تاثیر رسانه های دیجیتال در فروپاشی نظام اجتماعی
در میزگرد کارشناسان در خصوص تاثیر رسانه های دیجیتالی و شبکه های اجتماعی در فروپاشی نظام اجتماعی و راهکارهای مقابله با کارکردهای منفی آن مطرح شد:
- عباس تقی زاده، استاد دانشگاه فرهنگیان کرمان:
گاهی سرعت تغییرات اجتماعی را به دلیل وجود پرشمار شبکه های اجتماعی شاهد هستیم؛ این سرعت در هر جامعه پویایی قابل احساس و تغییر است.
از هر رسانه ای که استفاده می کنیم و هر فناوری که وارد زندگی ما می شود بر روی زندگی و رفتار ما تاثیر دارد و رسانه های جدید بیشترین تاثیر را گذاشته اند زیرا نسبت به گذشته برای کاربر در دسترس هستند.
ویژگی های تعاملی رسانه های جدید ،تاثیر بیشتری بر روی زندگی بشر گذاشته است و در حقیقت جزء لاینفک حیات انسانهای امروزی شده است .
در برخی کشورها از قبیل مصر و تونس تحت تاثیر رسانه های مجازی فروپاشی اجتماعی رخ داد و نظام سیاسی آن کشورها دچار تغییر شد ، در آن دوره هر چند که نقش پررنگی به رسانه های اجتماعی داده شد، اما پژوهشگران می گویند: رسانه ها در این مورد زیاده روی کردند.
تا زمانی که بستر اجتماعی و فرهنگی یک پدیده فراهم نباشد؛ رسانه های مجازی و دیجیتالی نمی تواند کاری انجام دهند.
در دوره ای قرار داریم که دسترسی همگانی به فضای مجازی افزایش یافته و ساختارهای اجتماعی حول این فضا در حال شکل گیری است، این مهم سبب افزایش سرعت تغییرات و به هم خوردن نظم سنتی شده است.
این استاد دانشگاه براین باور است که در شرایط کنونی سیستم سیاست گذاری کشور باید متناسب با تغییرات فناورانه برنامه ریزی های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی خود را با فضای اجتماعی جدید تنظیم کند.
تقی زاده با اشاره به اینکه 80 میلیون جمعیت کشور دسترسی همگانی به فضای مجازی را دارند خاطرنشان کرد: وظیفه دولتمردان این است که فراوانی جمعیتی یاد شده را به صورت سنتی مدیریت کنند و به ارتباطات مجازی آن ها نیز توجه شود و علاوه بر این ارتباط با جمعیت جهانی را نیز مدیریت کند.
بخشی از شکل گیری نظام احتماعی جدید در حوزه بومی و جهانی است و بسیاری از پدیده های بومی در حال جهانی شدن هستند و شماری از پدیده های جهانی در شرایط بومی ما تاثیر می گذارند.
رسانه های جدید قدرت کنش گران فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را افزایش داده است و تعریف سنتی و مولفه های قدرت و شیوه حکمرانی دولت ها تغییر کرده و در واقع یک چالش جدید به وجود آمده است.
در حالت سنتی دولت ها تعیین کننده است اما درحال حاضر در فضای مجازی موج هایی ایجاد می شود که می توانند مخرب و یا سازنده باشند.
کنش گران فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نسبت به گذشته قدرت پیدا کرده اند و این امر سبب آسیب به نظام اجتماعی شده است زیرا هویت افراد در فضای مجازی مشخص نیست.
یکی از آسیب های عمده این فضا نقض حریم خصوصی است زیرا پدیده ها در فضای مجازی در عین خصوصی بودن، عمومی هستند و بازنشر اطلاعات در گروه های خصوصی به راحتی منتشر می شود و این تداخل حریم خصوصی و عمومی در روابط اجتماعی ما تاثیر می گذارد.
مخاطبان فضای مجازی در معتبر بودن میزان محتوای این فضا تردید دارند و به راحتی نمی توانند مطالب را مورد ارزیابی قرار دهند و لذا تشخیص این موضوع سخت است.
گزینش گری اطلاعات در فضای مجازی سخت شده ، در فضای مجازی و رسانه های جدید میزان انتشار مطلب و خبر بسیار زیاد است که سبب کاهش قدرت پردازش کاربر می شود زیرا در معرض بسیاری از اطلاعات ناخواسته قرار می گیرند.
همه پدیده ها می تواند نظام اجتماعی را دچار اختلال کن، اگر نتوانیم اصول مسائل اجتماعی،فرهنگی و سیاسی خود را متناسب با تغییرات فناوری مدیریت کنیم، دچار آسیب می شویم زیرا حوزه سیاست گذاری در کشور عقب تر از ورود فناوری بوده است که این امر سبب شده میزان آسیب ها بیشتر شود، در حالی که بهتر است با آینده نگری جبران گذشته را انجام دهیم و سیاست گذاری ارزشمندی را در همه ابعاد داشته باشیم.
- مصطفی علیمهدی دکترای مدیریت رسانه:
نظام اجتماعی چارچوبی منظم از ساختارهای اجتماعی و شهروندان است که در یک ساختار منظم کنش اجتماعی دارند.
فضای مجازی و رسانه های دیجیتال کارکرد مثبت و منفی بر ساختارهای اجتماعی دارند وسبب تحول در این ساختار می شوند.
با این موضوع بطور 100درصد موافق نیستم چرا که بخش قابل توجه ای از رسانه محتوا است که رسانه را به عنوان یک ابزار برای صاحبان رسانه تبدیل می کند.
افزایش سرعت انجام خدمات الکترونیکی یکی از کارکردهای فضای مجازی است که این مهم سبب سرعت بخشیدن به خدمات می شود و از بی نظمی خدمات در جامعه پیشگیری می کند.
افزایش شفافیت مهم ترین کارکرد مثبت این فضا است که به نوعی تقابل ارتباطات افقی و عمومی است و معتقدم کمر ارتباطات عمومی به واسطه ایجاد ارتباطات افقی در فضای مجازی شکسته شده یعنی یک مخاطب یک سو نداریم.
جریان فضای مجازی در اندازه زیادی می تواند به شفاف سازی کمک کند یعنی اینکه اگر روزی مدیری حقوق نجومی دریافت می کرد کسی مطلع نمی شد ،اما هم اکنون دسترسی مردم عادی به منابع راحت شده و هر فرد می تواند یک مخبر در جامعه باشد .
اگر افزایش شفافیت سازی در همه عرصه ها به ویژه در مسائل اقتصادی رخ دهد به همان میزان به نظام اجتماعی و ایجاد اعتماد برای شهروند کمک می کند و به نظم اجتماعی قوت بیشتری می بخشد.
بحران هویت در فضای مجازی اصلی ترین کارکرد منفی این فضا است، این امر گاهی به بحران هویت اجتماعی و فرهنگی تبدیل می شود و متوقف در هویت فردی نمی شود و در واقع این بحران به نظام اجتماعی ضربه وارد می کند.
تقلیل مفاهیم یا سطحی شدن به واسطه استفاده از مجازی شدن یکی دیگر از کارکردهای منفی این فضا است ،گاهی اوقات خواننده در این فضا فقط سریع مطالب را مطالعه می کند و به عمق مفاهیم تامل نمی کند که معتقدم یک فرهنگ ‘بزن در رو’ است و به مرور این فرهنگ نهادینه می شود و سبب کاهش تاب آوری جوانان در برخورد با مسائل می شود.
اعتبار سنجی مطالب در فضای مجازی ضعیف است و دروغ و شایعه در این فضا زیاد است که این امر سبب بهم ریختن امنیت خاطر مخاطبان می شود.
بحث های امنیتی این نیست که لزوماً تیراندازی شود اگر شهروند احساس کند، اتفاقی قرار است رخ دهد، امنیت ذهنی شهروند بهم می ریزد و کنش های اجتماعی را تحت تاثیر قرار می دهد.
شایعات نظم اجتماعی را مختل می کند و هر فرد بدون پرداخت هزینه در فضای مجازی به راحتی می تواند به شایعات دامن بزند که این خود می تواند به تضعیف بنیان های اجتماعی در یک جامعه منجر شود.
برهم ریختگی معانی و مفاهیم از دیگر کارکرد منفی فضای مجازی است، احترام در فضای اجتماعی به یک هنجار تبدیل شده و به مرور در شخصیت استفاده کنندگان این فضا تاثیر ی گذارد.
مدیر مسئول هفته نامه استقامت و فردای کرمان نیز در میزگرد ایرنا با اشاره به اینکه رسانه‌های دیجیتال ابزارهای جدید اطلاع رسانی هستند، اظهار داشت: این رسانه‌ها دسترسی مردم را به نظام اطلاع رسانی بیشتر و گسترده تر می کنند.
- محمد لطیف مدیر مسئول هفته نامه استقامت و فردای کرمان
این رسانه‌ها موجب شده‌اند هیچ شهروندی از جریان خبرها دور نماند و در نتیجه امکان مشارکت و نظارت اجتماعی مردم به طرز چشمگیری افزایش یابد.
با این وصف، اگر حضور این رسانه‌ها با فرهنگ‌سازی و صیانت از حقوق شهروندی همراه نباشند و نظارت صحیحی هم بر رفتار اجتماعی آن‌ها اعمال نشود، بیم آن می‌رود که این رسانه‌های جدید به‌جای تاثیرگذاری مثبت بر جامعه، موجب اغتشاش در نظام اطلاع‌رسانی بشوند.
معتقدم رسانه‌های دیجیتال فی نفسه نه خوب و نه بد هستند؛ بلکه این ما هستیم که باید برای بهره گیری از این ابزارهای کارآمد خودمان را آماده بکنیم.
در شرایط کنونی معتقدم فضای مجازی لجام گسیخته است و هیچ نقشه راهی برای بهره برداری مفید و بهینه از این فضا نداریم.
به نظرمن ابزارهای مدرن و دیجیتال باید در ادامه نظام رسانه‌ای و در جهت تقویت و کیفیت بخشی مورد بهره‌برداری قرار بگیرند.
مقصودم مخالفت بی‌برنامه و به منظور تهدید نظام اطلاع رسانی نیست؛ چون در زمانه ای زندگی می کنیم که این ابزارها رو به پیشرفت هستند و می توانند ما را در راه رسیدن به یک جامعه آگاه و آزاد کمک کنند.
مشکل امروز ما این است که سیاست روشن و نقشه راهی در اختیار نداریم، رسانه های بی نام و نشان و بی هویت و خودسر هر روز نقش بیشتری پیدا می کنند این رسانه‌ها می توانند نظام اطلاع رسانی را مخدوش و موجب سلب اعتماد مردم از رسانه های حرفه ای شوند.
راهکار این است که باید برای حضور مفید و حرفه ای این رسانه های جدید، قوانین و مقررات لازم را به منظور تقویت آگاهی و مشارکت بیشتر شهروندان در مدیریت جامعه وضع کنیم.
رسانه‌ها در دنیای امروز، به خاطر نقش اطلاع رسانی خود، موثرترین سد مقابله با فساد هستند.
این درست است که نهادهای نظارتی و قضایی وظیفه مقابله با انواع فسادهای اجتماعی و اقتصادی را دارند؛ اما همین امر هم باید با اطلاع‌رسانی درست و دقیقی همراه باشد.
رسانه ها با انتشار اطلاعات به نقش واقعی مردم در مدیریت جامعه بها می دهند.
با مرور آنچه که افراد صاحبنظر در این میزگرد در خصوص کارکردهای منفی و مثبت رو به فرونی نهادن شبکه های اجتماعی در حوزه اطلاع رسانی اشاره داشتند اگر برنامه ریزان به لحاظ تقویت زیرساخت های فنی و تولید محتوایی خود را متناسب با این روند رو به رشد نکنند چه بسا که ممکن است کارکردهای منفی فضای مجازی و رسانه های دیجیتال زنگ خطر فروپاشی ساختارهای نظام اجتماعی را بصدا درآورند.
/ایرنا/
