شبکه های اجتماعی،تهدید «دنیای فرامدرن»

به گزارش«وبلاگ نیوز» به نقل از ایسنا، دنیای امروز به سرعت در حال تغییر است. تغییری که به وضوح زندگی انسان ها را تحت الشعاع خود قرار می دهد. اکنون شکل زندگی ها تفاوت محسوسی با گذشته خود دارد. شاید زندگی در سال های دورتر رنگ و بوی دیگری داشت، رفت و آمدها، شیوه ارتباط گیری، دوستیابی ها و… اما حالا در گذر زمان همه این ها که روزی ارزش به حساب می آمدند رنگ باخته و رفته رفته جای خود را به اشکال مدرن خود داده اند.

سرعت پردازش و انتقال داده ها، ارتباطات به روز، شبکه های اجتماعی همچون فیس بوک، تویتر، وایبر و واتساپ و از این دست نرم افزارها، واژه هایی هستند که این روزها بارها و بارها از هر سو شنیده می شود.

جهان امروز که به تعبیر «آلوین تافلر» نظریه پرداز و آینده پژوه آمریکایی، دنیای «موج سوم» یا دنیای «فرامدرن» است، با نمادهایی همچون شبکه های اینترنت و شبکه های اجتماعی، فیس بوک، ماهواره و سایر شناخته شده و ناگزیر زندگی ما را درگیر خود کرده است.

از یکسو برخی معتقدند این پدیده ها تهاجمی مهندسی شده و شوم هستند که بر کشور ما تحمیل شده اند اما در نقطه مقابل برخی بر این باورند که زندگی امروز بدون چنین تکنولوژی هایی معنا نداشته و عملا حضور آنها را مثبت ارزیابی می کنند. همه گزاره های پیرامون انسان همچون شبکه های اجتماعی می توانند از سویی مثبت و از سوی دیگر منفی باشند حال آنکه آیا باید به این گزاره ها به دید فرصت نگریست و یا تهدید؟

آیا حضور مستمر در چنین شبکه هایی باعث اختلال هویت انسان ها می شود؟ آیا این تکنولوژی ها سبب توسعه و پیشرفت کشور می شود؟ گزارش های بسیاری از دید مذهب، امنیت، توسعه و … بر بود یا نبود این تکنولوژی ها منتشر شده است اما نوشته پیشِ رو فارغ از هر گونه تعصب، در صدد بررسی موضوع از دید جامعه شناسانه است.

«علیرضا وحیدزاده» استاد دانشگاه و جامعه شناس  به این مبحث بیشتر پرداخته است.

جهانی محسوس ولی ناملموس
جهان مجازی، به عنوان فضایی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و… جهانیست مبتنی بر فراواقعیت های لمس ناشدنی، که با اینکه ویژگی های جهان واقعی را دارد اما زندگی در آن آسان و بی دغدغه نیست. تفاوت اساسی آن با نوع واقعی اش شاید این باشد که از قابلیت کنترل و مدیریت کمتری برخوردار بوده و به همین دلیل به کاربرانش این اجازه را می دهد که آزادانه با هر نوع تفکر و گرایشی، بی واهمه از افشای هویتشان، به ابراز دیدگاه های خود بپردازند. از سویی این جهان به دلیل وسعت و مرزهای بسیار ظریفی که دارد قابل کنترل و ارزیابی نبوده و از سوی دیگر با توجه به سیالیتی که دارد، هدایت و جهت دهی آن به سادگی صورت نمی پذیرد.

ظرفیت شبکه های اجتماعی را بشناسیم
شبکه های اجتماعی را می توان نمود جهان مجازی دانست. سابق بر این از شبکه های اجتماعی صرفا برای مباحث دوستیابی استفاده می شد اما هم اکنون با توجه به ظرفیت های بالایی که برایشان تصور می شود می توانند رسالت های دیگری را نیز در زمینه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی عهده دار شوند. شبکه های اجتماعی به دو نوع عام و خاص دسته بندی می شوند. نوع عام آن که به مباحث (عمومی) روزمره و حتی دوستیابی می پردازد در صورتی که نوع خاص آن روی اشاعه(مباحث خاص و حرفه ای) علوم و تکنولوژی با استفاده از نرم افزارهای در دسترس کار می کند. مهم آن است که با چه دیدی به چنین شبکه هایی نگاه شود، انتظارات از آنها بررسی شود و با شناخت ظرفیت هایشان مورد بهره برداری قرار گیرند.

شبکه های اجتماعی سبب افزایش بینش فردی می شوند
این شبکه ها با سازوکاری که دارند از یک انسان در برخی زمینه ها صاحب نظر می سازند. تفکر و اندیشه وی را جهت داده و باعث رشد آگاهی هایش می شوند. در جوامعی که سیستم های مدنی و باز سیاسی دارند چنین تکنولوژی هایی یک فرصت تلقی شده و باعث شکوفایی در همه زمینه ها می شود. حال آنکه اگر کشوری با منش دیکتاتوری و سخت انگارانه اداره شود این شبکه ها می توانند با قابلیت هایی که دارند مشروعیت سیاسی را در ان به مخاطره اندازند و به عنوان یک تهدید به حساب آیند. این شبکه ها به دلیل سیالیت بالایشان دارای سرعت انتقال در اخبار و رویدادها بوده و قدرت تحلیل، دانش و بینش و مطالبات و انتظارات مردم را در ابعاد مختلف ارتقاء می بخشند و همین مسئله موجب نگرانی برخی حکومت ها می شود. به عنوان یک نکته می توان گفت که شبکه های اجتماعی نه تنها سبب بی اعتمادی نمی شوند بلکه حتی سبب بالا رفتن سطح اعتماد در جامعه نیز می شوند.

جهان کنونی وابسته به زمان و مکان نیست
به لحاظ اجتماعی هر دوره ای اقتضائات مربوط به خودش را دارد. زمانی مردم با روشن کردن آتش و ایجاد دود، مفهومی را منتقل می کردند اما رفته رفته شیوه های انتقال مفاهیم با توجه به اقتضای زمانه متفاوت شد. دوره های متفاوتی که سر می رسند ابعاد جدیدتری از زندگی انسان را به نمایش می گذارند. دنیای ما دنیایی نیست که در وابستگی به زمان و مکان دست و پا بزند. شاید انتقال داده ها توسط شبکه های اجتماعی که موضوع بحث است اقتضاء زمان ما باشند. بهر حال باید وجود آنها را بپذیریم، یا به عنوان فرصت استفاده می کنیم و یا به تقابل با این الزامات و اقتضائات زندگی اجتماعی کنونی بپردازیم.

تکنولوژی نه خوب است و نه بد
«آنتونی گیدنز» جامعه شناس آمریکایی می گوید: جامعه ما جامعه ای مخاطره آمیز و آبستن فرصت ها و تهدید هاست.

چنانچه آنها را بشناسیم و از آنها استفاده بهینه کنیم که موجب پیشرفت شده ایم و چنانچه بی محابا به رد و انکار آنها بپردازیم واقعیتی از زندگی را نادیده گرفته ایم. تکنولوژی به ذات نه خوب است و نه بد بلکه بستگی به نوع نگاهی که به آن می شود، دارد. نوع استفاده از آن بیانگر درک و فهم ما از این پدیده ها است. گیدنز همچنین عقیده دارد که در این فضا آنان بیشترین ضرر را می کنند که آگاهی کمتری دارد. این بدین معناست که باید وسعت دانش و فهم خود را از پدیده های حاضر مثل شبکه های اجتماعی بالا ببریم تا بتوانیم همراه با موج ایجاد شده حرکت و در این مسیر حداقل آسیب کمتری ببینیم.

به فکر نسل آینده مان نیستیم
گاهی اوقات چنین برنامه ها و تکنولوژی هایی برای کشوری که فکر و برنامه چندانی در را بطه با آینده نداشته مشکل ساز می شود. ممکن است همین شبکه های با ظرفیت بالا سبب شکاف عمیق اجتماعی و ارزشی در خانواده ها شود. از این روست که معتقدم چنانچه برای تربیت نسل آینده مهندسی فکر شده باشد نباید هراسی به دل راه داد. تمام تکنولوژی های موجود به عنوان اقتضائات جامعه باید درک شده و نقاط قوتشان را تقویت کرده و برای نقاط تاریک و ضعفشان حداقل اطلاع رسانی، اگاهی بخشی و راهکاری ارائه کنیم.

چندگانه شدن شخصیت در مواجه با این پدیده ها ناگزیر است
در دنیای امروز با فرهنگ های ترکیبی و به تبع آن هویت های ترکیبی روبرو هستیم. هویت ترکیبی هویتی است که ساخته و پرداخته یک قالب واحد نباشد، از الگوهای متفاوت رفتاری و هنجاری و ارزشی تغذیه نمی شود، به فرهنگ یکسانی وابسته نبوده و عناصر گوناگون اجتماعی سبب شکل گیری آن باشند. منظور این است که حتی در جهان واقعی انسان ها با چندگانگی شخصیت ها مواجه هستند چه برسد به جهان مجازی که شاخصه آن اغلب اغراق و دروغ پردازیست. انسانی که توامان هم در جهان واقعی و هم در جهان مجازی سیر می کند ناگزیر دچار گونه ای اختلال هویت می شود با اینکه ممکن است این اختلال سبب ناامنی، بی نظمی و ناآرامی در جامعه شود. این واقعیت زندگی ماست. باید این آموزش به جامعه داده شود که انسان آینده می تواند چنین شخصیتی داشته باشد. ما در دهکده جهانی از لحاظ فرهنگی و اجتماعی خلوص هویتی نداریم. در گذشته چون قائم به زمان و مکان بودیم و چون تحرکات کند بود تغییر شخصیت ها زیاد محسوس نبود، اما هم اکنون به دلیل سرعت زایدالوصفی که وجود دارد این تغییرات در مبانی هویتی و شخصیتی ما بیشتر خودنمایی می کند.

نگران آینده باشیم
دنیای آینده دنیای روانشناسان و مددکاران است چون مسائلی که حول زندگی اجتماعی مان وجود دارد همانند همین تکنولوژی ها، به مراتب بیشتر می شود و ما برنامه ای علمی برای تعامل با آن نداریم. بنابراین می بایست مداما در خصوص هر مسئله ای به مشورت بپردازیم. واقعیت این است که در آینده اصطکاک ها، برخوردها، سوء تفاهم ها و ناسازگاری هایمان افزایش می یابد چون دیگر پیوندهای اجتماعی را به شکل امروزی نخواهیم داشت. چون برای آینده آموزشی نمی بینیم باید نگران آینده خود و فرزندانمان باشیم.

شبکه های اجتماعی زمینه ساز توسعه
مشارکت اجتماعی یکی از مولفه های مهم در جوامع امروزی به حساب می آید. در جهان واقعی تاکید بسیار زیادی بر مشارکت های مدنی وجود دارد ولی این وجهی عینی بوده و مجازی نیست. شبکه های اجتماعی در مشارکت های اجتماعی نقش بسزایی دارند. واقعیت این است که شبکه های اجتماعی هم می توانند ظرفیت های بالای خود را در انسجام و پیشبرد اهداف در زمینه ای خاص بروز دهند. مهم آنست که رویکرد فردی که در صدد ایجاد زیرساخت است چه باشد. اتفاقا شبکه های اجتماعی در بسیج نیروها و اندیشه ها از توانایی زیادی برخودار است. فقط باید در راستای عنوان و هدفی که فرض می شود حرکت کرد و سپس به ماهیت مجازی این شبکه ها، حالتی واقعی و عینی بخشید. همانگونه که در بسیاری از کشورها مولفه جلب مشارکت های اجتماعی، شبکه های اجتماعی هستند در ایران نیز می توان از این قابلیت ها استفاده کرد. شبکه های اجتماعی می توانند سبب توسعه و تعالی شوند. این شبکه ها محدودیت مکانی و زمانی را کاهش داده و تسریع کننده و تسهیل گر فرآیند توسعه هستند.

انتهای پیام/.