مبارزه با آثار تخریبی ابزار ارتباطی امروز
به گزارش «وبلاگ‌نیوز» روزنامه کیهان در گزارشی تحلیلی می‌نویسند: مطبوعات، رادیو، تلویزیون، تلفن همراه، اینترنت و سایر ابزار ارتباطی دیگر مجالی برای تفکر به چیز دیگری را در زندگی ما نمی‌گذراند و در این مسیر پرپیچ‌وخم همراه شدن ما با پیشرفت‌های روز باعث شده تا چشمانمان را به ابزارهای ارتباطی بسپاریم و گذر زندگی‌مان را با این ابزارها شریک شویم.
برای ورود به عرصه پهناور ارتباطات و نقش ابزارهای ارتباطی در عصر فعلی شاید بهتر باشد کمی با درون‌مایه این موضوع آشنا شویم.
چراکه وسایل گسترده ارتباطات و فن‌آوری‌های اطلاعات امروز به ابزار ضروری عصر حاضر مبدل شده است و لازم است درزمینهٔ استفاده از این وسایل فرهنگ‌سازی‌های خاصی صورت بگیرد.
آثار مثبت ابزار ارتباطی
ارتباطات و ابزارهای ارتباطی در طول تاریخ آثار مثبت و منفی بسیاری روی جوامع گذاشته‌اند. نقش مثبت ابزارهای ارتباطی شاید نه در هنگام خواندن این گزارش بلکه با مقایسه شرایط پرداخت یک قبض در قبل و بعد از ظهور پدیده‌های ارتباطی قابل‌درک باشد. روزگاری تحمل ترافیک سنگین خیابان‌ها و صف‌های طولانی تحمل بانک‌ها لازمه پرداخت یک قبض بود اما امروز درزمانی بسیار کوتاه این امر برای ما صورت می‌گیرد.
این اما پایان ماجرا نیست و این روزها بسیاری از دستاوردهای علمی به‌واسطه همین ابزارهای ارتباطی حاصل‌شده و یا تعداد زیادی از افراد توانسته‌اند با استفاده از ابزارهای ارتباطی همچون تلویزیون و اینترنت بدون طی مسافتی با دست‌نیافتنی‌ترین نقاط و رویدادهای جهان آشنا شوند.
تأثیر در روابط خانوادگی
در طرف مقابل اما این ابزارها نقش‌های متفاوت و منفی نیز از خود بر جای گذاشته‌اند و همواره شاهد وجود یک ارتباط متقابل میان توسعه ابزار ارتباطی و ارتباط اعضای خانواده باهم بوده‌ایم. به‌گونه‌ای که این ابزار با ظهور خود روزبه‌روز اعضای خانواده را از یکدیگر دورتر کرده‌اند. برای روشن‌تر شدن موضوع، تلفن را برداشته با یک جامعه‌شناس تماس می‌گیرم.
دکتر امان‌الله قرایی مقدم یک جامعه‌شناس است. وی در خصوص نقش ابزارهای ارتباطی در خانواده به‌عنوان نخستین گروه اجتماعی که فرد در آن عضویت دارد می‌گوید: «ابزارهای ارتباطی ارتباطات ما را در خانه به‌صورت ارتباط موزاییکی درآورده است. منظور از روابط موزاییکی این است که افراد در خانواده در زیر یک سقف زندگی می‌کنند اما همدیگر را نمی‌فهمند.»
اما موضوع به اینجا ختم نمی‌شود و مابعد از خانواده با جامعه مواجه هستیم. به‌راستی روابط اجتماعی ما در سال‌های اخیر دچار چه تغییراتی شده است؟ آیا این نبوده که با ظهور تلویزیون کم‌کم اختلاف نظراتمان روی تماشای برنامه‌های تلویزیونی آغاز شد؟ و یا این نبوده که با ظهور اینترنت و با میخکوب شدن دستانمان بر روی کیبورد دیگر وقتی برای در جمع خانواده بودن برایمان نماند؟ و یا آیا این‌گونه نیست که این روزها نرم‌افزارهای تلفن همراه و استیکرهای وایبر، واتس‌اپ، لاین و سایر برنامه‌های مجازی حتی جای محبت و ارتباطات حضوری ما با نزدیک‌ترین افرادمان را گرفته است؟
روابط اجتماعی تحت تأثیر این ابزار
بی‌شک این تغییر رفتارها که حاصل ظهور ابزارهای ارتباطی است نقش بسزایی در روابط اجتماعی و باورهای ما نیز دارد.
مجدداً سراغ دکتر قرایی مقدم می‌روم و او در این خصوص می‌گوید: «این موضوع درواقع یک تئوری بزرگ جامعه‌شناسی است. پیشرفت انسان و توسعه انسانی براثر ابزار بوده است و انسان براثر استفاده از ابزار به درجه فعلی رسیده است.»
وی می‌افزاید: «هر ابزاری وسیله‌ای برای ارتباط و تغییر سبک زندگی است، حال این ابزار می‌تواند یک دوچرخه باشد که با آمدنش در سبک زندگی مردم تغییر ایجاد کرد و یا ابزارهای ارتباطی فعلی باشد. نقش ابزار و ارتباطات یک تئوری عظیم به‌اندازه یک دنیا است و به‌طور مثال باید چرایی تسلط ژاپن و یا کره جنوبی بر دنیا را در توسعه ابزار آن‌ها یافت.»
قرایی مقدم در ادامه می‌گوید: «هر ابزاری وسیله یادگیری، تعامل و تغییر رویکرد و ذهنیت است. بر اساس تئوری تکنو کراسی که به معنای حکومت همراه با فن است کشورهای دارای فن دارای تسلط هستند و همین فن، زندگی و تعاملات اجتماعی را تعیین می‌کند و در این مسیر انسان که در حال تبدیل‌شدن به فردی منفعت‌طلب است به‌صورت رباط درمی‌آید.»
این جامعه‌شناس عنوان می‌کند: «امروز روابط خانواده‌ها را نیز ابزارها و به‌ویژه ابزارهای ارتباطی تعیین می‌کنند و تعاملات اجتماعی تحت تأثیر این ابزارها است. زندگی شتاب و سرعت گرفته است و متقابلاً معنویات ضعیف می‌شود و در این‌چنین زندگی، همدلی و هم‌زبانی تضعیف می‌شود و هرکس به فکر خودش است. همدلی و هم‌زبانی یک تئوری عظیمی است که این تئوری با تغییر سبک زندگی حاصل می‌شود و بخشی از سبک زندگی ابزارهای ارتباطی است.»
افکار مردم در خدمت ابزار ارتباطی
در لحظه نگارش این خط از گزارش عقربه‌های ساعت نزدیک به ساعت ۱۱ ظهر است؛ اما آیا در این ساعت ابزارهای ارتباطی همچون تلویزیون و برنامه‌های تلویزیونی، رادیو، مطبوعات و سایر وسایل ارتباطی به شکلی متحد در سراسر جهان در خدمت مردم درمی‌آیند؟ پاسخ اولیه بسیار آسان است، جواب منفی است. این روزها در هر ساعت از شبانه‌روز برنامه‌های حاصل از این ابزار ارتباطی در هر نقطه از زمین با سبکی متفاوت به اجرا درمی‌آیند و البته این برنامه‌ها شاید در نظر اول ابزاری برای خدمت به مردم باشند اما درواقع بسیاری از این ابزارها و برنامه‌های حاصل از آن‌ها در تلاش‌اند تا افکار مردم را به خدمت خود دربیاوردند.
در سال‌های اخیر شاهد بوده‌ایم رسانه‌های بزرگ جهان که از حمایت بی‌دریغ لابی‌های صهیونیست برخوردار هستند در تلاش بوده‌اند تا تصویرسازی‌هایی متفاوت از واقعیات را برای مخاطبان به نمایش بگذارند و یا نسبت به سیاست‌ها و مواضع خود در خصوص هر کشور و هر نقطه از جهان به جریان سازی و بهره‌برداری از ابزارهای ارتباطی بپردازند.
در این میان جمهوری اسلامی ایران نه‌تنها در دایره موردنظر رسانه‌ها و ابزار ارتباطی دست‌اندرکاران رسانه‌های جهان قرار دارد بلکه شاید بتوان گفت این روزها ایران در نقطه مرکزی این دایره قرارگرفته است.
برای درک بهتر افکار رسانه‌ها و ابزار ارتباطی با حجت‌الاسلام محمد آفتابی کارشناس مسائل فرهنگی هم‌صحبت می‌شوم. این کارشناس فرهنگی در ابتدای صحبت‌های خود برای ملموس‌تر شدن درک موضوع مثالی می‌آورد: «ما باید در خصوص دروغ‌های رسانه‌ای طرف مقابل روشنگری ایجاد کنیم. به‌طور مثال می‌بینیم در مهاباد اتفاق کوچکی می‌افتد و درحالی‌که این موضوع می‌تواند در سطح همان استان حل شود، دشمنان تلاش می‌کنند تا با دروغ‌پردازی‌هایشان از این موضوع سوءاستفاده کنند.»
نقش این ابزار در ایران
وی در ادامه در خصوص نقش ابزارهای ارتباطی در کشورمان می‌گوید: «ابزارهای ارتباطی می‌توانند برای کشورهایی مثل ایران نقش‌های متفاوتی را داشته باشند، یعنی اگر ما بتوانیم فرهنگ‌سازی درستی در این خصوص انجام دهیم می‌توانیم از فعالیت‌های تخریبی این ابزار بکاهیم. در حال حاضر چندین هزار شبکه ماهواره‌ای و شبکه‌های موبایلی با محوریت ضدیت بافرهنگ ایرانی و اسلامی در حال فعالیت هستند.»
آفتابی می‌افزاید: «در مرحله اول باید خانواده‌ها، مدارس، صداوسیما و دیگر رسانه‌های ما در تلاش باشند تا جوی علیه نظام ما شکل نگیرد. در این مسیر باید جوانان آگاه ما در میدان فعالیت‌های فضای مجازی ساماندهی شوند و در عرصه‌های مختلف روشنگری کنند زیرا مردم به شکل افراطی در حوزه فضای مجازی ورود پیداکرده‌اند و البته این نرم‌افزارهای مجازی علاوه بر تهدید، یک فرصت نیز به شمار می‌روند؛ و یا در بحث شبکه‌های ماهواره‌ای باید صداوسیما به عرصه ورود پیدا کند.»
بخواهیم موفق می‌شویم
این کارشناس فرهنگی در ادامه بیان می‌کند: «ما در تولیدات رسانه‌ای به موفقیت‌های نسبی رسیده‌ایم و این موفقیت‌ها باید به درصد بالاتری برسند. اگر مردم ما برای کسب خوراک رسانه‌ای خود به شبکه‌های خارجی مراجعه کردند این نشان از عدم موفقیت ما دارد اما ما شاهد بوده‌ایم هر جا که صداوسیمای ما به‌صورت کارشناسی درصحنه حضور یافته به موفقیت رسیده است. به‌طور مثال در بحث تجاوز عربستان به یمن نقش رسانه‌های ما خوب بوده است و به توفیق ۱۰۰ درصدی رسیده‌ایم.»
آفتابی خاطرنشان می‌کند: «در حال حاضر شبکه‌های زیادی نیز در حوزه اعتقاداتی ما فعال‌شده‌اند و اگر ما در این حوزه روشنگری نکنیم دشمن در این حوزه نیز تأثیرگذار خواهد بود.»
توجه به مخاطب عامل موفقیت
همان‌طور که آفتابی نیز تأکید می‌کند، هرگاه صداوسیما و یا سایر عوامل مجری در رأس ابزارهای رسانه‌ای در کشورمان فعل خواستن را به معنای واقعی صرف کرده‌اند موفقیت نیز همراه با این خواستن برای ما همراه بوده است. حال نکته‌ای که در این میان نیاز به توجه دارد چرایی موفقیت و جاذبه برخی برنامه‌های داخلی برای مخاطبان است، جایی که به نظر می‌رسد می‌توان با بهره‌برداری از الگوهای موفق سعی در تولید آثار فاخر در فضای صداوسیما و البته فضای مجازی داشت.
برای آشنایی با این عامل موفقیت با محمد ذوقی مسئول مجتمع رسانه‌ای متمم تماس می‌گیرم و از او دراین‌باره سؤال می‌کنم. ذوقی در این خصوص می‌گوید: «مهم‌ترین عامل موفقیت و یا عدم موفقیت برنامه‌های رسانه‌ای توجه و یا عدم توجه به این موضوع است که رسانه برای مخاطب ایجادشده است. متأسفانه افرادی که کارهای رسانه‌ای می‌کنند چارچوب‌هایی برایشان اهمیت پیدا می‌کند که یادشان می‌رود تولیداتشان قرار بوده برای مخاطب باشد.»
مدیرمسئول سابق خبرگزاری دانشجو، عامل موفقیت برنامه‌هایی همچون «دکتر سلام» و سایر برنامه‌های موفق داخلی را توجه به خواست‌های مخاطبان خود می‌داند و می‌گوید: «سازندگان این برنامه‌ها خود را جای مخاطب قرار می‌دهند. ما برای تولید آثار موفق بیشتر باید ابتکارات، بحث‌ها و ایده‌های بیشتری را در نظر بگیریم.»
صحبت‌های ذوقی اشاره خوبی است به یکی از عوامل موفقیت برنامه‌های داخلی که در قالب ابزارهای ارتباطی همچون تلویزیون و خبرگزاری‌ها توانسته‌اند مخاطبان قابل‌توجهی را به خود جلب کنند. البته قطعاً در کنار توجه به مخاطب باید با واکاوی دقیق در چگونگی تولید این برنامه‌ها تلاش کرد تا با دست‌یابی به جزءبه‌جزء عوامل موفقیت این برنامه‌ها الگوهای بومی مناسب دیگری جهت موفقیت هرچه بیشتر برنامه‌های داخل کشورمان ایجاد کرد.
درهرحال آنچه در موضوع نقش ابزارهای ارتباطی حائز اهمیت است هوشیاری مخاطبان به‌منظور بهره‌مندی بجا و صحیح از این ابزار است که در بخش بعدی گزارش این موضوع را بررسی خواهیم کرد.
انتهای پیام/.
