ارتباطات خانوادگی، قربانی شبکه های اجتماعی
«وبلاگنیوز» و به نقل روزنامه جام جم، «۸۲ درصد کاربران در شبکههای اجتماعی عضو گروههای دوستی هستند.»؛ عضویت و ارتباطی که تبعات و آثار زیادی به دنبال دارد. این نگرانی مدیرکل دفتر امور آسیبهای اجتماعی وزارت رفاه از شیوع بیشازاندازه استفاده از شبکههای اجتماعی بین گروههای مختلف جامعه است. روزبه کردونی این آمار را بر اساس نتایج نظرسنجیای که در خرداد امسال با همکاری یکی از مؤسسات معتبر نظرسنجی کشور و وزارت رفاه بین تهرانیها انجامشده، اعلام میکند و در ادامه به مهر میگوید: نتایج این نظرسنجی بیانگر این است که از حیث نوع گروههایی که در شبکههای اجتماعی عضو هستند، گروههای دوستی بیشترین اقبال را در میان شهروندان تهرانی دارد؛ طوری که بررسیها نشان میدهد ۸۲ درصد کاربران عضو گروههای دوستی هستند.
اما عضویت در گروههای مختلف شبکههای اجتماعی از وایبر، واتساپ و تلگرام گرفته تا فیسبوک و اینستاگرام زمانی زنگ هشدار را برای کارشناسان حوزه اجتماعی به صدا درمیآورد که به دوستی غیررسمی و رابطههای پنهانی منتهی میشود؛ رابطههایی که از یک گروه کوچک دوستی دریکی از شبکهها شروع میشود و کمکم از فضای مجازی فراتر رفته و به دنیای واقعی کشیده میشود؛ روابطی که میتواند بر سبک زندگی افرادی که به نحوی با این پدیده درگیر هستند، تأثیر بگذارد.
اقبال عمومی کاربران به مطالب طنز
عضویت دریکی از شبکههای اجتماعی مساوی است با سهیم شدن در تولید محتوا؛ اتفاقی که تا پیشازاین تنها محدود به رسانههای رسمی میشد؛ یعنی دورانی که تولید محتوا در اختیار عدهای محدود قرار داشت. حالا و با پررنگ شدن نقش شبکههای اجتماعی، میزان تولید محتوا هم بین انسانهای مختلف جامعه بالا رفته است؛ محتواهایی بدون سند و منبع که خیلی وقتها به شایعههایی بزرگ تبدیل میشود.
محتواهایی که بهعنوان کالای اصلی ردوبدل شده در شبکههای اجتماعی، موردتوجه کارشناسان این طرح قرارگرفته است تا جایی که طبق آمار موجود، بین تمام مطالبی که در شبکههای مختلف اجتماعی ردوبدل میشود، مطالب طنز و جوک بالاترین آمار فراوانی را دارد و محتوای بیشتر پیامها طنز و لطیفه است.
به گفته کردونی، مطالب علمی بافاصله نسبتاً زیاد در رتبه دوم و اخبار و تحلیلهای سیاسی در رتبه سوم قرارگرفتهاند. در رتبههای بعدی هم محتواهایی شامل اخبار خانوادگی، مطالب ورزشی و آشپزی قرار دارد.
کاهش روابط رودررو با عضویت در شبکههای اجتماعی
تأثیری که شبکههای اجتماعی مجازی در روابط بین افراد در دنیای واقعی میگذارند، موضوع انکارناپذیری است که نشانههایش را میتوان در نتایج همین نظرسنجی هم پیدا کرد؛ جایی که بیش از نیمی از پاسخگویان یعنی چیزی حدود ۵۰٫۸ درصد، اعتراف میکنند که این شبکهها باعث کاهش روابط و دیدوبازدید بین افراد فامیل و دوستان میشود، البته این نظر همه کاربران نیست و ۲۴٫۸ درصد همنظر عکس داشته و معتقدند این شبکهها باعث شده فامیل و دوستان از همدیگر باخبر باشند. ۱۳٫۸ درصد هم در این زمینه نظر بینابین دارند.
تایید امکان اغفال و فریب در گروههای اینترنتی
در شبکههای اجتماعی امکان فریب و اغفال دختران و سوءاستفادههای جنسی وجود دارد؛ با این جمله موافق باشید یا نه، این نظر ۶۵٫۱ درصد پاسخگویان به این نظرسنجی است؛ کاربرانی که بر اساس تجربیاتشان از عضویت در گروههای مختلف فضای مجازی به این نتیجه رسیدهاند. در مقابل این گروه ۶۵ درصدی، ۲۰ درصد هم با این جمله مخالفاند و ۱۴٫۹ درصد همنظر بینابین دارند؛ اتفاقی که درنهایت باعث شده مدیرکل دفتر امور آسیبهای اجتماعی وزارت رفاه بر لزوم آگاهسازی افکار عمومی از آسیبهای نوپدید مرتبط با شبکههای اجتماعی تأکید کند.
اما نکته جالب اینجاست که به گفته کردونی، ۸۷ درصد پاسخگویان این نظرسنجی خودشان هم معتقد بودند «باید نحوه استفاده از این شبکهها به افراد آموزش داده شود.» موضوعی که بارها موردتوجه جامعهشناسان و کارشناسان حوزه اجتماعی هم قرارگرفته است؛ کارشناسانی که بارها از کاربران مختلف خواستهاند عضو هر گروهی نشوند و هر پیامی را بدون توجه به محتوا و نتایج آن به اشتراک نگذارند.
کردونی در ادامه درباره اقدامات انجامشده در این وزارتخانه برای کنترل و کاهش آسیبهای نوپدید مرتبط با فضای مجازی میگوید: گروه فضای مجازی و آسیبهای نوپدید در دفتر امور آسیبهای اجتماعی این وزارتخانه نسبت به قبل فعالتر شده و حضوری مؤثر در شبکههای اجتماعی خواهد داشت. از طرف دیگر با دستور وزیر رفاه مقررشده با مشورت و همراهی دانشگاهیان و صاحبنظران این عرصه سیاستگذاری و انجام برنامههای علمی و سیاستهای مشخص در حوزه فضای مجازی و شبکههای اجتماعی در دستور کار قرار گیرد و بر همین اساس قرار است کمیته مسائل مرتبط با آسیبهای نوپدید مرتبط با فضای مجازی را رصد و در این خصوص سیاستگذاری کنند.
شبکههای اجتماعی؛ ضرورت زندگیهای امروز
اما دکتر مازیار طلایی، جامعهشناس و استاد دانشگاه علامه طباطبایی دراینباره میگوید: چه بخواهیم چه نخواهیم باید قبول کنیم که ضریب نفوذ اینترنت و شبکههای اجتماعی در کشور ما بالاست؛ حالا شاید نه ازنظر سرعت، اما ازنظر میزان کاربران و نفوذ اینترنت در مناسبتهای اجتماعی کشور ما در رتبه اول منطقه قرار دارد.
به عقیده این استاد دانشگاه، شبکههای اجتماعی جزوی از مناسبات روابط و مناسبهای اجتماعی امروز هستند، پس نمیتوان از مردمی که در زمان حال زندگی میکنند خواست که عضو این شبکهها نشوند؛ چراکه عضویت در این شبکهها از ضرورتهای زندگی در این دوران است: «اینکه چرا عموم مردم در این شبکهها عضو هستند اقتضای شرایط دیجیتال و جهانیشدن و رشد فناوریهای ارتباطی در روزگار امروز است؛ یعنی این امکان برای اعضای جوامع امروزی به وجود آمده که بهجز دنیای واقعی در یک دنیای مجازی بزرگ هم حضورداشته باشند و تقریباً همه هم از این امکان استفاده میکنند. من هم عضو هستم، شما هم عضو هستید. پس بحث عضویت در این شبکهها بهخودیخود مشکلآفرین نیست، بلکه بحث روی چگونگی استفاده از این شبکههاست.»
بهاینترتیب محتوای تولیدشده در شبکههای مختلف اجتماعی موضوعی است که به گفته این جامعهشناس باید موردبررسی قرار گیرد: «طبق آمارها، بیشترین محتوای ردوبدل شده در این گروههای دوستی یا جوک است یا مسائل جنسی. حتی بیشتر جوکها هم باز مایه و تم جنسی دارند. به نظر من دلیل شیوع این پدیده این است که وب فضای آزادتری است، مردم چیزهایی را که در عیان نمیتوانند جستجو و مطرح کنند در این فضا و در پوسته زیرین جامعه جستجو میکنند. البته این قضیه شامل حال همه نمیشود و در قشر تحصیلکرده و دانشگاهی ما میبینیم که میزان تبادل مطالب آموزشی و تولید محتوای علمی بهواسطه عضویت در شبکههای اجتماعی بالاتر میرود.»
این جامعهشناس در ادامه با اشاره به دو رویکردی که نسبت بهتبعات استفاده از شبکههای اجتماعی بین جامعهشناسان مختلف وجود دارد، میگوید: «درباره استفاده از فناوریهای نوین ارتباطی، دو رویکرد اصلی وجود دارد؛ یکی اینکه عدهای میگویند اگر از این شبکهها استفاده کنیم مشارکت اجتماعیمان کم میشود و عدهای هم اعتقاد دارند که مشارکت اجتماعی زیاد میشود. این دو نظر همپای هم وجود دارند و پیش میروند.
به عقیده من، مشارکتی که با عضویت در شبکههای اجتماعی بالا میرود مشارکت انتخابی و اختیاری است؛ یعنی کاربر انتخاب میکند که بر اساس مطالب منتشرشده در کدام گروه و در کجا حضورداشته باشد و بهتبع آن در مراسمها و گردهماییهایی شرکت میکند که از همین گروهها سرچشمه گرفتهاند. از آنطرف این موضوع که مشارکت اجتماعی با عضویت در این شبکهها کاهش پیدا میکند هم درست است؛ اما منظور مشارکت با اعضای خانواده و نزدیکان است.
آموزش تنها راه چاره
کاهش روابط انسانی نقص بزرگی است که به عقیده این جامعهشناس به ذات پدیده شبکههای اجتماعی وارد است؛ اتفاقی که نهفقط در جامعه ما که در جوامع دیگر هم دیده میشود: «این واقعیتی است که وجود دارد اینکه باید با این واقعیت چطور برخورد کرد بحث جداگانه و مهمی است. اینکه آن را محدود کنیم یک رویکرد است که البته رویکرد درستی نیست مثل داستان ماهواره و ویدئو و… چون بارها تجربه به ما ثابت کرده که رویکرد حذفی و منعی نه موفق و نتیجهبخش است و نه بازخورد مثبتی دارد. پس عملاً تنها راه چاره رویکرد آموزشی است. موضوعی که متأسفانه کمتر موردتوجه مسئولان قرارگرفته است. درحالیکه با همین فرهنگسازی و آموزش و با توجه به اینکه خود کاربران هم اعتراف میکنند، باید نحوه استفاده از این شبکهها به افراد آموزش داده شود میتوان باکمی سرمایهگذاری و صرف وقت به نتایج مثبتی رسید.
کاهش کنترل والدین بر فرزندان
مدیرکل دفتر امور آسیبهای اجتماعی وزارت رفاه با اشاره به نگرش پاسخگویان به آسیبهای شبکههای اجتماعی میگوید: ۶۷٫۷ درصد پاسخگویان با این نظر موافقاند که «شبکههای اجتماعی باعث میشود کنترل والدین بر فرزندان کم شود» و در مقابل ۱۷٫۶ درصد با این نظر مخالفت کردهاند. ۱۴٫۸ درصد همنظر بینابین دارند.
به گفته کردونی، ۶۴٫۱ درصد پاسخگویان با این نظر موافقاند که «شبکههای اجتماعی باعث شده ارتباط بین اعضای یک خانواده (والدین با فرزندان و زن و شوهر) کم شود» و در مقابل ۲۱٫۸ درصد با این نظر مخالفت کرده و ۱۴٫۱ درصد همنظر بینابین دارند.
انتهای پیام/.