واقعیتی به نام بی‌قانونی در فضای مجازی
به طور حتم یکی از جاذبه‌های فضای مجازی، ظرفیت گسترده و بی‌نهایت آن برای تبلیغات است. ظرفیت بالایی که هر چیزی را می‌تواند در خود بگنجاند. در پی دسترسی آسان به اینترنت و ظهور و گسترش شبکه‌های اجتماعی، حضور کاربران با سرعتی باورنکردنی در این شبکه‌ها افزایش یافت که همین مسئله سبب شد در کنار دنیای واقعی، یک جهان موازی اما مجازی با همان انسان‌ها ساخته شود تا آنجا که حتی کسب‌وکارها هم مجازی شد؛ به همین سادگی و در زمانی بسیار کوتاه وارد یک فضای ناشناخته شدیم و آگاهانه و ناآگاهانه در آن فعالیت کردیم.
البته اینکه این فضا فرصت مناسبی برای اشتغال‌زایی است و تاکنون جوان‌های بسیاری از این ظرفیت استفاده کرده و توانسته‌اند به درآمدهای خوبی دست یابند، جای انکار ندارد، اما نکته قابل توجه فعالیت برخی از کاربران خاص این فضاست که از ظرفیت ایجاد شده نهایت بهره را می‌برند.
البته این امر مشکلی ندارد اما اینکه چه چیزی و چرا در این فضا تبلیغ می‌شود جای بحث دارد. محتوایی که با لعاب تبلیغات دروغین احتمال سوءاستفاده از کاربران را افزایش می‌دهد.
شاید نخستین پرسشی که به ذهن خطور کند این باشد که آیا این فضا یا به عبارتی دیگر دنیای گسترده مجازی همچون دنیای واقعی تحت نظارت است و می‌تواند تابع قوانین باشد یا خیر و یا اصولاً می‌توان این فضا را با تدوین قوانینی کنترل کرد؟
در حوزه فضای مجازی قانون مدون و اختصاصی نداریم
حمید ضیائی پرور، پژوهشگر حوزه رسانه و فضای مجازی در خصوص تبلیغات این فضا می‌گوید:
- موضوع تبلیغات در فضای مجازی مشابه موضوع انتشار محتوا در فضای مجازی است. ما در این حوزه قانون مدون و اختصاصی نداریم و چندین سال پیش با افزودن این مطلب که نشریات الکترونیک هم شامل قانون مطبوعات می‌شود، این نشریات را تابع قانون کردند اما در مورد تبلیغات در فضای مجازی هیچ قانون و ماده قانونی‌ای وجود ندارد.
- هرآنچه در قانون مطبوعات ذکر شده، مربوط به تبلیغات در فضای واقعی است و متولی تبلیغات در فضای واقعی اعم از مطبوعات، بیلبوردها و سایر فضاهای شهری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، به استثنای تبلیغات در رسانه ملی که طبق قانون مسئولیت آن بر عهده صدا و سیماست. بنابراین به موجب قانون تبلیغات که محتوای سنتی را شامل می‌شود، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی کنترل و نظارت بر مجموع تبلیغاتی است که در فضاهای عمومی کشور منتشر می‌شود.
نیازمند قانون جامع تبلیغات در فضای مجازی هستیم
- تبلیغات در فضای مجازی موضوعی تازه است و هنوز قانون‌گذار به آن ورود پیدا نکرده است، البته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حد امکان کنترل‌های لازم در زمینه تبلیغات در حوزه فضای مجازی را دارد، اما موفقیت این وزارتخانه در این زمینه بستگی دارد به اینکه کانون‌های تبلیغات در فضای مجازی با او مرتبط باشد تا بتواند به طور کامل آن‌ها را کنترل کند.
- نکته نخست در موضوع نظارت بر تبلیغات در فضای مجازی نبود قانون است. ما نیازمند قانون جامع تبلیغات در فضای مجازی هستیم که باید ابتدا تدوین و سپس در مجلس شورای اسلامی تصویب شود تا به عنوان مبنای قانونی در کشور اجرا گردد. نکته دوم این است که تبلیغات در فضای مجازی پیچیدگی‌هایی دارد که کنترل و نظارت آن به راحتی تبلیغات در فضای فیزیکی نیست؛ به این مفهوم که بازیگرانی وارد این عرصه شده‌اند که لزوماً جزو نهادها و مؤسسات رسمی و ثبت شده کشور نیستند- یعنی فردی فضای دیجیتالی پیدا کرده که از طریق آن اقدام به تبلیغات می‌کند؛ اصل هم بر این است که در این فضا نوعی آزادی وجود دارد که به نوعی دموکراسی محسوب می‌شود و اگر قرار باشد تبلیغات در فضای مجازی هم مانند فضای فیزیکی کنترل شود، این آزادی سلب خواهد شد. بنابراین تنها راه مقابله با پیام‌های تبلیغاتی نادرست در فضای مجازی و کاهش مخاطراتی که مخاطبان را تهدید می‌کند افزایش سطح سواد رسانه‌ای مخاطبان است.
کاربران موظفند از قانون رسانه‌های جمعی تبعیت کنند
ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی ایران و رئیس مرکز ملی فضای مجازی نیز ضمن تأیید این مطلب که در شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه کانال‌ها، با نوعی بی‌مسئولیتی در برابر انتشار تبلیغات مواجه هستیم که برخی از آن‌ها عواقب اجتماعی و فرهنگی عمیق دارد، می‌گوید:
- درحال حاضر قانون خاصی برای فضای مجازی وجود ندارد و کاربران مکلف هستند از همان قانونی که برای رسانه‌های جمعی تصویب شده تبعیت کنند تا قانون آن آماده شود.
- مرکز ملی فضای مجازی در حال تصمیم‌سازی و جمع‌بندی این مهم است که آیا فضای مجازی نیازمند قانون مجزا از رسانه‌های عمومی است یا خیر، می‌افزاید: هنوز به جمع‌بندی نهایی نرسیده‌ایم اما در صورتی که تشخیص داده شود فعالیت و تبلیغات در فضای مجازی نیازمند قوانین خاصی است به طور حتم با نظر کارشناسان این قانون تدوین و لایحه آن تقدیم مجلس شورای اسلامی خواهد شد.
تدوین قانون برای تبلیغات در فضای مجازی ضروری است
نصرالله پژمانفر، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی بر ضرورت تدوین قانون برای فعالیت و تبلیغات در فضای مجازی تأکید دارد و می‌گوید:
- باوجود تفاوتی که فضای مجازی با فضای فیزیکی دارد، ضروری است قوانین نسبت به هر دو فضا حاکم باشد و یک مسیر را طی کند.
- مسائل مرتبط با فضای مجازی باید در مرکز ملی فضای مجازی و پس از آن در شورای عالی فضای مجازی کشور مطرح شود، کارهای کارشناسی صورت گیرد و سپس نتیجه را در قالب لایحه به مجلس فرستاده تا مجلس به آن ورود کند و قوانین مورد نیاز لحاظ شود.
- ایجاد قانون برای فضای مجازی بسیار ضروری است، چرا که قانون فعلی مطبوعات پاسخگوی این حوزه نیست و باید با در نظر گرفتن تفاوت در فضای مجازی و فضای فیزیکی قوانین تدوین و پس از بررسی تصویب شود.
/قدس آنلاین/
