جولان مجرمان، با سوءاستفاده از عدم آگاهی کاربران
به گزارش «وبلاگ‌نیوز» ضمیمه تپش روزنامه جام‌جم نوشت: استفاده از هر نوع فناوری جدید به‌رغم مزایای خوبی که دارد، بدون شک با مضرات و تهدیدات متعددی همراه است و به‌جرئت می‌توان گفت که رکن اصلی بیش از ۵۰ درصد این شبکه‌ها را طنزهای هدف‌دار، عکس‌ها و فیلم‌های غیرمتعارف و توهین به مقدسات تشکیل می‌دهد.
ارتباط سریع با افراد و مؤسسات، سازمان‌ها، ترجمان‌های خصوصی و دولتی، رشد اقتصادی و درنهایت رشد اجتماعی افراد و ارتقای سطح آگاهی مردم از مهم‌ترین دستاوردهای اینترنت به شمار می‌رود، اما نکته قابل‌تأمل آن است که این پدیده پیامدهای منفی را نیز با خود به همراه دارد که اعتیاد به اینترنت، ورود به حریم شخصی افراد، شروع ارتباط‌های غیر عرفی و ایجاد بستر وقوع جرم، ازجمله آن‌هاست.
این روزها داشتن گوشی هوشمندی که به نرم‌افزار ارتباطی مثل واتس‌اپ، لاین یا وایبر مجهز باشد، پول زیادی نمی‌خواهد و می‌توان با هزینه‌ای اندک تلفن همراه یا تبلتی داشت که مجهز به وایبر یا نرم‌افزارهای مشابه باشد.
اما همین نرم‌افزارها که ابتدا خیلی هم مهم تلقی نمی‌شد، آسیب‌های اجتماعی‌اش به‌جایی رسیده که نوجوانان زیادی را به آغوش خطر می‌برد، واکنش و هشدار پلیس فتا را همراه دارد و درنهایت مسئولان را مجبور می‌کند برخی از این برنامه‌های اجتماعی را روی گوشی‌های هوشمند فیلتر کنند.
در همین زمینه ۲۱ شهریور ۹۳، سردار سید کمال هادیان فر، رئیس پلیس فتا کشور درباره پیام‌های توهین‌آمیزی که در فضاهای مجازی منتشر می‌شود، گفت: از پرونده‌هایی که پلیس فتا پیگیری کرده و به نتیجه رسیده، باید بدانید که پیام‌های خصوصی در وایبر، واتس‌اپ و دیگر نرم‌افزارها توسط پلیس فتا قابل‌کنترل است. سردار هادیان فر درزمینهٔ نقض حریم خصوصی و سوءاستفاده از اطلاعات افراد در شبکه‌های مبتنی بر تلفن همراه مانند وایبر، لاین و واتس‌اپ و لزوم فیلتر این فضاها افزود: پلیس فتا مرجع فیلتر واتس‌اپ و وایبر و دیگر شبکه‌ها نیست ولی درصورتی‌که کمیسیون مرکز ملی فضای مجازی بخواهد در این زمینه تصمیمی بگیرد، ما هم مسائل و پرونده‌هایی را که در این رابطه داریم مطرح می‌کنیم؛ اما مسئله‌ای که واضح است این‌که سامانه‌ها، رسانه‌ها و برخی برنامه‌هایی که بر گوشی‌های تلفن همراه نصب‌شده، آسیب‌های فراوانی برای خانواده‌ها همراه داشته است. وی بابیان این‌که پرونده‌های زیادی در پلیس‌های فتا سراسر کشور در رابطه با نقض حریم خصوصی افراد به‌ویژه بانوان که اغفال مسائل دوست‌یابی و همسریابی شده‌اند، تشکیل‌شده‌اند، عنوان کرد: اگر لازم باشد ماهم مصداق‌های پلیسی برای فیلتر این برنامه‌ها داریم و می‌توانیم بیان کنیم که چقدر این مسئله برای کشور مشکل ایجاد کرده یا چقدر در این رابطه آسیب و تهدید برای کشور وجود دارد.
ورود مجرمان سنتی به حوزه جرائم سایبری
دستگیری سه کیف‌قاپ اینترنتی در سال ۹۴ زنگ خطر را در خصوص ورود مجرمان سنتی به حوزه جرائم سایبری به صدا درآورده است. این سارقان که پیش‌ازاین با موتور در سطح شهر پرسه می‌زدند تا قربانی خود را شناسایی کنند، روش خود را تغییر داده و در پوشش خواستگاران اینترنتی کیف‌قاپی می‌کنند. آن‌ها با پرسه زنی در شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه، با دختران طرح دوستی ریخته و در پوشش خواستگار اعتماد قربانیان را جلب می‌کنند. آن‌ها سپس با دختران قرار گذاشته و به بهانه این‌که قصد دارند عروس آینده خانواده را به مادرشان معرفی کنند، از دختران می‌خواستند طلای خود را همراه بیاورند تا در مقابل مادرشان از آن استفاده کنند. بعد هم در میان راه آقای خواستگار سردرد گرفته و از همسر آینده‌اش می‌خواهد برای او قرص تهیه کند. دختر جوان هم غافل از همه‌جا سریع به داروخانه رفته و پس از بازگشت متوجه سرقت کیفش و طلا می‌شود.
علی حسینی، حقوقدان دراین‌باره می‌گوید: مجرمان سنتی و اینترنتی با یکدیگر تفاوت‌های زیادی دارند. مجرمان سنتی به دنبال اقدامات مجرمانه خود از راه فیزیکی و تهدید هستند ولی مجرمان سایبری افراد باهوش‌تری هستند که با کمترین هزینه بیشترین استفاده را می‌کنند. این مجرمان وقتی از هوش خود برای اقدامات مجرمانه مثل کلاه‌برداری یا هک استفاده می‌کنند، احساس غرور کرده و از کار خود لذت می‌برند. روش کار این مجرمان و ناشناس ماندن آن‌ها در ارتکاب جرم باعث شده، مجرمان سنتی هم به سمت جرائم سایبری بروند و شاهد وقوع جرائم جدید باشیم. این مجرمان اغلب با مجازات جرائم اینترنتی آشنا نیستند و نمی‌دانند که مجازات سنگینی در انتظارشان خواهد بود. آن‌ها فقط به‌راحتی کار و پولی که به‌دست می‌آورند فکر می‌کنند و همیشه سعی می‌کنند از کوتاه‌ترین راه به بهترین بهره برسند.
اما نکته مهم همان بحث هوش است. مجرمان حرفه‌ای باهوش بالا راه‌حل مناسب برای فرار را در نظر می‌گیرند اما برعکس آن مجرمانی باهوش پایین فقط به روش‌های ارتکاب جرم فکر می‌کنند و ردپای زیادی از خود برجا می‌گذارند که خیلی زود دستگیر می‌شوند.
دوستی‌های اینترنتی، راهی برای سرقت
گروهی از مجرمان هم در فضای مجازی دوستی خاله‌خرسه دارند. آن‌ها در پوشش عاشقی دلباخته وارد زندگی دختران جوان شده و با سخنان زیبا و دل‌نشین دختران را فریب می‌دهند. آن‌ها با مشخصات جعلی، خود را افرادی پولدار معرفی می‌کنند. بعد هم با سوءاستفاده از دختران، بدون این‌که ردی از خود باقی بگذارند، متواری می‌شوند.
افزایش دوستی‌های اینترنتی و سوءاستفاده‌های صورت گرفته در آن‌ها به یکی از دغدغه‌های والدین تبدیل‌شده است و پرونده‌های بسیاری را در این زمینه در پلیس فتا تشکیل داده است.
سرهنگ علی نیک‌نفس، سرپرست معاونت تشخیص و پیشگیری پلیس فتا دراین‌باره هشدار می‌دهد: دل‌بستگی‌های به وجود آمده در دوستی‌های اینترنتی در درازمدت ممکن است باعث سوءاستفاده افراد فرصت‌طلب شود و در تجربه این دوستی‌ها، فرصتی برای انتخاب و شناخت صحیح دختر و پسر از یکدیگر به وجود نمی‌آید. افراد در این‌گونه دوستی‌ها فقط ادعا می‌کنند که ارتباطشان باانگیزه ازدواج است و این رابطه بیشتر بر عشق‌ورزی کور استوار است و عنصر خردورزی و عقلانیت در تصمیم‌گیری‌های این‌چنینی وجود ندارد. دوستی‌های اینترنتی نه‌تنها مشکلی را برای پسران و دختران حل نمی‌کند، بلکه اگر هم این روابط به ازدواج بینجامد، در زندگی مشترک سوءظن و بی‌اعتمادی را برای دو طرف به همراه دارد. دوستی‌های اینترنتی باانگیزه تفنن، سرگرمی و هوسرانی شکل می‌گیرد. عمر این دوستی‌ها بسیار کوتاه است و آنچه باقی می‌ماند تعارض فکری و احساسی دختران و پسران و از دست دادن اعتمادبه‌نفس و به وجود آمدن بدبینی در بین آن‌هاست. برای پیشگیری از چنین آسیب‌هایی باید خانواده‌ها به نقش حیاتی خود در برابر فرزندان آگاه شوند تا بتوانند الگوهای صحیح رفتاری را به فرزندان ارائه و آن‌ها را در برابر آسیب‌های اجتماعی واکسینه کنند. در این زمینه جامعه، خانواده و سازمان‌های مسئول می‌توانند با تقویت ارزش‌های اخلاقی، معنوی و انسانی و سست گردانیدن معیارهای مادی در نظر جوانان، تقویت و توسعه مراکز ورزشی و تفریحی و برنامه‌ریزی صحیح برای اوقات فراغت آن‌ها، ارائه خدمات رفاهی و اجتماعی به‌منظور برطرف کردن کمبودهای عاطفی کودکان و نوجوانان، پرورش احساس عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس کودک و نوجوان در خانواده و مدرسه جلوی منزوی شدن جوانان در اجتماع و روی آوردن آن‌ها به دوستی‌ها در فضای مجازی را بگیرند.
تماس خانواده‌ها با کارشناسان پلیس فتا از طریق سایت پلیس فتا، استفاده از فیلم‌ها و برنامه‌های تربیتی، پرهیز از سختگیری و تنبیه و اجتناب از آسان‌گیری در تربیت فرزندان، تشویق فرزندان به رعایت تعادل و دوری از بی‌بندوباری، برقراری احساس امنیت در خانواده و جامعه و جلوگیری از بروز اضطراب در نوجوانان و جوانان را از دیگر زمینه‌های پیشگیری و مقابله با چنین آسیب‌هایی در فضای مجازی است.
زندگی با شبکه‌های مجازی
سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران: گسترش فناوری و دسترسی سریع به اطلاعات به دلیل تولیدات نرم‌افزاری هم فرصت است و هم تهدید. وقتی فرصت است که سواد استفاده صحیح را داشته باشیم، در غیر این صورت تهدید می‌شود و می‌تواند امنیت روانی ما را تحت‌الشعاع خود قرار دهد. چند وقت پیش با یکی از افراد بازنشسته و به عبارت بهتر «جهان‌دیده» نشسته بودم. لابه‌لای صحبت‌هایمان اشاره‌ای داشت به‌سرعت دسترسی به اطلاعات و استفاده بیش‌ازحد افراد از فناوری‌ها و نرم‌افزارها در جامعه و بخصوص خانه.
شاید بتوان گفت نگرانی ایشان این بود که در شرایطی که ما بیش از همیشه به محبت و گفت‌وگو باهم نیاز داریم، این ظرفیت‌ها از قبیل وایبر، واتس‌اپ و لاین فرصت گفت‌وگوها را که در میان اعضای خانواده کم بوده، کمتر هم کرده است.
تعریف می‌کرد که برای دیدن نوه‌هایش آمده بود تهران، اما در این مدت یک‌هفته‌ای که اینجا بوده کمتر فرصت صحبت باهم را پیداکرده و شب حتی سر شام، گوشی تلفن همراه روی میز غذاخوری بوده تا مبادا از غافله پاسخ دادن به دوستان غافل شوند.
شاید کمتر کسی را پیدا کنیم که در حال حاضر نگران اوضاع روابط عاطفی بین اعضای خانواده نباشد وایبر یکی از ظرفیت‌هایی است که متأسفانه در اغلب موارد، به شکلی بد مورداستفاده قرارگرفته است. من در یک نگاه کلی فضای مجازی را فرصت می‌دانم نه تهدید ولی ای‌کاش سواد استفاده درست از این فضا را داشته باشیم.
امروزه در بسیاری از خانواده‌ها حتی در مهمانی‌ها به‌جای صحبت کردن باهم سرمان در گوشی تلفن همراهمان است.
جمع می‌شویم در یک مهمانی که باهم حرف بزنیم ولی وایبر و تلگرام نمی‌گذارند که باهم حرف بزنیم و ارتباط برقرار کنیم. حتی در بسیاری از مواقع در روابط بین زن و شوهر و حتی والدین با فرزندان در خانه هم تأثیر منفی گذاشته است.
شاید برخی از افراد پناه بردن به وایبر را راهی می‌دانند تا کمتر با دیگر اعضای خانواده یا بستگان در مهمانی‌ها ارتباط برقرار کنند، اما بدون شک تمایل به استفاده نامناسب و بیش‌ازحد و نابجا از این ظرفیت و ظرفیت‌هایی شبیه وایبر، نمی‌تواند نشانه خوبی در خانه باشد. فراموش نکنیم در فضای مجازی هیچ‌گونه احساسی بین ما ردوبدل نمی‌شود، گرچه ممکن است ما را سرگرم کند.
تجاوز سایبری
عباس امیری، کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم‌شناس: نامحدود بودن فضای مجازی، ناملموس بودن این محیط، توسعه و تغییرپذیری، پیچیدگی و تخصصی بودن و دسترسی آسان و سریع از دلایلی است که پای مجرمان سنتی را به محیط وب بازکرده است.
مجرمان در فضای مجازی ازنظر آماری به ۳ گروه مجرمین سفید، مجرمین سیاه و مجرمین خاکستری تقسیم می‌شوند. از مهم‌ترین جرائم فضای مجازی می‌توان به کلاه‌برداری‌های رایانه‌ای، جعل‌های اینترنتی، جعل محتوا و اسناد رایانه‌ای و هتک حیثیت افراد اشاره کرد.
همچنین می‌توان از جرائمی مانند تجاوز سایبری، فریب و دزدی سایبری، هرزه‌نگاری سایبری و خشونت سایبری نام برد. در تجاوز سایبری، عبور از مرزها و محدودیت‌ها و ورود به حریم خصوصی یا واردکردن آسیب‌های گوناگون به اشخاص مانند هک کردن، واردکردن ویروس به رایانه یا شبکه‌ای از رایانه‌ها اتفاق می‌افتد.
فریب و دزدی سایبری هم نمونه دیگری در این حوزه است، این اعمال در حوزه اقتصادی و نقض حقوق مالکیت معنوی افراد صورت می‌گیرد، مانند تقلب‌های بانکی و سرقت اطلاعات کارت اعتباری افراد. خشونت سایبری نوع دیگری از این دسته جرائم است که با آثاری چون واردکردن آسیب‌های روانی زیان‌بار یا تحریک افراد، آن‌ها را برای انجام خشونت‌های فیزیکی علیه دیگران و محیط اطراف خود تشویق می‌کند و نتیجه آن نقض قوانین حقوقی حفاظت فردی، اجتماعی و حتی محیط‌‌زیست است.
به‌طورکلی هر جرمی را که به‌صورت آنلاین از طریق اینترنت انجام می‌شود جرائم اینترنتی می‌گویند و تقریباً هر شخصی که از اینترنت برای منافع شخصی خود استفاده می‌کند، در صورت فقدان هوشیاری لازم می‌تواند قربانی جرائم اینترنتی باشد، چراکه فضای مجازی به‌هیچ‌عنوان امن نیست.
در ایران قانون اساسی در اصل ۱۶۵ ضمن برشمردن وظایف قوه قضاییه در بند ۵ این اصل صراحتاً یکی از وظایف قوه قضاییه را اقدام مناسب برای پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمین قرار داده است، اما این‌که چه ساختار و سازمانی در سطوح مختلف ملی، منطقه‌ای و محلی می‌تواند این اصل به‌جامانده را اجرایی کند پرسش مهمی است که سال‌ها بی‌پاسخ‌مانده و اکنون لایحه پیشگیری از جرم به دنبال پاسخ به آن است.
بسته‌های اطلاعات شخصی تک‌تک ایرانیان در زیست‌بوم ارتباطاتی جدید در سرورهای ذخیره اطلاعات وایبر، واتس‌اپ، تانگو و انواع و اقسام نرم‌افزارهای جاسوسی دیگر که به همین منظور به‌رایگان در اختیار جهانیان قرار داده‌شده برای روز مبادا نگهداری می‌شود.
پالایش لازم است
عباس صلاحی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی: ارزش‌های نظام جمهوری اسلامی با دیگر کشورها متفاوت است و با توجه به این موضوع، فیلترینگ برخی شبکه‌ها ضروری به نظر می‌رسد. البته بحث فیلترینگ تنها مختص ایران نیست و دیگر کشورها هم اقدام به فیلتر می‌کنند اما سطح و نحوه پالایش آن‌ها متفاوت است.
البته ما در بحث کنترل فضای مجازی هنوز به نقطه مطلوب نرسیده‌ایم تا بتوانیم با قاطعیت بگوییم در این عرصه هیچ مشکلی نداریم.
نظارت و پالایش پیام‌ها در شبکه‌های اجتماعی به عهده نهادها و دستگاه‌های مختلفی است که اصلی‌ترین این نهادها وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، قوه قضاییه و نیروی انتظامی است.
تاکنون نظارت جدی روی شبکه‌های اجتماعی وجود نداشته و همین موضوع باعث سوءاستفاده برخی سودجویان از این فضاها شده که تبعات خانوادگی و اجتماعی زیادی را هم به دنبال داشته است.
به اعتقاد بنده نظارت بر شبکه‌های اجتماعی باید به‌صورت یک طرح یا لایحه به مجلس ارسال شود تا به‌صورت یک قانون مدون تدوین شود و وظایف هر دستگاهی به‌طور مشخص در آن قانون ذکر شود.
مشخص کردن نحوه برخورد و فیلترینگ و تعیین حدومرزها باید به‌گونه‌ای باشد که هیچ‌کسی اجازه ورود به حریم خانوادگی دیگران را نداشته باشد و باید این موضوع به‌صورت یک مصوبه باشد که نحوه شناسایی، حذف و برخورد آمرانه و قضایی با متخلفان مشخص‌شده باشد.
متأسفانه وقوع برخی جرائم اخلاقی و خانوادگی در این شبکه‌ها به دلیل فقدان نظارت صحیح بر آن‌ها رخ می‌دهد که هیچ‌گونه پیگیری و پیگردی نیز برای متخلفان در نظر گرفته نمی‌شود و همین موضوع باعث وقیح‌تر شدن متخلفان می‌شود.
گرایش به عشق‌های مجازی
سعید رضا عاملی، استاد ارتباطات دانشگاه تهران: با پیدایش و گسترش صنعت ارتباطات و در امتداد آن اینترنت به‌عنوان شبکه ارتباطی و اطلاعاتی جهانی، فضای مجازی تازه‌ای در عرصه زندگی به وجود آمد که می‌توان با عناوینی همچون «فضای دوم» و «فضای مجازی» از آن یاد کرد.
ازجمله ابعاد منفی فضای مجازی می‌توان به آسیب‌ها و ناهنجاری‌هایی اشاره کرد که در حال تبدیل‌شدن به یکی از عناصر مرتبط با تحقیقات جرم شناسانه معاصر است. اینترنت افزون بر آثار و دستاوردهای مثبتی همچون به‌روز کردن اطلاعات، استفاده از مطالب علمی و دسترسی به فناوری‌های روز، بستری را فراهم کرده که به‌موازات آن گرایش نوجوانان و جوانان به چت روم‌ها، عشق‌های مجازی، کلاه‌برداری و سوءاستفاده از دختران و پسران با ارائه شخصیت‌های دروغین، ازدواج‌های اینترنتی، دزدی اطلاعات و اخاذی را موجب شده است. از یک دهه پیش تاکنون که اینترنت در ایران جای خود را باز کرده، روابط دختر و پسر ابعاد تازه‌ای پیداکرده، نخست چت روم‌ها و شبکه‌های اجتماعی کاربران ایرانی را به‌سوی خود کشید. در کنار این دنیاهای مجازی، سایت‌های همسریابی در ایران مشتری‌های ویژه خود را دارد. سایت‌هایی که تکلیفشان با هیچ‌کس، حتی خودشان معلوم نیست و هرکدام سازی می‌زنند؛ هرچند عمده آن‌ها در ظاهر از یک فرمول برای همسرگزینی و همسریابی استفاده می‌کنند.
هرچند متولیان این تارنماها می‌گویند هدفشان تسهیل ازدواج جوانان است، اما درواقع این افراد با راه‌اندازی این مراکز مجازی به‌ظاهر موجه و مذهبی، بسیاری از انسان‌ها را قربانی و پلکان سودجویی خودکرده و اندکی به آسیب‌ها و پیامدهای منفی که چنین فضاهایی برای کاربران به بار می‌آورد، نمی‌اندیشند و هیچ نگرانی به خود راه نمی‌دهند. سوءاستفاده و اخاذی از سوی مجرمان و حتی غوطه‌ور شدن شریک زندگی در وادی فساد، فحشا و بدگمانی در زندگی مشترک آینده، از جدی‌ترین آسیب‌های این فضا برای دختران است، هرچند پسران نیز از این پیامدها مصون نیستند.
انتهای پیام/.
