تلگرام؛ رسانه‌ای بدون امکان نظارت
امیرحسن محمدپور لیما در گزارشی برای باشگاه خبرنگاران جوان نوشت: با گسترش فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، استفاده مردم از این فضا بیشتر شده و بسیاری از نیازهای خود را در این فضا رفع می‌کنند و به نوعی به آن وابسته شده‌اند.
در این بین تلگرام به دلیل سادگی، سرعت و قابلیت‌های برتر مانند کانال، ربات و نیز بروزرسانی مستمر امکانات آن باعث شده تا این پیام‌رسان بیش از سایر نرم‌افزارها مورد اسقبال مردم قرار گیرد. این نرم‌افزار به فراگیرترین شبکه‌ی اجتماعی مورد استفاده مردم کشورمان و همچنین به ابزار اصلی ارتباط اینترنتی جامعه تبدیل شده است.
اما آیا کاربرد تلگرام برای مردم، فقط پیام‌رسانی و ایجاد یک شبکه‌ی اجتماعی اینترنتی است؟
پاسخ این سؤال منفی است زیرا این نرم‌افزار یک کارکرد مهم دیگر دارد و آن رسانه بودنش است. تلگرام بیش از آن که یک شبکه‌ی پیام‌رسان باشد، یک رسانه است؛ رسانه‌ای که در مدت کوتاهی به پرمخاطب‌ترین و فراگیرترین رسانه‌ی کشور تبدیل شده است.
اصلی‌ترین مصداق رسانه بودن تلگرام، وجود قابلیتی در آن به نام کانال است. کانال امکانی در تلگرام است که در آن ارتباط یک طرفه ایجاد می‌شود؛ یعنی فقط ادمین یا مسئول کانال می‌تواند در آن مطلب قرار دهد و سایر افراد عضو کانال امکان انتشار مطلب را ندارند و فقط می‌توانند مطالب درون کانال را مشاده کنند. این کانال‌ها به صورت عمومی و در دسترس همه‌ی مردم هستند.
امروز آن دسته از مردم کشور ما که کاربر تلگرام هستند و تعدادشان به چند ده میلیون نفر نیز می‌رسد، خیلی بیشتر از آن که مخاطب رسانه‌های سنتی مانند روزنامه، کتاب، سایت، مجله، رادیو، وبلاگ و … باشند، مخاطب کانال‌های تلگرام هستند. سرعت و سهولت انتشار و دریافت مطالب در این شبکه‌ی اجتماعی از اصلی‌ترین دلایل فراگیر بودن آن است. پس نه تنها نباید به تلگرام به عنوان یک شبکه‌ی اجتماعی پیام‌رسان صرف نگاه کرد، بلکه باید آن را در زمره‌ی مهم‌ترین رسانه‌ها قرار داد.
رسانه بودن تلگرام از چه جهت حائز اهمیت است؟
در همه جای دنیا از جمله کشور ما، هر رسانه‌ای به دلیل داشتن توانایی انتشار اخبار و ترویج و القای عقاید، برای دستگاه حاکمیتی دارای اهمیت است. به همین دلیل فعالیت رسانه‌ها منوط به دادن مجوز از سوی دولت‌ها و نظارت مستمر آن‌ها بر عملکرد رسانه‌ها است؛ همچنانی که شاهد هستیم همه‌ی رسانه‌های سنتی مانند مواردی که در بالا ذکر شد، با دریافت مجوز از سوی دولت‌ها فعالیت می‌کنند و عملکرد آن‌ها به طور دائم نظارت می‌شود. اگر رسانه‌ها نتوانند، استانداردهای لازم را تأمین کنند، به طور طبیعی از ادامه فعالیت آن‌ها جلوگیری می‌شود. با این اوصاف، چرا یک رسانه‌ی مهم و فراگیر مثل تلگرام باید بدون دریافت مجوز و بدون امکان نظارت، در کشور فعالیت کند؟
در حال حاضر هر کسی می‌تواند با ایجاد یک کانال، بدون آن که مجوزی دریافت کند یا کسی بر عملکرد آن نظارت کند، مطالب درست یا غلط خود را به میلیون ها نفر از مردم کشور برساند؛ حال شما حساب آن را بکنید که سرویس‌ها و دستگاه‌های عریض و طویل وابسته به دشمنان کشور ما که پول و امکانات گسترده‌ای در اختیار دارند، تا چه حد می‌توانند از این فضا استفاده کنند و اخبار جعلی خود را به گوش مردم ما برسانند و فرهنگ، اعتقادات و سبک زندگی مدنظر خود را بین مردم ترویج دهند.
به عنوان مثال در آشوب‌های دی ماه امسال، مایکل دی آندریا معروف به «آیت الله مایک» که به عنوان رئیس میز ایران در سازمان سیا منصوب شده بود و پیش از آن مدیریت مرکز ضد تروریستی سازمان سیا را برعهده داشت، دو نقشه چهل و بیست روزه برای براندازی نظام در ایران طراحی کرده بود. در نقشه چهل روزه باید مردم را به بهانه مشکلات اقتصادی بسیج می‌کردند و سازمان های مخالف جمهوری اسلامی مثل منافقین سازماندهی می‌شدند که نکته مهم این نقشه چهل روزه بودن و عدم استفاده از سلاح بود. در نقشه بیست روزه حمله مسلحانه شروع می شد و قرار بود اغتشاشات به فاز خشونت کشیده شود. با توجه به عدم استفاده از سلاح در نقشه‌ی چهل روزه، تمام خط دهی، آموزش، هماهنگی و… این نقشه بر عهده تلگرام بود، البته از توئیتر هم برای ارتباط نخبه ها و فرماندهان عملیات استفاده می‌شد.
بُعد رسانه بودن تلگرام، به کانال محدود نمی‌شود
گروه یکی دیگر از قابلیت‌های تلگرام است؛ فرق گروه با کانال این است که در گروه همه‌ی اعضا می‌توانند مطالب خود را در آن قرار دهند. گروه‌های تلگرامی نیز با مدیریت سازمان‌یافته که گاهی از سوی دشمنان کشور دیده می‌شود می‌توانند کارکرد رسانه داشته باشند. تولید و نشر گسترده و سریع مطالب و اخبار توسط افراد مشخص در این گروه‌ها، به مانند یک رسانه عمل می‌کند و می‌تواند محتوای مورد نظر را به ذهن مردم القا کند.
به عنوان مثال سردار غلامرضا جلالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور چندی پیش در یکی از سخنرانی‌های خود با اشاره به تولید محتوای بیگانگان در شبکه های اجتماعی به زبان فارسی اعلام کرد که در ردیابی از یکی از شبکه های اجتماعی، مشخص شده است که هر کدام از اعضای برخی گروه‌های ضد انقلاب و اروپانشین در خارج، حداقل سی اکانت و کانال دارند و با هم یک موضوع را انتخاب می‌کنند. آن‌ها خبرهای خاص جهت دار را به زبان فارسی تولید و منتشر می‌کنند تا به دست ما برسد. سپس محورهای مد نظرشان را در قالب هشتگ و یا محتواهای مختلف به مردم کشورمان القا می‌کنند.
همانطور که گفته شد مشکل اصلی، این است که امکان مدیریت این رسانه توسط حاکمیت کشور ما وجود ندارد؛ علت مشکل ذکر شده این است که دولت ما به سرورهای تلگرام دسترسی ندارد و نمی‌تواند آسیب‌ها و تهدیدهای آن را مدیریت کند. به عنوان مثال اگر یک کانال تلگرامی به هر دلیلی برای جامعه مضر باشد، دولت این امکان را ندارد که مانند سایر رسانه‌ها با آن برخورد کرده و آن کانال را مسدود کند. زیرا برای انسداد آن باید از مدیران تلگرام درخواست شود و اگر آنان پذیرفتند، آن را مسدود می‌کنند و اگر نپذیرفتند آن کانال به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
حال که مدیریت این رسانه، منوط به رضایت مدیران تلگرام است، شاید این ذهنیت به وجود بیاید که از طریق ارتباط با مدیران آن میتوان حداقل مدیریت را در این عرصه داشت. اما تجربه ثابت کرده است که این روش پاسخگو نیست؛ زیرا مدیران تلگرام در مواجهه با اقداماتی که دشمنان نظام جمهوری اسلامی با استفاده از این پیام‌رسان بر علیه نظام انجام می‌دادند، نه تنها از این اقدامات جلوگیری نمی‌کند، بلکه در موارد متعددی شاهد همکاری وسیع تلگرام با آن معاندان بوده‌ایم. به عنوان مثال همانطور که گفته شد، در آشوب‌های دی ماه امسال مدیران تلگرام همه‌ی بسترها را برای فعالیت‌های معاندان نظام فراهم کرده بودند؛ در یکی از این موارد، یکی از کانال‌ها به طور علنی اقدام به آموزش اقدامات تروریستی و تحریک مردم به آشوب و اغتشاش می‌کرد، اما باز هم تلگرام کمال همکاری را با این کانال داشت.
برای اثبات عدم کارایی تعامل با مدیران تلگرام میتوان به یک مورد دیگر نیز اشاره کرد؛ تلگرام شبکه‌ای است که به واسطه بکارگیری مدیریت هوشمند در آن، به حدود 16 دسته از اطلاعات کاربران مثل شماره تلفن، تقویم کاری، عکس ها، مکان و… دسترسی دارد. این اطلاعت در سرورهایی انبار می‌شود که در کشور ما نیستند و روی آن‌ها داده کاوی صورت می‌گیرد و بعد از پردازش اطلاعات، داده‌های حجیم یا همان (BIG DATA)ها به وجود می آیند. با استفاده از این بیگ دیتاها به راحتی میتوان به موضوعات ریزاطلاعاتی هر جامعه پی برد.
همانطور که همه اطلاع دارند، این پیام‌رسان برای ارائه خدمات از ما پول نمی‌گیرد و در عین حال هزینه‌ی اداره کردن تلگرام با صدها میلیون کاربر بسیار زیاد است؛ در نتیجه برای درآمدزایی، این اطلاعات را به کسانی که برای تجزیه و تحلیل کشور ما به آن‌ها نیاز دارند، می‌فروشد. به طور قطع اطلاعات ما در تلگرام مشتری‌های خاصی مانند آمریکا، رژیم صهیونیستی و منافقین و یا هر گروهی که ظرفیت نیروی عملیاتی برای مخالفت با نظام را داشته باشد، دارد.
از مجموع مباحث مطرح شده میتوان نتیجه گرفت که فعالیت تلگرام در کشور ما به هیچ وجه قابل توجیح نیست و مسئولان مربوطه برای رفع نیازهای مردم، باید هر چه سریع‌تر به فکر ایجاد شبکه‌های مشابه‌ای باشند که از نظر کیفیت، قابلیت و امنیت توان رفع نیازهای مرم در این عرصه را داشته باشد و در عین حال امکان نظارت بر محتوای آن نیز مانند هر رسانه‌ی دیگری فراهم شود.
