هرچه در شبکه‌های اجتماعی می‌خوانید، باور نکنید
گزارش «وبلاگ‌نیوز» و به نقل ازعصرارتباط، گذشت زمان به‌سرعت همه‌چیز را عوض کرده است و آن‌طور که امروز زندگی می‌کنیم با نحوه زندگی نسل قبل از ما کاملاً متفاوت است. این روزها میل چندانی وجود ندارد که هر بعدازظهر وقتی خسته از کار برمی‌گردیم جلوی تلویزیون بنشینیم و اخبار روزانه را مرور کنیم. ابتدای روز منتظر آن نیستیم تا هنگام صرف صبحانه روزنامه جدید در اختیارمان باشد و از آخرین اتفاقات باخبر شویم و به‌طورکلی باید گفت منابع اطلاعاتی ما کلاً تغییر کرده‌اند. از حدود یک دهه قبل دستگاه موبایلی به رکن اصلی زندگی ما تبدیل شد و در چنین شرایطی هر کس در طول روز بخواهد هر کاری انجام دهد، ابتدا سراغ گوشی‌های هوشمند می‌رود و در شلوغی‌های روزمره و گرفتاری‌های خود سعی می‌کند آخرین اخبار و اطلاعات را این‌گونه و از طریق شبکه‌های اجتماعی در اختیار بگیرد.
برای آنکه مشخص شود در منطقه پیرامون یا دیگر نقاط جهان چه اتفاقی رخ‌داده و نزدیکان ما چه فعالیت‌هایی کرده‌اند، نخستین کاری که می‌کنیم این است که سراغ صفحه شخصی در فیس‌بوک، اینستاگرام یا توییتر می‌رویم و اخبار را روی آن مرور می‌کنیم؛ اما برحسب تجربه شخصی هر یک از ما، اخبار منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ای تا چه اندازه قابل‌اعتماد هستند و می‌توان آن را منبع موثق در نظر گرفت؟
منابع قابل‌اعتماد
دسترسی آسان به شبکه‌های اجتماعی موجب شده بیشتر مردم جهان ترجیح دهند اخبار موردنظر خود را روی این فضا در اختیار بگیرند. شبکه‌های اجتماعی به کاربر امکان می‌دهند اخبار مربوطه را به‌محض انتشار از منابع مختلف مرور کنند و هر زمان که می‌خواهند، به‌صورت رایگان مطالب موردنظر خود را به شکل تعاملی و با تصاویر مربوطه بررسی کنند. کاربران تنها با چند کلیک می‌توانند مهم‌ترین اخبار را پیش روی خود ببینند و از طریق نمایشگر لمسی جزییات بیشتر آن را به دست آورند؛ اما در انبوه خبرهایی که هرروز منتشر می‌شود، بسیاری از اتفاقات را هم‌روی همین فضای تعاملی از دست خواهیم داد.
نتایج بررسی اخیر مرکز تحقیقاتی Pew Internet نشان داد ۵۰ درصد کاربران شبکه‌های اجتماعی پس از وقوع یک اتفاق مهم اخبار مرتبط با آن را با دیگر به اشتراک می‌گذارند یا به‌صورت همزمان عکس و ویدیو مرتبط را روی صفحه شخصی خود منتشر می‌کنند. در مقابل ۴۶ درصد این کاربران به‌محض وقوع یک خبر مهم با دیگر اعضای شبکه اجتماعی در این زمینه وارد گفت‌وگو می‌شوند و نظر شخصی خود را ارائه می‌دهند. ازآنجایی‌که فناوری این روزها نزدیک‌ترین و در دسترس‌ترین ابزار در زندگی ما است، هر یک از مردم در خیابان یا محل کار خود به یک خبرنگار تبدیل‌شده‌اند. داستان‌ها و وقایعی که پیش‌تر باید منتظر می‌ماندیم تا رسانه‌های سنتی منتشر کنند، این روزها پیش از انتشار رسمی از سوی خبرگزاری‌ها یا روزنامه‌ها، از سوی کاربران حاضر درصحنه مخابره می‌شوند و در بسیاری از مواقع تصاویر و اطلاعات کاربران دقیق‌تر از مراکز خبری است.
برای مثال، در جریان گسترش بیماری ابولا، کاربران محلی بیشتر از رسانه‌ها توانستند اخبار مربوطه را پوشش دهند و حتی زمانی که این بیماری برای نخستین بار در فرگوسن و میسوری آمریکا مشاهده شد، اعضای شبکه‌های اجتماعی پیش از رسانه‌های آمریکایی آن را اعلام کردند. بااین‌وجود، بسیاری از خبرهایی که روی این فضاها منتشر شدند هیچ‌گونه صحتی نداشتند و پس از مدتی وزارت بهداشت آمریکا تنها ابتلای یک پرستار آمریکایی به بیماری ابولا را تأیید کرد. به‌هرحال، شبکه‌های اجتماعی همان‌قدر که یک منبع در دسترس و کاربردی برای انتشار اخبار محسوب می‌شوند، به اعتقاد بسیاری از کارشناسان نمی‌توانند یک منبع معتبر و کاربردی باشند.
اخبار فوری؛ اخبار ناموثق
طی چند ماه گذشته که اخبار فراوانی در رابطه با شیوع بیماری ابولا در کشور نیجریه منتشر شد، اعضای شبکه اجتماعی مطلبی را دست‌به‌دست چرخاندند و در آن برخی توصیه‌‌های پزشکی را ارائه کردند تا مردم بتوانند خود را در مقابل ابولا ایمن کنند. در این مطلب گفته شد که اگر هر شخص حجم زیادی آب‌شور بنوشد، امکان ورود ویروس ابولا به بدن او از بین می‌رود. این مطلب به‌قدری گسترش یافت که در کمتر از یک هفته تقریباً همه ساکنان آفریقا در جریان آن قرار گرفتند و متأسفانه همین مسئله موجب شد در هفته نخست دو نفر در کشور نیجریه به علت نوشیدن بیش‌ازاندازه آب‌شور جان خود را از دست بدهند و بیش از ۲۰ نفر هم راهی بیمارستان شوند. شایعه مذکور به‌قدری سریع منتشر شد که دولت نتوانست هیچ اقدامی در مقابل آن انجام دهد و حتی کمپین‌های اختصاصی برای کنترل بیماری ابولا هم نتوانستند در این زمینه اطلاع‌رسانی کافی را انجام دهند.
در مثال دیگر، پس‌ازآنکه نخستین بیمار مبتلابه ابولا در کشور آمریکا شناسایی شد، در هر دقیقه ۱۰۰ توییت مرتبط به این مسئله به بیش از شش هزار نفر ارسال می‌شد. این جریانات موجب شد تا شبکه اجتماعی به برخی ابهامات دامن بزند و نگرانی‌های فراوان در مورد نحوه گسترش ویروس ابولا ایجاد کند. حتی در برخی از این توییت ها گفته شد که هر کس به بیماری ابولا مبتلا شود، پس از گذشت مدتی مانند زامبی‌ها از حالت طبیعی خارج می‌شود و مرگ مهلکی را تجربه می‌کند.
گیلاد لوتان، از گروه توسعه فناوری دیجیتالی SocialFlow درزمینهٔ گسترش اخبار روی شبکه‌های اجتماعی مطالعه گسترده‌ای انجام داد و در پایان دریافت «اطلاع‌رسانی نادرست به یک اتفاق معمول در اکوسیستم رسانه‌ای آنلاین تبدیل‌شده است». او در جریان بررسی‌های خود این پرسش را مطرح کرد: «آیا اطلاع‌رسانی نادرست در شبکه‌های اجتماعی همیشه سریع‌تر و قوی‌تر از اطلاعات درست انجام می‌شود؟»
او برای پاسخ دادن به این پرسش مطالعات گسترده‌ای را در سراسر جهان انجام داد و در پایان دریافت که همیشه در همه موارد اطلاع‌رسانی نادرست موردپذیرش کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار نمی‌گیرد و بااین‌وجود، بسیاری از مواقع منتشر نشدن اخبار صحیح و عکس‌العمل به‌موقع مراکز مربوطه موجب می‌شود اخبار ناموثق به‌سرعت منتشر شوند. این بررسی نشان داد جدا از اینکه یک خبر درست باشد یا نادرست، هرچه مطلب مربوطه مهیج‌تر باشد سریع‌تر در میان ساکنان جهانی شبکه‌های اجتماعی رواج می‌یابد.
افزودن محتوا؛ جلب اعتماد
این‌یک فرایند ثابت است که موجب می‌شود اطلاعات مانند ویروس در کوتاه‌ترین زمان منتشر شوند:
۱- کاربر اطلاعات مهمی را به جماعت تشنه انتقال می‌دهد.
۲- ظرف مدت کوتاه این اطلاعات مانند آتش همه جنگل را فرامی‌گیرد.
۳- اطلاعات پس از گسترده شدن موردپذیرش همگان قرار می‌گیرند و به خبر مربوطه اعتماد می‌شود.
کِیت اوربان در تاریخ اول می ۲۰۱۱ خبر فوری مربوط به مرگ اُسامه بن لادِن را منتشر کرد و یک ساعت بعد کاخ سفید به‌صورت رسمی این خبر را روی سایت اینترنتی خود گذاشت. اوربان اولین نفری نبود که در مورد مرگ بن لادن اطلاع‌رسانی کرد، اما ازجمله کسانی بود که در شبکه‌های اجتماعی بیشترین پذیرش را دریافت کرد و مطلب منتشرشده از سوی او بسیار موردتوجه قرار گرفت. تنها پس از گذشت یک دقیقه مطلبی که اوربان روی صفحه اختصاصی خود در فیس‌بوک گذاشت، بیش از ۱۰۰ هزار بار مشاهده شد و حتی دو نفر از اشخاص سرشناس ایالات‌متحده در مورد آن نظر دادند. نخستین فرد، جیک شِیرمن، از اعضای پنتاگون بود که در صفحه اختصاصی خودروی توییتر نوشت: «فرمانده رامسفلد؛ @keithurbahn می‌گوید بن لادن کشته‌شده است». فرد دوم برایان استلتر، سردبیر روزنامه نیویورک‌تایمز بود که او روی صفحه اختصاصی خود گفت: «خبر مهم منتشرشده از سوی وزیر دفاع اسبق! مرگ بن لادن خطاب به رامسفلد تأیید شد. خبرهایی از قاتل بن لادن منتشرشده است».
این دو مطلب نقش عمده‌ای در تأیید خبر منتشرشده از سوی اوربان داشت و جالب اینکه تمامی این اخبار و اتفاقات پیش از انتشار خبر رسمی از سوی کاخ سفید در میان کاربران شبکه‌های اجتماعی مخابره شد. برخی کاربران در بازنشر خبر مذکور منابعی را هم به مطلب خود اضافه می‌کردند و برخی دیگر هم به اخباری استناد می‌کردند که پیش از کِیت اوربان خبر مربوط به مرگ بن لادن را روی شبکه‌های اجتماعی گزارش دادند. نکته قابل‌ملاحظه این است که پیش از انتشار هرگونه خبر رسمی، این مطلب موردپذیرش همگان قرار گرفت و از جانب اعضای شبکه‌های اجتماعی تأیید شد.
سنجش اعتبار اخبار
مثال‌‌های یادشده برخی موارد را در مورد اطلاعات درست و نادرست نشان داد و مشخص کرد هر مطلب جدا از اینکه تا چه اندازه صحت داشته باشد، چگونه می‌تواند به‌سرعت میان اعضای شبکه‌های اجتماعی منتشر شود. کارشناسان بر این باورند که نیازی نیست یک خبر مخاطبان زیادی داشته باشد؛ زیرا همین‌که تنها چند نفر از کاربران اجتماعی به آن اعتماد کنند، ظرف مدت کوتاهی این خبر منتشر می‌شود و به گوش جهانیان می‌رسد.
بررسی‌های اخیر روی این مسئله همچنین نشان داد که توجه به مطالب منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی برخی محدودیت‌ها را هم پیشروی خود می‌بیند. زمانی یک مطلب به‌صورت عمومی منتشر می‌شود و به‌خصوص زمانی که با تیتری جذاب و باقابلیت دربگیری پیش روی مخاطبان اجتماعی قرار می‌گیرد، جلوگیری از انتشار آن تقریباً کار غیرممکنی است.
به‌عبارت‌دیگر، اگر کاربران بامهارت کافی بتوانند یک خبر غیرواقعی را به‌صورت مهیج جلوه دهند، منابع رسمی و دولتی به‌سختی می‌توانند خبر موثق و درست را اعلام کنند و اگر در این زمینه اقدام سریع انجام نشود، عواقب جبران‌ناپذیری به وجود می‌آید.
کارشناسان همچنین به این نتیجه رسیدند که به‌سختی می‌توان ساکنان شبکه‌های اجتماعی را متقاعد کرد که اتفاق ویژه‌بر خلاف تصور آن‌ها صورت گرفته و آنچه باور کرده‌اند اشتباه بوده است. به‌عبارت‌دیگر، کاربران شبکه اجتماعی پس‌ازآنکه یک خبر را به نقل از منابع مختلف و دوستان متفاوت خود مشاهده می‌کنند، آن را مورد تأیید قرار می‌دهند و اگر در چنین شرایطی قرار باشد که نادرست بودن خبر به آن‌ها ثابت شود، موفقیت چندانی حاصل نمی‌شود.
این نکته اهمیت فراوانی دارد؛ زیرا ممکن است در جریان انتشار یک خبر مهم‌ترین بخش آن توسط کاربران حذف‌شده و معنی نهایی تغییر کرده باشد. در چنین شرایطی حتی با تلاش فراوان هم نمی‌توان اصل مطلب را برای عموم کاربران ارائه کرد؛ اما با این توضیحات، کاربران شبکه‌های اجتماعی چطور می‌توانند به اخبار منتشرشده اعتماد کنند و مراکز مسئول چگونه می‌توانند جلوی انتشار اخبار نادرست را بگیرند؟
یک روش ترکیبی می‌تواند در این زمینه مفید واقع شود. این روزها الگوریتم‌های ویژه‌ای ارائه‌شده که می‌توانند گسترش سریع اخبار در شبکه‌های اجتماعی مختلف را تحلیل کنند. مدل‌های ویژه برای تحلیل کلیدواژه‌ها این امکان را به مراکز مسئول می‌دهند تا هر واقعه را در شبکه‌های اجتماعی زیر نظر بگیرند و در کوتاه‌ترین زمان مقابل آن عکس‌العمل نشان دهند؛ اما به‌هرحال باید گفت این کاربران هستند که در آخر باید با هوشمندی کافی اخبار درست را از نادرست تشخیص دهند.
انتهای پیام/.
