کنترل شایعه یا کرونا
روزهای پایانی بهمن امسال ویروس کرونا پس از شیوع در چین و برخی کشورهای دیگر، پایش به ایران هم باز شد؛ ویروسی که به گفته متخصصان قابل کنترل اما چموش است و با آمدنش انبوهی از اخبار و شایعات با هم منتشر شد و بر روح و روان مردم جولان داد.
از همان ساعتی که اولین خبر ابتلا به ویروس کرونا از قم منتشر شد، مسؤولان تاکید داشتند که مردم اخبار را تنها از طریق منابع رسمی و تأییدشده دنبال کنند اما علاقه به شنیدن اخبار تازه پیرامون این ویروس نوپدید، به بازار شایعات دامن زد تا جایی که همه میان آمارهای متفاوت و تولید محتواهای گوناگون سرگردان مانده بودند.
انواع آمار مربوط به مبتلایان و بستری شدگان، توصیه‌های غیراصولی، اخبار مربوط به تولید و توزیع ماسک و مواد ضدعفونی، ابتلای فلان مسوول و القای وضعیت بحرانی در بیمارستان‌ها حجم بالایی از شایعات کرونایی را در روزهایی اولیه به خود اختصاص داد و البته با ورود مسوولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سخنگوی دولت و شکل گیری روند اطلاع رسانی صحیح، تا حدود زیادی کار به دست رسانه‌های رسمی افتاد.
بسیاری از شهروندان عادی که در مراکز درمانی خراسان جنوبی رفت و آمد داشتند با دیدن هر بیمار تنفسی از شایعه رسیدن کرونا به بیرجند تاثیر می پذیرفتند تا جایی که دانشگاه علوم پزشکی بیرجند کلیپی را برای تکذیب این شایعات در فضای مجازی منتشر کرد که در آن جوانی با ماسک روی تخت بیمارستانی دیده می‌شود و یک پزشک متخصص عفونی در کنار معاون درمان دانشگاه بدون هر گونه ماسک و تجهیزات پزشکی، مشکل او را عفونت ریوی اعلام و تاکید می کند که حتی مشکوک به کرونا نیست.
معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند هم که در این فیلم حضور دارد به شهروندان اطمینان می‌دهد این فرد در حال درمان است و مشکوک به کرونا نیست اما گویا به همین دلیل شایعاتی درباره ابتلای او روزهای اول طرح موضوع کرونا در کشور منتشر شده بود.
این ویروس کوچک در کنار گرفتاری‌ها و خساراتی که داشته، درس‌ها و تجربه‌های بزرگی هم به مردم و مسوولان داد و این بود که در چنین شرایطی چطور باید صحیح و به موقع اطلاع رسانی کرد.
همچنین خبرخوانی صحیح از چه مراجعی درباره شیوع بیماری کرونا یا موارد مشابه در مدیریت افکار عمومی مفید واقع می‌شود، چیزی است که کارشناسان رسانه در این خصوص اظهار نظر کردند.
آموزش و خبررسانی با هم اهمیت دارد
علی جعفرپور مقدم سردبیر روزنامه آوای خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اطلاع رسانی درباره ویروس کرونا را برای دو موضوع آموزش و خبررسانی حایز اهمیت دانست و گفت:
- با توجه به وضعیت شیوع ویروس کرونا در خراسان جنوبی، سیستم دانشگاه علوم پزشکی و شورای اطلاع رسانی استان به موقع ورود پیدا کردند.
- برنامه‌هایی که برای اطلاع رسانی دقیق و به موقع تعریف شد، مفید است. این موضوع با توجه به اطلاعات روز و واکنش به شایعات برای مردم نکته مثبتی بود اما درخصوص مسئله آموزش باید اقدامات بیشتری از طریق رسانه‌ها انجام شود و هنوز این موضوع در استان جای کار دارد.
- افراد بسیاری با دفتر روزنامه تماس می‌گیرند و سوال دارند که از کجا باید ویروس کرونا را در بدن خود تشخیص دهیم لذا انتظار می‌رود کارشناسان دانشگاه علوم پزشکی این مسئله را بیشتر برای مردم باز کنند، زیرا با چند پیام کلی نمی‌توان دغدغه‌های مردم را رفع کرد.
- به نظر می‌رسد بسیاری از آمار ابتلایان به ویروس کرونا ناشی از مراجعات بی‌مورد مردم به بیمارستان‌ها است. اگر مردم در این خصوص آموزش بببیند قطعا مشکلات کمتر خواهد شد.
- مردم همواره برای دنبال کردن اخبار یا بالابردن سطح آگاهی خود رسانه‌های خاصی را برمی‌گزینند از همین رو مخاطبان رسانه ملی، فضای مجازی و رسانه‌های مکتوب متفاوت است لذا باید تمامی این فضاهای رسانه‌ای در بحث اطلاع رسانی دیده شود.
- به جای کلی‌گویی باید روی جزئیات بیشتر تمرکز کرد. باید قبول کنیم در شرایط فعلی عده زیادی از مردم خوراک خبری خود را از رسانه‌های غیررسمی دریافت می‌کنند لذا باید با استفاده از افراد معتمد این قبیل فضاها نیز در تسخیر اطلاع رسانی درست قرار گیرد.
- اگر سخنگوی سیستم دانشگاه علوم پزشکی به طور مثال یک پزشک مردمی باشد و اطلاعات او از طریق رسانه‌های رسمی و غیررسمی در اختیار مردم قرار گیرد شاید اثرگذاری بهتری داشته باشد.
- رسانه‌های رسمی نقش مهمی در جلوگیری از بروز و گسترش شایعات دارند لذا اگر میدان بازی و اطلاع رسانی در دست رسانه‌های رسمی باشد جلوی شایعات گرفته خواهد شد ولی اگر ابتدا شایعه انتشار یابد و بعد رسانه‌ها بخواهند آن را خنثی کنند یا دیر عمل کنند اثرگذاری شایعه چندین برابر اخبار رسمی است.
- معمولا مسؤولان برای دریافت اخبار رسمی مردم را به صدا و سیما ارجاع می‌دهند در حالی که شاید عده‌ای از مردم صدا و سیما را مرجع خبر دقیق ندانند زیرا بخشی از مخاطبان جامعه همچنان رسانه‌های مکتوب را دنبال می‌کنند.
- از همین رو مسوولان و دانشگاه علوم پزشکی باید در جایگاه مرجع رسمی، خوراک خبری و اطلاع رسانی را با توجه به تنوع خوانندگان در اختیار تمامی رسانه‌ها قرار دهد.
- تفاوت در سیستم اطلاع رسانی دانشگاه علوم پزشکی در همین مساله قابل تشخیص بوده که جای تشکر دارد.
رسانه و رسالت امیدبخشی در بحران‌ها
محمد قربانی کارشناس ارشد علوم ارتباطات نیز گفت:
- در پی ورود پدیده ویروس کرونا به کشور و درگیر کردن بخشی از سلامت جامعه شاهد اقدام پیشگیرانه در سطح استان از جمله فعالیت‌های اطلاع رسانی و آگاه‌سازی هستیم.
- در این خصوص رسانه‌های مکتوب، مجازی، خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری و کانال‌های رسمی اقدامات خوب و موثری را از چند روز گذشته داشته‌اند.
- بی شک نقش رسانه‌ها در مواقع بحران، امیدبخشی به جامعه و کاهش استرس است و در این مدت به نظر اقدامات موثر و خوبی در رسانه‌های استان اعم از انتشار اخبار، مطالب آموزشی و پیشگیرانه انجام شده که گامی ارزشمند در عرصه اطلاع رسانی استان بوده است.
- مردم باید بدانند تهیه و انتشار اخبار امروز به جهت گسترش شبکه‌های اجتماعی آن هم شبکه‌های بی نام و نشان در جامعه فراگیر شده است و این مهم را مدنظر قرار دهند که اخبار کرونا را از منبع موثق آن هم رسانه‌های رسمی کشور از جمله صدا وسیما، خبرگزاری‌ها و پایگاه های خبری معتبر و پایگاه اطلاع رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دریافت کنند و در صورت لزوم بازنشر دهند.
- رسانه‌های استان همگام و همراه مسوولان ارشد مسیری را انتخاب کرده‌اند تا آسیب کمتری به مردم جامعه وارد شود. از سوی دیگر اقدامات رسانه‌ها در روحیه دادن به آلام مردم باید موثر باشد.
- مدیران، خبرنگاران و دست اندرکاران رسانه‌های استان بر این باور هستند تا اخبار صحیح را که از مراجع ذیصلاح می‌گیرند، به نحو مقتضی در اختیار مردم قرار دهند که این مهم در وهله اول صیانت از پاسداشت رسالت اجتماعی آن رسانه برای جلوگیری و پیشگیری از شیوع ویروس در جامعه است.
- از سوی دیگر باید مردم با دریافت اخبار موثق و درست آن را با محوریت خانواده‌ها و نهادینه کردن فرهنگ پیشگیری و مراقبت بازنشر دهند که این روند گامی بزرگ برای صیانت و سلامت جامعه خواهد بود.
- رسانه‌های رسمی هم باید با هدف قرار دادن این مهم که دقت و صحت امروز مقدم بر سرعت انتشار است در ایجاد روحیه نشاط و شادابی، کاستن استرس و التهاب و حذف شایعات در جامعه گام بردارند.
رسانه‌های مجوزدار، ناآشنا برای مردم
سمانه سالاری مدیرعامل خانه مطبوعات استان خراسان جنوبی اظهار داشت:
- مردم هنوز با رسانه‌های دارای مجوز چندان آشنا نیستند برای همین هر کانالی با هر رویکردی که در فضای مجازی ایجاد می‌شود را دنبال می‌کنند.
- سایت‌های خبری و کانال‌های مجاز که دارای مجوز از فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند تنها راه‌های ارتباطی خواهند بود که اخبار موثق و به روز رو را می‌توانند به جامعه تزریق کنند و این باید فرهنگ سازی شود.
- تعدد نشریات با توجه به جمعیت استان این ظرفیت را به خوبی نشان می‌دهد که می‌توانند اثرگذار باشند.
- شفاف سازی و افزایش اعتماد عمومی به اخبار رسانه‌های داخلی در باورپذیری مردم تاثیرگذار خواهد بود و تنها راه مقابله با شایعات، انتشار اخبار درست و دارای منبع علمی، در کنار ارسال پاسخ سریع و به موقع است.
- مردم اخباری را دنبال می‌کنند که منبع موثق داشته باشد لذا شیوه اطلاع رسانی خوب خواهد بود که به صورت گسترده و توسط همه رسانه‌ها مطلب مورد نظر را به مردم منتقل کند.
- در زمان نیاز به اطلاعات درست، مردم نباید دچار چندگانگی شوند. همکاری مسوولان با اصحاب رسانه در این مورد حائز اهمیت است چرا که خبرنگاران اگر به موقع اخبار صحیح را دریافت نکنند بازار اخبار شایعات پررنگ‌تر می‌شود.
- امکان بازیابی اطلاعات صرف زمان و هزینه را در پی دارد پس انتقال سریع و درست اخبار توسط رسانه‌ها و از بین بردن محدودیت‌ها مسلما مهمترین مانع برای جلوگیری از شایعه پراکنی خواهد بود.
- خبرنگاران در زمان بحران باید همه جوانب را ببینند. متاسفانه در شرایط فعلی انتشار اخبار امیدبخش و کاهش استرس مردم به ندرت دیده می‌شود که نیاز به تولید محتوا در این خصوص داریم.
/ایرنا/
