلگرام که باعث کوچیدن اجباری کاربران به اپلیکیشنهای وطنی شد، نشان داد که احتمال دارد در آینده، پیامرسان تلگرام نیز مانند وایبر و ویچت به متروکهای تبدیل ‏شود. البته هنوز بسیاری از کاربران نسبت به پیامرسانهای داخلی سوءظن دارند و تا زمانی که این سوءظنها بر طرف نشود، احتمال جایگزین شدن اپلیکیشنهای ایرانی به جای تلگرام به آسانی امکانپذیر نخواهد بود. مهمترین عامل گسترش این نوع سوءظنها خود دولت است که به انحای مختلف وعده و وعید گسترش پهنای باند میدهد و به کرات میکوشد تا خود را حامی و پشتیبان پیام رسانهای داخلی نشان دهد در حالی که این گونه اقدامات و سیاستها خود به خود بذر بدبینی در میان افکار کاربران میپاشد و مانع رشد و رونق بازار خلاقیتها در حوزه ابداعات داخلی و اقبال کاربران از دستاوردهای وطنی میشود.

آن گونه که برخی آمارها نشان میدهد تلگرام حدود 40 میلیون کاربر ایرانی ثبتنامی دارد که حدود 20 تا 30 میلیون از این جامعه، فعال هستند و به گفته وزیر ارتباطات 30 تا 40 درصد ترافیک کشور نیز به سمت تلگرام است، لذا اگر پیامرسانهای داخلی بخواهند جایگزین این بستر شوند، پهنایباند موجود امکان سرویسدهی برای پنج تا ده میلیون کاربر آنلاین را بسختی خواهد داد. بنابراین با احتساب اعداد و ارقام مذکور اگر پیامرسانی ادعا کند در صورت فیلترشدن تلگرام، همین الان میتواند به پنج میلیون کاربر آنلاین آن خدمات دهد، باور این حرف بسیار دشوار خواهد بود، زیرا نه زیرساخت این سرویس و نه زیرساخت شبکه آن وجود دارد و تجربه هم نشان میدهد اگر مردم را برای استفاده از بستری خاص تحت فشار بگذاریم، نتیجه نمیدهد و از راههای دیگر به آنچه میخواهند، دست پیدا میکنند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

جایزه همراه اول