فضای مجازی، درگاه صادرات فرهنگ است

حجت‌الاسلام علی‌رضا ناجی، دبیر شورای عالی فضای مجازی حوزه علمیه استان اصفهان در گفت‌وگو با فارس:

•  در جامعه کنونی با توجه به رفاه نسبی جامعه و گسترش نسبی وسایل ارتباط‌جمعی، کمتر فردی وجود دارد که از وسیله ارتباطی هوشمند بی‌بهره باشد، رسانه‌های ارتباطی هوشمند مساوی با اینترنت و اینترنت برابر با ارتباط بدون مرز مجازی است که یکی از این وسیله‌های ارتباط‌جمعی مجازی، شبکه‌های اجتماعی هستند.
• در شبکه‌های مجازی، افراد با هویت‌ها، عقاید، آداب‌ورسوم و فرهنگ‌های مختلف یعنی با سبک زندگی‌های متنوع از اقصا نقاط جهان در آن اشتراک دارند و همان‌گونه که مشهود است، بیشترین کاربران این شبکه‌ها افراد جوان و نوجوان هستند که در بهبهه شکل‌گیری موقعیت دینی، اجتماعی و فرهنگی هستند، بنابراین تقابل و تعارض هویت شکل نگرفته جوانان و نوجوانان با هویت و فرهنگ‌های متعارض و مخالف آن، با مراکز اجتماعی مانند مدرسه، خانواده و حکومت در پی جامعه‌پذیر کردن افراد جامعه، باعث ایجاد تعارض و شکل‌گیری دیدگاه‌های متفاوت در شهر و جامعه و درنتیجه فروپاشی هویتی جامعه خواهد شد.
• فاجعه‌ای در سبک زندگی رخ‌داده، زمانی که اعضای خانواده برای یکدیگر و باهم می‌گذرانند بسیار کمتر از چرخ زدن‌های بی‌هدف در مرداب اطلاعات بی‌سر و ته فضای مجازی است و این سبب می‌شود که فاصله‌ها بیشتر شده و تنها مشکلات افراد حل نشود بلکه هرروز شاهد مشکلات جدیدی باشیم.

•  فضای مجازی در حوزه سبک زندگی ما را از کجا به کجا برده؟ مثلاً درگذشته ایام عید به دیدن فامیل‌های درجه‌دو و سه می‌رفتیم اما فضای مجازی کاری کرده که آدم‌ها هرروز همدیگر را در این فضا می‌بینند و گاهی هم بهانه‌ای برای دعوا و یا فرصتی برای تبریک‌های مجازی ایجاد کرده و بستری را فراهم می‌کند تا این ارتباطات را کوچک جلوه دهد، یعنی همان فرهنگ غربی معتقد به خانواده‌های کوچک نه خانواده‌ای چندلایه و متشکل از پدر، مادر، عمو، خاله، دایی، فرزندان و… است.

• این کارشناس رسانه در ادامه تأکید داشت: این موضوع کار را به‌جایی می‌رساند که فرزندان ما در 18 سالگی ادعای استقلال و بی‌نیازی از خانواده و پدر و مادر دارند! نتیجه این موضع رفتن به سمت فروپاشی خانواده‌ها می‌شود یعنی همان چیزی که در بسیاری از بسترهای فضای مجازی در حال ترویج است.

• نکته دوم در این حوزه، تربیت است، خانواده‌های ما طوری در فرهنگ ایرانی تربیت می‌شدند که احترام به بزرگ‌ترها جایگاه ویژه‌ای داشت، جایگاه پدر یک جایگاه بالایی بود، حرف‌شنوی و استفاده از تجربیات بزرگان، شاگردی کردن برای آموختن و… همه دارای مفهوم بود ولی وقتی دریای جستجوی اینترنت و اطلاعات فضای مجازی به میان آمد، انسان‌ها احساس استقلال و بی‌نیازی از بزرگان خود پیدا کردند.
• از همین رو ارتباطشان را کم کردند و از تجربیات دیگران استفاده نکردند و از اینکه به دست آوردن اطلاعات با استفاده از تجربیات و شاگردی کردن تفاوت دارد، غفلت ورزیدند چراکه ثمره این موضوع، ساخت استاد است اما سرچ اطلاعات نتیجه‌ای جز ساخت کپی کار ندارد، با استفاده از تجربیات، آدم‌ها صاحب ایده می‌شدند اما فضای مجازی کاری کرده که ایده‌ها و خلاقیت‌ها از بین رفته و باعث تضعیف ارتباط چندلایه نسل جوان با خانواده در عرصه‌های مختلف شده است.
• یک حوزه دیگر در سبک زندگی، حوزه خوراک، پوشاک و تفریح است که با حضور در فضای مجازی رنگ جدیدی به خود گرفته است، یعنی تفریحات ما درگذشته به‌صورت تفریحات جمعی و خانوادگی بود اما امروز با رصد فضای مجازی، می بنیم حرف از تفریحات جمعی بدون خانواده و حتی جمع‌ها و ارتباطات بی‌قیدوشرط است.
• ولی نگاه ما به فضای مجازی نباید صرفاً نگاه آسیبی باشد بلکه فضای مجازی را می‌توان به‌عنوان یک فرصت بزرگ در راستا تقویت فرهنگ، سنت و سبک زندگی دانست و در جهت آن قدم برداشت و باید از این فرصت به‌عنوان بلندگویی که به‌اندازه تک‌تک افراد عالم مخاطب دارد و اگر کسی فعالیت رسانه‌ای صحیح بداند می‌تواند فرهنگ خود را صادر کند استفاده کرد.

• ما در حوزه فرهنگ و سبک زندگی مادامی‌که مصرف‌کننده باشیم، آسیب خواهیم دید اما اگر به سمت توزیع و صادرات فرهنگ خودمان پیش برویم، آن‌وقت است که هم فرهنگمان تقویت می‌شود، هم عالم را دعوت به یک فرهنگ صحیح خواهیم کرد و هم می‌تواند به لحاظ اقتصادی درآمدزا و اسباب رشد ما شود و این بستر را هنگامی خواهیم داشت که اسیر فضای مجازی غربی نباشیم.

• استقلال در حوزه فضای مجازی با شبکه ملی اطلاعات و پس‌ازآن با تقویت پیام‌رسان‌های داخلی محقق خواهد شد و این نیازمند همت شرکت ملی ارتباطات و شرکت‌های زیرساخت است و جای تأسف دارد که پهنای باند یک شبکه اجتماعی مثل اینستاگرام چند صد برابر یک شبکه اجتماعی داخلی است، اگر مخاطب خواست اعتماد به شبکه اجتماعی داخلی کند، به خاطر مشکلاتی مثل سرعت آپلود و دانلود و… از آن دل سرد می‌شود درحالی‌که اگر به‌اندازه نصف پیام‌رسان‌های خارجی اهمیت داده شود، یقیناً در حوزه سبک زندگی می‌توانیم صادر کنند و تولیدکننده باشیم، نه مصرف‌کننده‌ای که در عرصه‌های مختلف آسیب می‌بیند.

/فارس/