چند پیشنهاد کاربردی به معلمان برای استفاده از ظرفیت فضای مجازی و تدریس آنلاین

این روزها شیوع بیماری کرونا ارزش آموزش‌های غیرحضوری از جمله آموزش‌های الکترونیکی را برجسته کرده است. با وجود تعطیلی مدارس و کلاس‌های رسمی می‌توان از فناوری‌های دیجیتالی موجود برای آموزش دروس مختلف حتی دروس ریاضی و علوم بهره گرفت. فناوری‌های دیجیتال می‌تواند شکل‌های متفاوتی داشته باشد از یک ماشین حساب ساده در کلاس درس ریاضی گرفته تا یک پروژکتور و رایانه یا بسیاری از نرم‌افزارهای جدید که در فروشگاه‌های مواد آموزشی وجود دارند.

تحقیقی در پژوهشگاه مطالعات آموزش و‌ پرورش در سال تحصیلی ۹۷ -۹۸ انجام شد که در آن میزان دسترسی، استفاده، سطح مهارت و چگونگی استفاده از رسانه‌های دیداری، شنیداری و نرم‌افزارهای آموزشی بررسی شد. علاوه بر این از زبان دانش‌آموزان، معلمان، دبیران ریاضی در دوره دوم ابتدایی و اول متوسطه عوامل مؤثر در استفاده از این ابزارها استخراج و روابط بین این عوامل برای ارائه مدلی برای ارتقا استفاده از این فناوری‌ها آزمون شد. جالب است بدانید، براساس نتایج این تحقیق گوشی هوشمند در دسترس‌ترین وسیله در بین معلمان و دانش آموزان بود. اتصال به اینترنت با استفاده از گوشی هوشمند برای جستجوی اطلاعات و تمرینات درسی و نیز استفاده ازشبکه‌های اجتماعی بیشترین میزان استفاده را در میان معلمان و دانش‌آموزان داشت.

اما در وضعیت فعلی چگونه معلمان می‌توانند از ظرفیت فعلی فناوری‌های دیجیتال استفاده کنند.

به اثربخشی youtube یا آپارات در جلب‌ توجه دانش‌آموزان، جالب‌تر کردن و ارتقا فرآیند کلی یادگیری تأکید شده است. دانش‌آموزان از ابزارهای تهیه فیلم‌های ویدئویی دیجیتالی ساده مثل گوشی‌های هوشمند، دوربین‌های دیجیتالی و نیز دوربین‌های فیلمبرداری با قیمت متوسط، برای ساخت و به اشتراک‌گذاری فیلم‌های ویدئویی استفاده می‌کنند تا فراتر از جامعه محلی خود، با دیگران ارتباط برقرار کنند.

نباید انتظار داشت دانش‌آموزان ریاضی را با نشستن بیاموزند

در چنین زمان و محیطی نباید انتظار داشت که دانش‌آموزان مفاهیم و فرآیندهای ریاضی را فقط با نشستن و گوش دادن به توضیحات طولانی بیاموزند. معلمان ریاضی باید به این مسئله فکر کنند که چگونه می‌توانند تدریس خود را با این فناوری‌ها تطبیق دهند تا تدریسشان مشابه با روشی باشد که آن‌ها یاد می‌گیرند و با خارج از کلاس ارتباط برقرار می‌کنند و چگونه از ابزارها برای کمک به یادگیری ریاضی یا سایر درس‌های دانش‌آموزان استفاده کنند.

چند توصیه کاربردی به معلمان برای استفاده از ظرفیت فضای مجازی

گزارش‌ها حاکی از آن است که بسیاری از معلمان از ارسال مطالب درسی با استفاده از تلگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند اما در حال حاضر به معلمان و دبیران و افرادی که در استفاده از جئوجبرا یا سایر نرم‌افزارها مهارت دارند توصیه می‌شود که مطالب ریاضی مربوطه را با خروجی‌هایGIF یا پویانمایی در اختیار سایر همکاران و دانش‌آموزان قرار دهند.

ممکن است برخی از همکاران از نرم‌افزارهای تولید محتوای الکترونیکی استفاده کنند. خیلی ساده می‌توان از یک نرم‌افزار ضبط صفحه دسکتاپ مثل Camtasia یا هر نرم‌افزار Screen capture دیگری استفاده کرد. این به اشتراک‌گذاری دانش از سوی افراد باصلاحیت نقش مهم منتورینگ افراد کم‌تجربه توسط افراد باتجربه را ایفا می‌کند. در پژوهشی که پیشتر به آن اشاره شد معلمان و دبیران اظهار کردند که بسیاری از تجارب را به‌ صورت غیررسمی از همکاران خود مثلاً با استفاده از تماشای فیلم تدریس آنها در تلگرام به دست آورده‌اند.

اینجاست که دسترسی امن به شبکه مدارس ضروری به نظر میرسد تا دانش‌آموزان و معلمان مدارس مختلف سراسر کشور باهم در ارتباط باشند و به بحث و بررسی در خصوص مباحث درسی بپردازند.

نرم افزارهایی برای امکان تدریس آنلاین

ناگفته نماند نرم‌افزارهایی وجود دارند که امکان تدریس آنلاین یا مدرسه آنلاین یا همان کلاس‌های مجازی را فراهم می‌‌کنند برخی از این نرم‌افزارها رایگان و برخی دیگر مستلزم پرداخت هزینه هستند که می‌توان با استفاده از آن‌ها تدریس یک درس را طراحی کرد. هرچند استفاده از برخی از این نرم‌افزارها نیازمند سطح بالاتری از دانش و شایستگی‌های دیجیتال است. از محیط‌هایی که امکان تدریس آنلاین را فراهم می‌کنند می‌توان به نرم‌افزار مودل (Moodle) و Edmodo اشاره کرد که مودل به زبان فارسی نیز قابل‌دسترسی است.

برای استفاده از امکانات این محیط‌‌ها «فرادرس» آموزش‌هایی را تهیه کرده است که با جستجو در اینترنت قابل‌دسترسی هستند. اما پیشنهاد می‌شود که از محیط‌هایی استفاده شود که به زبان فارسی تهیه شده‌اند. لازم به ذکر است محیط ‌‌‌های مدرسه آنلاین یا کلاس‌های مجازی نیز به زبان فارسی در کشور ما طراحی شده است که در حال حاضر به خاطر شیوع ویروس کرونا به‌صورت رایگان در اختیار کاربران قرار گرفته است که https://www.skyroom.online/ یکی از این موارد است. ضمناً https://www.adobeconnect.ir/ نیز می‌تواند توسط همکاران برای ارائه کلاس‌های مجازی به کار رود.

به والدین محترم نیز توصیه می‌شود که با نظارت خود حداقل زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری را برای برقراری ارتباط دانش‌آموز با معلم خود فراهم کنند. گذر از این بحران هم کاری و مشارکت کارشناسان، معلمان و دانش‌آموزان سراسر کشور را می‌طلبد.

/پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش/