خطرات فضای مجازی به سن خاصی محدود نیست
برنامه «هشتگ گفت‌و‌گو» با موضوع نقش فضای مجازی و شبکه های اجتماعی در تزلزل بنیان خانواده با حضور دکتر اکبر الیاسی ، دکترای علوم ارتباطات و مدرس سواد رسانه ای ، دکتر مریم حاجیلو ، دکترای روانشناسی سلامت و مشاور خانواده و ارتباط تلفنی با خانم دکتر لیلا وصالی ، معاونت آموزش انجمن سواد رسانه‌ای ایران، دبیرکل جشنواره فضای مجازی، پژوهشگر و مدرس سواد رسانه ای و از مولفین کتاب تفکر و سواد رسانه ای پایه دهم مدارس روانه آنتن رادیو گفت و گو شد .
چه عاملی سبب می شود تکنولوژی های نوین و رسانه ها خطرات و لطماتی برای افراد و خانواده ها ایجاد کنند ؟
دکتر حاجیلو : فضای مجازی و اینترنت جزو لاینفک زندگی های امروز هستند و نمی توان با آن مقابله و از ورود آن به زندگی جلوگیری کرد اما استفاده نادرست و غیراصولی از این ابزار که در عین حال مفید و کاربردی است و به رشد و ارتقای شخصی و روابط کمک می‌کند، به جای آنکه فرصت باشد، آن را به یک تهدید تبدیل کرده است.
ارتباط یکی از پایه های اصولی روابط سالم بین اعضای خانواده و اجتماع است . ارتباط موثر و سالم از بسیاری اتفاقات منفی و ناخوشایند در خانواده جلوگیری می کند. استفاده کنترل نشده و بدون دانش از فضای مجازی به این ارتباط موثر میان اعضای خانواده لطمه می زند یعنی به جای آن که افراد با مولفه های ارتباط سالم به یکدیگر مرتبط شوند ، زمان های زیادی را به این ابزار اختصاص می دهند و از روابط غافل می شوند.
دکتر وصالی : رسانه های نوین نقاط مثبت و نقاط منفی زیادی دارند که اگر به آنها توجه نشود می تواند اثرات مخرب و عمیقی بر خانواده داشته باشد ، از این رو بحث سواد رسانه ای برجسته می شود. باید به این موضوع توجه داشت که ورود به یک مسیر بدون نقشه راه و هدف مشخص ، صرف علاقه مندی سبب ایجاد دردسرهای زیادی برای ما می شود.
شکل گیری روابط نادرست بیشترین معضل را برای افراد در فضای مجازی ایجاد کرده است. در فضای حقیقی برای ارتباط برقرار کردن با یک فرد ، ویژگی های بسیار زیادی ملاک انتخاب ما قرار می گیرند و خصوصیات متعددی در افراد ما را متقاعد می کند که فرد مقابل شایستگی برقرار ارتباط را دارد یا خیر اما شناخت ما از افراد در فضای مجازی محدود به کلماتی است که برای ما می نویسد که ممکن است از جایی کپی شده باشد و ما از آن لذت ببریم.
استفاده مدیریت نشده از فضای مجازی و دستگاه های هوشمند چه عواقبی به دنبال دارد ؟
دکتر الیاسی : هدف اصلی اینترنت برداشتن فاصله های جغرافیایی میان انسان ها در سراسر دنیا و ایجاد تحول در عرصه ارتباطات بود اما با ورود وسایل نوین ارتباطی ، خانواده ها بیشتر تنهایی را احساس کردند. متاسفانه استفاده مدیریت نشده از شبکه های اجتماعی بر روابط خانواده تاثیر بسزایی دارد. از جمله این تاثیرات می توان به افزایش طلاق ، از بین رفتن حریم ها ، کاهش گفت و گو ، تنوع طلبی عاطفی و جنسی ، کاهش اعتماد ، افزایش سو تفاهم و کاهش صمیمیت و ارتباط عاطفی اشاره کرد.
متاسفانه ما موفق نشده ایم در این زمینه فرهنگ سازی کنیم به طوری که بر اساس آمار رسمی ، در کشور ما 12 میلیون کاربر ایرانی زیر 18 سال در کانال تلگرام فعالیت می کنند چرا که استفاده از موبایل ، اینترنت و شبکه های اجتماعی در کشور ما فرهنگ سازی نشده است. از این رو باید استفاده از موبایل و اینترنت را در کشور فرهنگ سازی کنیم و کنترل لازم بر روی وب سایت ها و شبکه های مجازی صورت بگیرد .
آیا در دنیا برای استفاده کودکان از فضای مجازی و وسایل هوشمند مانند موبایل استانداردی تعریف شده است ؟
الیاسی : در کشورهایی مانند انگلیس استانداردهایی وجود دارد. به عنوان مثال برای کودکان زیر 12 سال تلویزیون ها و گوشی هایی تهیه شده که دسترسی کودکان به کانال ها و شبکه های متعدد اینترنتی را محدود می کند و اجازه نمی دهد کودکان وارد هر سایت و کانالی شوند.
انجمن سواد رسانه ای ایران در راستای افزایش سواد رسانه ای چه اقداماتی را انجام داده است ؟
وصالی : جلساتی برای آموزش بخش های مختلف سواد رسانه ای و تربیت مدرس در این حوزه در استان های مختلف تدارک دیده شد . اولیای دانش آموزان به واسطه ارتباط با انجمن اولیا و مربیان می توانند از پکیج های آموزشی استفاده کنند. همچنین دفتر تکنولوژی های آموزشی در حال تهیه بسته هایی برای والدین ، معلمان و دانش آموزان است.
آیا خطرات فضای مجازی محدود به گروه سنی خاصی است یا همه افراد در معرض خطر هستند؟
حاجیلو : همه افراد در جامعه و خانواده در معرض خطر هستند البته برخی از گروه ها مانند کودکان و نوجوانان و گروهایی که هنوز ارزش ها به صورت جدی در نهادشان شکل نگرفته و در پی کسب هویت هستند را حساس تر و پر خطرتر می دانیم چرا که دانش و تجربه کمتری دارند اما واقعیت این است که نمی توانیم خطرات را به گروه سنی خاص محدود کنیم . در واقع میزان خطر برای افراد مختلف به میزان دانش و قدرت مدیریت آنها در فضای مجازی بستگی دارد .
/رادیو گفتگو/
