نقد سالم یعنی من «انگیزه‌شناسی» نمی‌کنم

حجت الاسلام و المسلمین «محمدحسن مخبر» نویسنده وبلاگ «امت مظلوم» است و سال‌هاست پیرامون اندیشه شهید بهشتی -به عنوان یکی از نظریه پردازان انقلاب اسلامی- کار کرده است. به بهانه این مطالعه و پژوهش آثار به سراغش رفتیم تا نظرش را درباره “نقد سالم” هم از منظر خود و هم از شهید بهشتی را جویا شویم.

وبلاگ نیوز:به نظر شما و با توجه به اشراف‌تان به دیدگاه شهید بهشتی نقد سالم چیست و چارچوب آن در فضای موجود مجازی ما چگونه است؟
نقد سالم در فضای وبلاگی به نوعی تمرین برای ایجاد در بیرون و از طرفی بازتاب از بود یا نبود این ویژگی در درون جامعه حقیقی ماست. یعنی در واقع اگر نقد سالم در جامعه مجازی نمی بینیم به این علت است که در جامعه ما نقد سالم وجود ندارد و اگر لزوم تمرین آن دیده می شود شروعش از محیط محدودی مثل فضای مجازی است.

وبلاگ نیوز:آیا شهید بهشتی به عنوان یکی از شاخص ترین ایدئولوگ های نظام اسلامی بعد از امام راحل نگاهی به موضوع نقد و تضارب آرا داشته اند؟
بله برای مثال یک ماه قبل از شهادت شهید بهشتی و در اوج ترور های کور و فعالیت های تروریستی منافقین و گروهک ها، و در حالی که کشور درگیر جنگ تحمیلی بود و از طرفی فشار اقتصادی در حال مچاله کردن کشور بود صداو سیما میزگردی ترتیب داد با موضوع «آزادی هرج و مرج و زور مداری» و در آن از تمام سران گروه ها و جریانات دعوت کرد تا در این برنامه شرکت کنند.

از میان همه دعوت شدگان دو نماینده از تفکر اسلامی یعنی شهید بهشتی و دکتر پیمان و دو نماینده از تفکر مارکسیستی یعنی فتاح پور و نورالدین کیا نوری شرکت کردند.

شهید بهشتی در این میزگرد یک نکته اساسی را مورد تاکید قرار می دهند و آن هم این است که نقد سازنده و تضارب آرا لازمه زنده ماندن و پیشرفت یک جامعه است.

شهید بهشتی در این میزگرد یک نکته اساسی را مورد تاکید قرار می دهند و آن هم این است که نقد سازنده و تضارب آرا لازمه زنده ماندن و پیشرفت یک جامعه است. از حضور مارکسیست ها در این نشست استقبال می کنند و اظهار تاسف می کنند از این که باقی تفکرات حضور ندارند تا در یک نشست علمی مبانی اسلام مطرح و مشخص شود.

وبلاگ نیوز:با توجه به این بیان شهید بهشتی به نظر شما نقطه آغاز کجاست؟
اگر ما می خواهیم بستر نقد سالم شکل بگیرد ابتدا باید جایگاه این موضوع را در ایدئولوژی خودمان روشن کنیم. یعنی به بیان بهتر باید اول جریان مذهبی (حزب اللهی) به این ضرورت برسد که بستر نقد سالم نیاز اساسی جامعه است.

در قدم بعدی باید قواعد این مناظره را از متن دین استخراج کنیم. اسلام نکات بسیار شفافی را در این باره دارد مثل تاکید بر عدم توهین در برخورد با هر فردی (خواه مسلمان خواه کافر یا حتی مناقفق و معاند) دارد.

وبلاگ نیوز:آیا این بیان شما مستند در متن دین هم دارد؟
بله، قرآن کریم تصریح می کند که به خدای آنها (که مظهر بی خردی و کفر است) هم حتی توهین نکنید.

شهید بهشتی تصریح می کردند که ادب اسلام، این است که مسلمان در مواجهه با افراد تحقیر و اهانت نمی کند بلکه در اوج ادب و متانت با فرد مقابل برخورد می کند.

وبلاگ نیوز:منطق ما برای رجوع به دین چیست؟ یعنی ممکن است برخی (حتی در میان مذهبی ها) بگویند که این موارد نیاز به رجوع به دین ندارد آیا پاسخی برای این ادعا داریم؟
اگر ما اسلام را به عنوان یه ایدئولوژی نگاه می کنیم باید بر لوازم این تعریف پایبند باشیم. یعنی یک ایدئولوژی باید بتواند همه شئون زندگی یک فرد را اداره و اصلاح کند.

شهید مطهری می گفتند که ایدئولوژی ما اجازه نمی دهد برای تقویت ایدئولوژی دروغ بگوییم. یعنی من نمی توانم با این دروغ، همه شما را نماز شب خوان بکنم. یعنی این ایدئولوژی حدودی دارد که بایستی رعایت شود.

وبلاگ نیوز:این به این معنا است که ما باید برای ایدئولوژی حرکت و اقدام کنیم؟
دقیقا نکته همین جاست که همواره برای ایدئولوژی حرکت کرده ایم نه با ایدئولوژی؛ و این یکی از آسیب های بسیار ظریف گریبان گیر امروز جامعه ماست.

نقد سالم از دید اسلام یعنی من انگیزه شناسی نمی کنم. بلکه اندیشه شناسی می کنم.

ما در جامعه با توجه به این که اکثریت در این نظر متفق‌ند که ولو با نگرش های مختلف، اسلام حق است؛ باید ایدئولوژی اسلامی را مبنای عمل و رفتار های خود قرار دهیم. یعنی هم برای اسلام نقد کنیم و در نقد نگاهمان به الگو های اسلامی باشد و هم با ابزار ها و در چارچوب های اسلامی نقد کنیم.

وبلاگ نیوز:با توجه به مبانی که شما گفتید در حوزه نقد باید چگونه عمل کرد؟
اگر بپذیریم که انسان (با هر عقیده ای آزاد است)، از نظر اسلام آزادی او را پاس می داریم و اگرچه با ایدئولوژی این آدم مشکل داریم اما حق نداریم در حوزه نقد از چارچوب های اسلام خارج شویم.

نقد سالم از دید اسلام یعنی من انگیزه شناسی نمی کنم. بلکه اندیشه شناسی می کنم. در نقد سالم ما با اندیشه روبه‌رو می شویم و با اندیشه مقابله یا همراهی می کنیم نه با فرد و جریان.

یک نکته اساسی این است که اندیشه با اندیشه باید پاسخ داده شود نه با برخورد های قهری و امثال آن. یک نکته اساسی دیگر این است که در برخورد با یک اندیشه، نقاط منفی آن را بشناسیم و نقد کنیم اما نکته مثبت آن را لگد مال و بی ارزش نکنیم.

وبلاگ نیوز:برای ایجاد بستر نقد سالم چه باید کرد؟

به اعتقاد من برای اینکه فضای نقد در جامعه اصلاح شود باید برگردیم به مبانی اسلام و خودمان و طرز برخورد هایمان را با اسلام باز تعریف کنیم.

انتهای پیام/.

One comment

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

جایزه همراه اول