«لایکی» و شاخ‌هایش!
مجازیست-تا همین چند وقت پیش فیس‌بوک، اینستاگرام، توییتر، تلگرام و واتساپ به صورت تقریباً انحصاری، فضای مجازی را در سرتاسر دنیا در اختیار گرفته بودند و اجازه عرض اندام به هیچ شبکه اجتماعی دیگری را نمی‌دادند. از چند سال پیش اما به مرور زمان شبکه‌های اجتماعی دیگر هم توانستند با نوآوری، عرضه امکانات بهتر و تبلیغات گسترده، خودشان را در دل کاربران فضای مجازی جا کنند.
هرچند بسیاری از این شبکه‌های اجتماعی نتوانستند بیشتر از چند ماه در دنیای مجازی دوام بیاورند و خیلی زود اعلام ورشکستگی کردند، اما تعدادی از آن‌ها توانستند با انحصار غول‌های مجازی مقابله کرده و خودشان را به سطح اول در دنیای مجازی برسانند. «تیک تاک» و «لایکی» نمونه‌های موفقی از این شبکه‌های اجتماعی بودند که البته یک وجه مشترک هم داشتند و آن اینکه هر دو آن‌ها توسط چینی‌ها توسعه یافته بودند.
شاید خیلی‌هایمان در ابتدا خیال می‌کردیم این شبکه‌های اجتماعی جایگزین‌های مناسبی برای اینستاگرام و توییتر خواهند بود، اما خیلی زود مشخص شد فضای مجازی بی در و پیکرتر از این حرف‌هاست و این شبکه‌های اجتماعی اگر خطرناک‌تر از غول‌های دنیای مجازی مانند اینستاگرام و تلگرام نباشند، قطعاً کمتر از آن‌ها هم خطر نخواهند داشت!
۷ میلیون نوجوان ایرانی
«لایکی» یک شبکه اجتماعی جدید ساخته کشور سنگاپور و توسعه‌یافته توسط کشور چین است. اگر تابه‌حال از این شبکه‌اجتماعی استفاده کرده باشید، متوجه خواهید شد این نرم‌افزار توسط همان شرکتی توسعه یافته که پیش از این نرم‌افزار محبوب «ایمو» را ارائه داده بود.
هدف اصلی این برنامه مانند تیک‌تاک، ساخت ویدئوهای کوتاه است. این نرم افزار دارای افکت‌ها و ایموجی‌ها و برنامه‌های جذابی برای تهیه فیلم است که همه کاربران می‌توانند به صورت رایگان با استفاده از تمامی امکانات آن یک ویدئو جذاب تولید و تدوین کنند و به اشتراک بگذارند و لایک جمع کنند.
طبق بررسی‌ها و تحقیق‌های صورت گرفته تا سال ۲۰۱۹ تنها ۳۰۰ میلیون نفر این برنامه را دانلود کرده بودند، اما فقط در ۶ ماهه نخست سال ۲۰۲۰ این جمعیت به ۵۰۰ میلیون نفر رسید. اگر خیال می‌کنید این شبکه‌اجتماعی هنوز در کشورمان محبوب نشده باید بدانید طبق آمار، بیش از ۷ میلیون ایرانی تا کنون به عضویت این شبکه اجتماعی درآمده‌اند که بیشتر آن‌ها را نوجوان‌های زیر ۱۸ سال تشکیل می‌دهند!
برای عضویت در «لایکی» باید حداقل ۱۳ سال سن داشته باشید، ولی اگر هنگام ثبت نام اعلام کنید ۱۰ سال دارید، باز هم این برنامه به شما اجازه دسترسی می‌دهد! البته اگر از اهالی کشورهایی مانند هند و هلند باشید، تا قبل از ۱۶ سالگی اجازه دسترسی به این شبکه اجتماعی را نخواهید داشت چرا که دولت این کشورها، محتوای «لایکی» را برای نوجوانان نامناسب ارزیابی کرده و اجازه ورودشان به این شبکه اجتماعی را نمی‌دهند.
در کشورمان اگرچه این شبکه‌اجتماعی فیلتر است اما کودکان و نوجوانان به راحتی می‌توانند با استفاده از فیلترشکن‌های مختلف، به «لایکی» دسترسی پیدا کنند.
اعتماد به نفس کاذب
«لایکی» یک برنامه فیلم‌محور با جذابیت بالاست که برای نوجوانان طراحی شده و آن‌قدر محبوبیت دارد که حتی اینستاگرام به دنبال خرید آن است، زیرا اگر «لایکی» گسترده شود دیگر نوجوانان سراغ اینستاگرام نمی‌روند.
اگر برای شما هم این سؤال پیش آمده که «لایکی» چگونه نوجوانان را جذب می‌کند، باقی مطلب را بخوانید.
روند فعالیت در لایکی به این صورت است که نوجوان فیلمی کوتاه از خودش گرفته، تدوین می‌کند و به اشتراک می‌گذارد و هر چه فیلمش جالب‌تر باشد بیشتر لایک جمع می‌کند. در نتیجه تعداد دنبال‌کنندگانش بالا می‌رود و این افزایش دنبال‌کننده برای نوجوان تبدیل به دغدغه اصلی می‌شود. آن‌ط‌ور که کارشناسان این حوزه می‌گویند، بالا رفتن دنبال‌کننده برای یک نوجوان یعنی هویت‌بخشی و بالا رفتن اعتماد به نفس، اما از راهی غیرمعقول و غیرمنطقی.
یعنی همان چیزی که سازندگان این برنامه‌ها می‌خواهند؛ آن‌ها به خوبی می‌دانند نوجوان در این سن چه خواسته‌ای دارد و چه می‌خواهد و از چه چیزی بیشترین تأثیر را می‌گیرد. پس براساس آن، اهداف خود را پی‌ریزی و پیگیری می‌کنند.
بازی جمجمه
تا اینجا همه چیز خوب و منطقی به نظر می‌رسد اما روند جذب مخاطب در «لایکی» تبعات وحشتناکی برای نوجوانان و در مقیاس بزرگ‌تر برای جامعه دارد.
علی درویشی، استاد دانشگاه و کارشناس حوزه سواد رسانه و فضای مجازی:
- آسیب‌ها از همان زمانی که تعداد دنبال‌کننده بالا برود شروع می‌شود، زیرا نوجوان درک می‌کند برای اینکه تعداد دنبال‌کننده بالا برود باید فیلم‌هایی متفاوت و حتی گاهی نامتعارف و چالشی بگذارد و این یعنی خطر.
- مثلاً یکی از این چالش‌ها بازی شکستن جمجمه است که سه نفر در کنار هم قرار گرفته و یک نفر هم فیلم لایو می‌گیرد و دو نفر چپ و راستی همزمان بالا می‌پرند و نفر وسطی که می‌خواهد بالا بپرد آن دو نفر به پشت پای او زده و فرد وسطی با پشت سر به زمین می‌خورد. این بازی منتهی به مرگ یا آسیب جدی به جمجمه می‌شود. این تنها یکی از بازی‌های چالشی نوجوانان در فضاها و شبکه‌های اجتماعی برای جمع کردن دنبال‌کننده است.
درآمدهای نجومی
هرچند مثال بالا کمی تا قسمتی بیان می‌کند که چرا لایکی می‌تواند برای نوجوانان خطرناک باشد اما لایه‌های پنهان بیشتری هم در این ماجرا وجود دارد که بررسی آن‌ها خالی از لطف نیست.
در برنامه «لایکی» لایک‌ها سطح‌بندی می‌شوند و اگر تعداد لایک و کامنت از حد مشخصی بالاتر رود، به صاحب صفحه پول دیجیتال تعلق می‌گیرد. در نتیجه بسیاری از نوجوانان با ساخت فیلم‌های پربازدید، یک‌شبه به اندازه درآمد چند ماه یک کارمند پول درمی‌آورند و بدون نظارت والدینشان این پول‌ها را به هر روشی که دلشان بخواهد خرج می‌کنند.
در ادامه البته ماجرا جالب‌تر می‌شود! شرکت لایکی بسیاری از شاخ‌های لایکی را که همیشه میزان مشخصی بازدید دارند، انتخاب کرده و استخدام می‌کند. این نوجوان‌ها بدون داشتن تخصص در زمینه‌ای خاص، تبدیل به سفیر تبلیغات این شبکه اجتماعی می‌شوند و با انجام تبلیغات برای شرکت‌های بزرگ در صفحه شخصی‌شان، حقوق‌های نجومی دریافت می‌کنند.
در کنار تمام این موارد، شاخ‌های لایکی این‌روزها تبدیل به الگوی نوجوانان شده‌اند. بسیاری از آن‌ها در صفحه‌هایشان لباس پوشیدن، آرایش کردن و حتی نحوه برخوردهای اجتماعی را به سایر نوجوانان آموزش می‌دهند!
آزادی جنسی در «لایکی»
بدون تعارف بیشتر اعضای لایکی به واسطه محتوای جنسی به سمت این شبکه اجتماعی گرایش پیدا کرده‌اند. در این شبکه‌اجتماعی قوانین مربوط به محتواهای جنسی، زمین تا آسمان با سایر شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام تفاوت دارد. به همین خاطر دست کاربران در انتشار محتوای جنسی به شدت باز است. موضوعی که سبب شده این شبکه اجتماعی در بسیاری از سایت‌های معتبر فناوری در دسته «بزرگسالان» قرار گیرد!
حالا بر اساس آنچه علی درویشی می‌گوید، حضور بی‌شمار کودکان و نوجوانان در لایکی، این شبکه را به مکانی مورد علاقه برای بیماران جنسی تبدیل کرده است و تبهکاران جنسی با استفاده از ابزارهای موجود در آن، در این شبکه اجتماعی جولان داده و از نوجوانان سوءاستفاده می‌کنند.
مراقب فرزندانتان باشید
حالا با وجود این توضیحات احتمالاً از خودتان می‌پرسید برای جلوگیری از حضور فرزندانتان در این شبکه‌های اجتماعی چه باید کنید. از آنجایی که ما هنوز مانند کشور هلند، زیرساخت‌هایی برای محدودیت دسترسی نوجوانان به این شبکه اجتماعی را نداریم و فیلترینگ هم دردی را دوا نکرده است، والدین باید خودشان دسترسی نوجوانان به این شبکه اجتماعی را مدیریت کنند.
اگر تا کنون در این زمینه ناموفق بوده‌اید، راهکاری که علی درویشی، کارشناس حوزه سواد رسانه پیشنهاد کرده، می‌تواند تا حد زیادی کمکتان کند. در پایان بخشی از پیشنهاد او برای محدود کردن دسترسی نوجوانان به «لایکی» را می‌خوانید.
- والدینی که فرزند آن‌ها عضو لایکی یا شبکه اجتماعی شبیه آن نیست، باید اطلاعات خود را درباره لایکی و هر شبکه دیگری بالا ببرند و معایب و مزایای آن را راحت در قالب گپ و گفت با فرزندان خود در میان بگذارند.
- اما خانواده‌هایی که فرزندان آن‌ها عضو لایکی هستند، باید نصب این‌گونه شبکه‌ها روی گوشی والدین باشد، زیرا والدین بازه زمانی برای آن‌ها تعریف کرده و کنترل محسوس و نامحسوس خواهند داشت. حال اگر خود نوجوان گوشی هوشمند داشت و لایکی را روی گوشی خود نصب کرده بود باید با او صحبت و قوانینی برای او وضع کرد؛ در لایکی گزینه‌ای برای کنترل والدین وجود دارد که اگر این گزینه را والدین تأیید کنند زمانی که نوجوان خواست فیلمی غیرمتعارف ارسال کند تا والدین تأیید نکنند ارسال نخواهد شد.
- والدین باید سواد رسانه‌ای خود را بالا ببرند و روی این موضوع حساسیت داشته باشند، حتی خودشان پیج داشته باشند و پیج فرزندشان را دنبال کنند که چه کارهایی انجام می‌دهد. از فرزند خود بخواهند پیجش را خصوصی کرده تا هر فرد غریبه‌ای وارد پیجش نشود و هر دنبال‌کننده غریبه‌ای را تأیید نکند، زیرا تأیید غریبه‌ها یعنی زنگ خطر.
- از آن‌ها بخواهیم جواب هر پیامی را ندهند و بخواهیم افراد غریبه که دنبال دردسر است را بلاک یا ریپورت کنند. باید به نوجوان بفهمانیم بالا رفتن دنبال‌کننده یعنی بالا رفتن استرس و افت درسی و رفتن به بیراهه.
/قدس آنلاین/
