باید حضور در شبکه های اجتماعی را به مردم آموزش دهیم

به گزارش «وبلاگ‌نیوز» و به نقل از تسنیم، شبکه های اجتماعی وب سایت­ هایی با قابلیت هایی از جمله شبکه­ سازی مجازی، امکان استفاده از فرصت­ های مختلف مانند جست­ وجو، خواندن و به اشتراک گذاشتن اخبار، آپلود عکس و فیلم، نوشتن یادداشت­ و عضویت در گروه­ های مختلف هستند و این امر باعث اقبال کاربران اینترنتی به این شبکه ها شده است. تقریباً در سراسر جهان تمام کاربران اینترنت اگر عضو شبکه های اجتماعی نباشند، حداقل با آن آشنایی دارند. در کشور ما نیز این شبکه ها در میان جوانان شناخته شده اند، اما به موازات محاسن سایر مظاهر تکنولوژی، معایب این شبکه ها و استفاده نادرست از آنها، مثل همیشه می تواند دردسرساز باشد. برای آشنایی با شبکه های اجتماعی، معایب و محاسن آنها و کارکردهای مثبت و منفی آن و چگونگی برخورد با پدیده های وارداتی، به سراغ علی اکبر جلالی، عضو هیئت علمی دانشگاه علم وصنعت، استاد پاره وقت دانشگاه ویرجینیای غربی آمریکا و واضع نظریه موج چهارم عصر مجازی که ملقب به پدر فناوری اطلاعات ایران است، رفته و با وی به گفت وگو نشسته ایم که مشروح آن در ذیل آمده است:

در ابتدا تعریفی از شبکه های اجتماعی و کارکردهایشان ارائه دهید؟

شبکه های اجتماعی پدیده های نسبتاً جدیدی هستند که در فضای مجازی هر روز گسترده تر می شوند و پیش بینی ها نشان می دهد در آینده تمام مردم با هر سطح سوادی که باشند، مجبورند در این شبکه ها زندگی، کار و تفریح کنند. اگر توجه کنیم از زمانی که اینترنت و فناوری اطلاعات وارد چرخه زندگی انسان شده و کامپیوترها به اتاق های خانه ها راه یافت، تا به امروز تغییرات بسیار زیادی در رفتارهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جوامع به وجود آمده است. گفته می شود شبکه های اجتماعی می توانند در آینده اثراتی بسیار بیشتر از اینترنت داشته باشند و دلیل آن این است که انسان علاقمند به زندگی اجتماعی زندگی است، بخصوص مسلمان ها که در تعلیمات دینی هم به زندگی اجتماعی دعوت می شوند. به طور مثال در خواندن نماز به صورت فرادی و حالت جماعت تفاوت وجود دارد و دین اسلام  همواره انسان ها را به حضور در اجتماع تشویق کرده است. شبکه های اجتماعی نیز همین نقش را دارند، اما تکنولوژی و ابزار فعالیت اجتماعی در آنها متفاوت است. درست مثل استفاده ازعینک برای خوب دیدن و سمعک برای بهتر شنیدن؛ شبکه های اجتماعی از لحاظ سخت افزاری مانند یک سمعک عمل می کنند ولی از لحاظ کاربردی انسان هایی که از آن استفاده می کنند، می توانند همان افراد سنتی در جوامع سنتی باشند. پس این شبکه ها چه اشکالی دارند که اینطور در مقابل آنها موضع گیری می کنیم؟

یکی از دلایل آن این است که ما عادت به حضور در این شبکه ها نداریم و ترجیح می دهیم در یک حالت عادی رفتار کنیم و مسائلی را برای خود تبدیل به هنجار کرده وآن را حفظ کنیم، در حالی که براساس توسعه تکنولوژی این تغییرات بوجود آمده و مقاومت در مقابل آن بجز اینکه در فرآیند آن تاخیر بیندازد و این تاخیر باعث زحمت بیشتر شود، هیچ سودی ندارد. بنابراین برخورد ما با این شبکه ها باید برخورد شفاف و طبیعی باشد، یعنی بپذیریم که چنین واقعیتی وجود دارد، پس باید در داخل شبکه ها به دنبال روش هایی باشیم که بتوان تولید محتوا، نحوه ارتباطات و مسائل منفی آن را مدیریت کرد.حال که شانس اثرگذاری در این شبکه ها را داریم باید از این فرصت استفاده کرد. معمولاً افرادی که موضع گیری می کنند کسانی هستند که در این فضا وارد نشده اند و نگرانی آنها بیشتر احساسی است.
باید توجه کرد ظهور شبکه های اجتماعی براساس ضرورت اجتماعی است و این ضرورت همیشه باعث می شود که مردم به سمت پدیده جدید بروند. مثل یخچال و وضعیت قبل از اختراع آن بود که مردم در ابتدا به آن رغبت نشان نمی دادند، یا نگرانی از ورود تلویزیون به کشور که  بعدها همه متوجه شدند که می توان از آن استفاده درست کرد و آموزش مسائل ارزشی و مذهبی از جمله قرآن نیز در برنامه های آن گنجانده شد.ما نباید نگران شبکه های اجتماعی باشیم که صورت مسئله را پاک کنیم، بلکه باید این فضا را مدیریت و مردم را نسبت به آن آگاه کرد.

کارکردهای مثبت این شبکه ها به صورت موردی چیست؟

من در برخی شبکه های اجتماعی عضو هستم اما بیشتر به عنوان یک عضو ناظر که فعالیت های درون این شبکه را رصد می کنم، البته بیشتر از طریق وب سایت خود برنامه هایم را دنبال می کنم. برای افراد عادی به طور مثال تصور کنید که یک بچه که تک فرزند است درخانه نه همبازی دارد و نه هم صحبت و والدین نیز مشغول کار خود هستند، این بچه وارد فضای مجازی می شود و از طریق شبکه ها دوست و همفکر پیدا می کند. از طرف دیگر تسهیلات و امکانات این شبکه ها زیاد است. مثلاً همکلاسی سال های قبل شما را به شما نشان می دهد و شما را با او پیوند می دهد. یکی دیگر از کاربردهای این شبکه این است که یک هنرمند مثلاً یک نقاش اثر خود را در آن به نمایش گذاشته و نظرات دیگران را می گیرد و کار خود را اصلاح می کند، یا اینکه یک مترجم زبان، یک کار ترجمه خود را در شبکه می گذارد و از طریق گرفتن سفارش می تواند کسب درآمد کند. به علاوه اینکه گاهی اوقات انسان نیاز دارد حرفی بزند یا همدردی بیابد که خود را تخلیه کند یا مثلاً یک فرد فیلمی خوب و ارزشمند دیده، آن را در شبکه می گذارد و سایرین نیز از آن استفاده می کنند. اگر به خوبی از این شبکه ها استفاده شود، دنیایی از دانایی، سرگرمی، بازاریابی و روابط مناسب اجتماعی وجود دارد.

طبیعتاً در این گونه موارد به موازات کارکردهای مثبت، کارکردهای منفی نیز وجود دارند، در این مورد توضیحاتی بفرمایید؟

یکی از مسائل منفی آن این است که همان همکلاسی قدیمی که شما پیدا کردید ممکن است، آن آدم قبلی که می شناختید نبوده و شما ناخواسته بیشترین اطلاعات شخصی را در اختیار او بگذارید و  از آن سوء استفاده شود. یا ممکن است دو نفر در زمان تجرد از طریق شبکه های اجتماعی با هم ارتباط برقرار کرده، اما بعد از ازدواج این ارتباطات مجازی فاش شود و دردسری برای زندگی متاهلی افراد ایجاد کند، همانطور که در کشورهای پیشرفته نیز فیس بوک موجب بسیاری از اختلافات و طلاق ها شده است.

البته شبکه های اجتماعی پرجاذبه ای وجود دارند که بسیار جذاب و فراگیر بوده و ممکن است  افراد را دچار آسیب کنند چرا که ما در فضای سنتی امکانات خوبی در شبکه های جدید نداریم.این شبکه ها برای نسل جدید یک فرصت است ولی وقتی امکانات و برنامه برای نسل نوجوان و جوان نداریم و یک دانشجو توان مالی سینما رفتن ندارد و قیمت یک کتاب بسیار بالاست، نمی توان او را از حضور در فضایی که قیمت پایین تری دارد محروم کرد. در این شبکه ها هم فرصت وجود دارد، هم تهدید و تهدیدات آن ناشی از مشکلات و سواد ماست و برای هر فردی تهدید محسوب نمی شود.

اینکه میفرمایید این مشکلات از سواد خودمان ناشی می شود، درست است، چرا که مثلاً بسیاری از جوانان ایرانی عکس های شخصی و حتی عکس عروسی خود را در فیس بوک به اشتراک می گذارند تا خود را به این طریق نشان دهند؟

البته این مسئله در زندگی سنتی هم هست و شاید به آن توجه نمی شود، مثلاً شما در یک تور سفر خارجی از لحظه ورود به هواپیما تا برگشت به کشور شاهد رفتارهایی هستید که به همان شکل عکس گذاشتن در فیس بوک است، اما گویا همه به آن بی توجه اند یا این رفتارها عادی شده در صورتی که باید صادقانه برخورد کرد.البته صفحه فیس بوک به راحتی شخصی سازی می شود و کسانی که این عکس ها را به این شکل برای همه به اشتراک می گذارند، خود خواهان آن هستند.

در چه مواردی می توان از کارکردهای معقول این شبکه ها استفاده کرد؟

به طور مثال ایجاد یک شبکه اجتماعی برای دانش آموزان یک مدرسه یا دانشجویان یک رشته دانشگاهی که به فرض درمورد یک درس با هم تبادل نظر کرده و اطلاعات را به هم منتقل کنند یا بازاریابی، تبلیغات و کاریابی می توانند از کارکردهای مثبت باشد، اما نمی توان این شبکه ها را فیلتر کرد، در عین اینکه جایگزینی برای آن تولید نکردیم؛ به نظر بنده در شبکه های اجتماعی فرصت های زیادی برای انجام اقداماتی است که تا بحال موفق به انجام آن نشدیم.البته اگر بتوان کاری کرد که شبکه اجتماعی بومی داشته باشیم برای جوانان و نوجوانان ما نیز بهتر است.

شبکه های اجتماعی داخلی را در مقایسه با نمونه های خارجی چطور ارزیابی می کنید و چرا استقبال از آنها کم است؟

به صورت طبیعی در بازاریابی، شروع کننده ها همیشه پیشتاز هستند و اینها برای سرآمد بودن تبلیغات وسیع می کنند، ولی در مورد شبکه های اجتماعی داخلی، به دلیل برخوردهای امنیتی، هر فردی تصور می کند تحت کنترل است و در شبکه های خارجی امنیت بیشتری دارد، البته نمی توان این را اثبات کرد. علت دیگر امکانات فنی شبکه های خارجی است که شبکه های داخلی به آن نمی رسند و از همه مهمتر اینکه ما در کشور در خصوص تکنولوژی های وارداتی توسعه و آموزش نداریم، برای مثال چینی ها به سرعت شبکه اجتماعی داخلی ایجاد کردند و به مردم آموزش دادند و مردم نیز به حضور در آن عادت کردند. متاسفانه به این دلیل که ما همیشه در حوزه فناوری اطلاعات در حالت مخالفت بودیم، توسعه کیفی پیدا نکردیم. پس چطور می توان مردم را در این حوزه به استفاده از تولیدات داخلی قانع کرد. ما حدود 5 سال است در مورد شبکه ملی اطلاعات صحبت می کنیم اما هنوز از آن خبری نیست.

شما در یکی از نشست ها درخصوص شبکه های اجتماعی فرمودید که نسل امروز، نسل دیجیتال است و نمی توان آنها را از حضور در فضای مجازی منع کرد، در این مورد بفرمایید؟

بله، در دنیای امروز تمام آموزش، در دنیای توسعه یافته از این طریق است. استراتژی آنها، حرکت با دانش آموز است، یعنی اگر دانش آموز وارد شبکه اجتماعی شد، با او برو و درس را در آن محیط به او آموزش بده. آنها به این صورت از قابلیت ها این ابزارها استفاده می کنند.

شما به شخصه چه راهکارهایی در مورد حضور سالم تر در فضای مجازی و استفاده صحیح از شبکه های اجتماعی پیشنهاد می کنید؟

اول اینکه نگران این شبکه ها نباشیم؛ ضمن اینکه فیلترها در مواردی از جمله آسیب به امنیت و منافع ملی، مطالب نامناسب و مستهجن واجب است، اما این درست نیست که عده ای، برای افراد زیادی از مردم در این مورد تصمیم بگیرند و اینکه حضور در شبکه ها را از مدارس شروع کنیم و برای دانش آموزان شبکه های داخلی آموزش با حضور معلمان ایجاد کنیم. وقتی تعداد فروش بلیت از طریق اینترنت نسبت به تعداد حضوری بسیار پایین است، این نشان می دهد که حضور در فضای مجازی بیشتر به دلیل فعالیت تفریحی و سرگرمی است که ممکن است نامناسب باشد. اگر شبکه ملی راه بیاندازیم و در آن محتوا تولید کنیم، مثلاً تمام کتاب ها را در شبکه اجتماعی داخلی بگذاریم، فرزند ما به این شبکه عادت می کند، ضمن اینکه محتوای لازم را نیز در اختیار دارد.

از طرفی دیگر به خود مردم نیز اجازه تولید محتوا بدهیم تا اشتیاق بیشتری در آنها ایجاد کند. شبکه اجتماعی ایرانی با زور قابل تحول نیستند و حرکات مسئولان پاسخ مقطعی است و در بلندمدت جواب نمی دهد. اینکه تصور کنیم با تقویت شبکه داخلی مردم از حضور در فضای شبکه خارجی دست برمی دارند، امکان پذیر نیست. می توانیم برای هر صنف یا قشری یک شبکه راه بیاندازیم تا مردم منافع آن را در زندگی روزمره خود ببینند.نکته دیگر بحث امنیت است، متاسفانه فیلترینگ الان خود به ضدامنیت تبدیل شده و فرصت هایی که خود دولت در این زمینه داشته، از دست رفته است. مثلاً دولت عربستان سعودی از ابتدا به مردم خود گفت که من پلیس فیس بوک دارم و تکلیف را مشخص کرد.این شبکه ها قابلیت فعالیت تجاری و ایجاد شغل دارند چرا نمی توانیم پروژه های تجاری و آموزشی در آن تعریف کنیم؟

در پایان هر نکته ای که مدنظرتان است، بفرمایید؟

بنده با اینکه به شخصه عضو شبکه های اجتماعی هستم، اما برای انجام فعالیت ها از وب سایت استفاده می کنم و با تمام دانشجویانم از این طریق در ارتباط هستم. من معتقدم باید به مردم فرصت حضور در این فضاها را بدهیم و کاری کنیم خودشان به این تشخیص برسند که چه چیز برایشان مفید است و تا چه حد و چگونه باید از این امکان استفاده کنند.

انتهای پیام/.