«جهان مجازی»؛ تأملی در مفهوم

فضای مجازی برای فضای فیزیکی تهدید است یا فرصت؟ این سوال از زمانی که مصداق اصلی فضای مجازی یعنی اینترنت عمومی شد، در ذهن ها پدید آمد. مصداقی که امروز نزدیک به دو میلیارد نفر از مردم جهان را درگیر خود کر ده است.

فضای مجازی همانند سایر پدیده های بشری در کنار فرصت هایی که می تواند ایجاد کند، قاعدتا تهدیدهایی را همراه دارد اما اعتقاد اکثر کارشناسان براین است که اگر شما ظرفیت ها و ویژگی های یک پدیده را به درستی درک کنید، اگر تهدید هم باشد به شناخت شناسی و فعالیت منطقی فرصت می شود.

فضای سایبر یا فضای مجازی؟
برای درک بیشتر فضای مجازی (Virtul Space) شما باید به اصطلاح” فضای سایبر” (Cyber Space) که اطلاقی دیگر از این فضا است مراجعه کنید.

از منظر واژه شناسی، اصطلاح “فضای سایبر” برای نخستین بار توسط ویلیام گیسون نویسنده کانادایی رمان های علمی- تخیلی در سال ۱۹۸۲ مورد استفاده قرار گرفت.

فضای سایبر برای گیبسون در حقیقت فضایی تخیلی است که از اتصال رایانه هایی پدید آمده است که تمامی انسان ها، ماشین ها و منابع اطلاعاتی در جهان را به هم متصل کرده اند. این معنا به صورت تقریبی مشابه معنایی است که ما امروزه از کاربرد لفظ فضای مجازی در نظر داریم.

کینزا در تعریف فضای مجازی می گوید، فضای مجازی برای مثال محیطی بر ساخته از اطلاعات نامرئی است که می تواند اشکال مختلفی به خود بگیرد. وی برای کمک به فهم این مفهوم سازی و ارائه یک تصویر خوب و مناسب از فضای مجازی به تعریف اجزای فضا از طریق اینترنت پرداخت.در فضای سایبر نوعی ارتباط بین انسان، کامپیوتر و شبکه مطرح است.

فضای سایبر در معنا به «مجموعه سخت‌افزارهای تسهیل‌کننده ارتباطات میان انسان‌ها» از طریق کامپیوتر و شبکه بدون درنظرگرفتن زمان و مکان گفته می‌شود.

همچنین نخستین بار اصطلاح سایبرنتیک توسط ریاضی‌دانی بنام نوربرت ونیر در کتابی با عنوان سایبرنتیک و کنترل در ارتباط بین حیوان و ماشین در سال ۱۹۴۷ بکار برده شده است. سایبرنتیک علم مطالعه و کنترل مکانیزم‌ها در سیستم‌های انسانی و کامپیوتر است.

ویژگی های فضای مجازی
بنابراین می توان گفت، فضای سایبر پشتوانه اصلی فضای مجازی است. از ویژگی های اصلی فضای مجازی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- تعاملی بودن: قدرت تعامل لحظه ای بین فرستنده و گیرنده از ویژگی های مهم فضای مجازی نسبت به فضای فیزیکی است.

۲- شکستن منطق زمان و مکان: در فضای مجازی مکان و زمان یک رویداد یا پدیده بی اهمیت است زیرا شما در هرمکان و زمان می توانید به آن دسترسی داشته باشید.

۳- چندرسانه ای بودن: قابلیت ارایه محتوا به صورت متنی، عکس، صوتی، ویدیویی و غیره از جمله ویژگی های دیگر فضای مجازی به شمار می رود.

۴- کلیه روندها و تعاملات از طریق ساختار شبکه ای انجام می شود.

۵- فضای مجازی قابل لمس نیست، فضای خیالی است که پدیده های مختلف از جمله اینترنت در آن فعالیت می کند.

رقابتی شدن فضای مجازی و فیزیکی
اما مهمترین تغییر جهان معاصر که بنیان تغییرات آینده جهان را می سازد، رقابتی شدن جهان واقعی و جهان مجازی است.

ظهور جهان جدید یعنی جهان مجازی، بسیاری از روندها و نگرش ها و ظرفیت های آینده جهان را تحت تاثیر خود قرار می دهد. این جهان در واقع به موازات و گاه حتی بر جهان واقعی مسلط شده و عینیت واقعی پیدا می کند. این دو جهان دارای داد وستدهای بیشماری با یکدیگر هستند.

جهان واقعی با خصایصی مانند جغرافیا داشتن، دارای نظام سیاسی خاص بودن، محبوس بودن، طبیعی بودن و غیره از جهان مجازی متمایز می شود و جهان مجازی نیز در مقابل با خصیصه هایی مثل بی مکانی، فرازمان بودن، تکثر داشتن، قابل دسترس بودن همزمان و غیره از جهان واقعی به طور نسبی جدا می شود.

از نظر دکترعاملی مهمترین تغییری که فضای دو جهانی یا به عبارتی دیگر ظهور فضای مجازی و در پرتوی آن شکل گیری جهان مجازی به وجود آورده، تغییر در روابط انسانی است؛ جایگزینی روابط چهره به چهره سنتی با روابط مجازی با واسطه رایانه، شاید مهمترین بخش این تغییر است که در جای خود بیشتر بدان خواهیم پرداخت.

اما گذشته از این تعاریف و ویژگی ها چند سوالی اصلی وجود دارد:

– فضای مجازی قدرت انجام کدام فعالیت های فضای فیزیکی را دارد؟ یا به عبارتی کدام ابزارهای فضای فیزیکی را می توان به فضای مجازی انتقال داد؟

– فضای مجازی چه تاثیری در شکل گیری شخصیت فیزیکی افراد دارند؟ آیا باعث کاهش و از بین رفتن ارتباطات و خصوصیایت فیزیکی آنها می شود؟

– ارتباط بین فضای مجازی و فضای فیزیکی چگونه است؟ به عبارتی بهتر ما باید در کدام فضا فعالیت کنیم؟

– نقش حکومت ها و دولت ها در فضای مجازی تکمیل کننده نقش فیزیکی آنهاست؟

با تمام این تفاسیر، پارادوکس اصلی در مواجهه فضای مجازی و فضای فیزیکی این است که قرار نیست فضای مجازی جایگزین فضای فیزیکی شود.

بلکه در برخورد فضای مجازی و فیزیکی نکته اصلی این است که ابزارهای فیزیکی به مرور به سمت مجازی شدن پیش می روند و روندهای مجازی در کنار روندهای فیزیکی قرار می گیرد و این دو در کنار هم به موازات حرکت می کنند و به مرور با قابلیت مجازی شدن (دسترسی مجازی به ابزارها) همه شهروندان یا مخاطبان، کانال های فیزیکی به طور کامل حذف می شود و ارتباط تنها از طریق کانال مجازی انجام می شود.

منابع
۱- عاملی، سعید. رضا،(۱۳۸۴). “زیرساخت ها و خصوصیات فضای مجازی” ، درس مطالعات فضای مجازی
۲- امامی، حسین. (۱۳۸۸). جزوه درس رسانه های الکترونیک
۳- http://en.wikipedia.org/wiki/Cyberspace

انتهای پیام/.

جواد افتاده، دفتر پژوهش روزنامه خراسان