برداشت درستی از شبکه ملی اطلاعات در ذهن مخاطبان وجود ندارد

مجازیستداوود زارعیان، استاد ارتباطات و کارشناس رسانه در گفت‌وگو با فارس:

هر روز که می گذرد، بر تعداد کاربران فضای مجازی افزوده می شود و شاهد مشکلات بسیاری هستیم که گریبانگیر کاربران می شود. بخشی از این مشکل ناشی از نبود شبکه ملی اطلاعات است. تا چه اندازه وجود شبکه ملی اطلاعات را در عصر کنونی ضروری می دانید؟

– ریشه اینترنت در کشورهای آمریکا و کشورهای غربی است؛ زمانی که شما از اینترنت و به ویژه اینترنت بین الملل استفاده کرده، عملا از امکانات سایر کشورها بهره وری می کنید. کاربر در حین استفاده از اینترنت بین الملل، همه اطلاعاتش را به سایر کشورها می فرستد و اگر آن کشور مبدأ بخواهد این اطلاعات را تحلیل کند، می تواند این کار را به راحتی و در سریعترین زمان ممکن انجام دهد.

اطلاعات کشور از طریق اینترنت وارداتی منتقل می شود

بنابراین اگر این دو نکته یعنی ما واردکننده اینترنت هستیم و باید هزینه استفاده از آن را بدهیم و در این شرایط اطلاعات مان در دسترس آن کشورها قرار می گیرد؛ باید به اهمیت داشتن شبکه ملی اطلاعات و اینترنت داخلی پی می بریم و به این موضوع توجه داشته باشیم.

البته از دیتاهای ارسالی کاربران در شبکه های اجتماعی مشکلات بسیاری ایجاد شده است.

بله همینطور است؛ برخی گزارشات و آمارهایی وجود دارد که نشان می دهد از اطلاعات ایرانیان در خارج از کشور به طرق مختلف سوءاستفاده می شود و یکی از دلایل این موضوع استفاده بیش از اندازه ایرانیان از شبکه های اجتماعی است.

متأسفانه ایرانیان همه نوع دیتای شان را در این شبکه ها ارسال و بارگذاری می کنند و در این شرایط این دیتاها برای دیگران قابل استفاده است؛ از این رو ضرورت داشتن شبکه ملی اطلاعات بسیار جدی است.

چرا علی رغم اختصاص بودجه های کلان برای شبکه ملی اطلاعات، ما هنوز از داشتن چنین شبکه ای بی بهره هستیم؟

این موضوع مبنی بر اینکه ما هنوز نتوانسته ایم شبکه ملی اطلاعات داشته باشیم، چند دلیل دارد؛ اول آنکه داشتن شبکه ملی اطلاعات را دیر در ایران آغاز کردیم، یعنی زمانی که اینترنت بین الملل فراگیر شد و عموم مردم مزه و مزیت استفاده از آن را چشیدند و زمانی که در سال ۸۴ موضوع اینترنت ملی یا شبکه ملی اطلاعات، با طرح تفکر مطرح شد، برداشت درستی از شبکه ملی اطلاعات وجود نداشت و این اشتباه در جامعه جا افتاد که با داشتن شبکه ملی اطلاعات قرار است اینترنت بین الملل قطع شود.

ما هم قانون و هم نهادهای بالادستی، میان دستی و پایین دستی بسیاری داریم که می توان به شورای عالی فضای مجازی، مرکز ملی فضای، شورای عالی اطلاع رسانی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و دیگر نهادها اشاره کرد که به راحتی می توانند قوانین مختلفی را وضع کنند. بنظر می رسد بایستی در جامعه موضوع شبکه ملی اطلاعات و اهمیت آن جا بیفتد و عزم جدی برای این کار باشد.

به همین دلیل مقاومت هایی را شاهد بودیم و این مقاومت ها باعث شد تا کار با تأخیر شروع شود. همچنین دلیل سوم آن بود که در هیچ دوره ای طی شانزده سال اخیر، بودجه کافی به این امر اختصاص نیافت.

دولت آمریکا در سال ۱۹۹۶ زمانی که بحث اینترنت را به صورت جدی شروع کرد، ۱۱ درصد از بودجه اش را در این زمینه هزینه کرد، این درحالی است که ما در کشورمان به دلایل مختلف چنین هزینه هایی را برای ایجاد شبکه ملی اطلاعات نداشته ایم.

ضعف فناوری در ایران وجود دارد

نکته چهارم ضعف فناوری در ایران است؛ به هرحال باید قبول کنیم ما برخلاف همه ادعاها، طی سال های گذشته در این زمینه چندان توسعه نیافته ایم، به همین دلیل به هرحال وابسته بودیم.

وقتی که بسیاری از تجهیزات و امکانات اصلی وارداتی بوده و سرمایه گذاری جدی بر تولید داخل چه در حوزه سخت افزاری و چه در حوزه نرم افزاری نشده است، نمی توانیم شاهد اقدامات بزرگتری در این حوزه باشیم.

امروز همه خبرگزاری های ما همچون خبرگزاری فارس بر بستر شبکه ملی اطلاعات است و شما دیتاهایی که تولید می کنید، روی سروهای ایرانی و بر بستر شبکه ملی اطلاعات است. ما شاهد افزایش قابل توجهی در شبکه ملی اطلاعات و استفاده مردم از این شبکه هستیم. 

همچنین ما طی این سال ها ضعف های برنامه ریزی و مدیریتی هم داشتیم که بایستی باید به این موضوعات اضافه کنیم؛ هرچند که در سال های اخیر قدم هایی برداشته شده و قابل تقدیر است.

البته کرونا باعث شد که ما در این زمینه بیشتر به فکر بیفتیم.

کاملا همینطور است؛ ما کاربرد ارتباطات و فناوری اطلاعات را تا پیش از کرونا، در زندگی مردم چندان حس نمی کردیم و بیشتر از صنایع اطلاعات و ارتباطات برای یک سری کاربردهای معمولی دیگر استفاده می کردیم.

وجود شبکه ملی اطلاعات چه تأثیری می تواند در مصرف رسانه ای کاربران داشته باشد؟

صرف داشتن شبکه ملی اطلاعات کافی نیست، ما بایستی شبکه ملی اطلاعات قوی و خوب داشته باشیم و از این طرف تولید محتوا را در سطح کشور بالا ببریم؛ سرورهای ما، منابع اصلی تولید محتوا و توزیع محتوا در داخل کشور باید به درستی وجود داشته باشند؛ زمانی که این اتفاقات رخ دهد، با توجه به اینکه هزینه استفاده از شبکه ملی اطلاعات در کشور بسیار پایین است، قطعا افزایش مصرف را در این زمینه خواهیم داشت، ضمن اینکه تنها شبکه ملی اطلاعات یک ضلع از چند ضلع استفاده رسانه ای در کشور است، بایستی محتوای خوب و اپلیکیشن های خوبی تولید شوند و کاربرد و استفاده از این اپلیکیشن ها ساده باشد تا دیگر با مسائل و مشکلاتی که امروزه در برخی از شبکه های داخلی روبرو هستیم، دیگر مواجه نباشیم. اگر مجموعه اینها شکل بگیرد و ساختارمند شود، می توانیم امیدوار باشیم به همین نسبت مصرف رسانه ای افزایش می یابد.

به موضوع تولید محتوا اشاره کردید. آیا ما در این حوزه قوانینی داریم که براساس این قوانین، موضوع تولید محتوا میان سازمان ها و نهادها و ارگان تقسیم وظایف شده باشد؟

ما هم قانون و هم نهادهای بالادستی، میان دستی و پایین دستی بسیاری داریم که می توان به شورای عالی فضای مجازی، مرکز ملی فضای، شورای عالی اطلاع رسانی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و دیگر نهادها اشاره کرد که به راحتی می توانند قوانین مختلفی را وضع کنند.

بنظر می رسد بایستی در جامعه موضوع شبکه ملی اطلاعات و اهمیت آن جا بیفتد و عزم جدی برای این کار باشد.

زمانی که اینترنت بین الملل فراگیر شد و عموم مردم مزه و مزیت استفاده از آن را چشیدند و زمانی که در سال ۸۴ موضوع اینترنت ملی یا شبکه ملی اطلاعات، با طرح تفکر مطرح شد، برداشت درستی از شبکه ملی اطلاعات وجود نداشت و این اشتباه در جامعه جا افتاد که با داشتن شبکه ملی اطلاعات قرار است اینترنت بین الملل قطع شود.

ما در حوزه قانون گذاری چندان مشکل نداریم، زیرا بسیاری از نهادهای  بالادستی در سطح کشور، اختیار این کار را دارند، یعنی وضع یک قانون در این حوزه یک فرآیند طولانی نیست که نیازمند لایحه ای از سوی دولت باشد و سپس نوبت به مجلس برای تبدیل به قانون برسد و در نهایت شورای نگهبان بخواهد نظر دهد؛ اینگونه نیست و شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی فضای مجازی حق قانونگذاری داشته و مانعی برای این کار وجود ندارد. نکته این مهم این است که این موضوع اهمیتش و جایگاهش درک شود و عزم جدی برای این کار باشد.

همانطور که اشاره کردید از سال ۸۴ موضوع شبکه ملی اطلاعات مطرح است و با وجود اختصاص بودجه ها هنوز این شبکه راه اندازی نشده است. ما در این سال ها تا چه اندازه از نبود شبکه ملی اطلاعات ضرر کرده ایم؟

در پاسخ به این پرسش چند مثال می زنم. زمانی که اولین پودر شوینده وارد ایران شد، نامش تاید بود و پس از سال ها همچنان مردم شوینده را به نام تاید می شناسند. یا نوشیدنی سن ایچ یا باطری قوه که هنوز پس از سال ها مردم این دو محصول را با عنوان اولین محصولی می شناسند که وارد ایران شده است.

اسامی پیام رسان های داخلی در میان مردم فرهنگسازی نشد

ما در فضای مجازی شاهد چنین اتفاقی هستیم، یعنی زمانی که توسعه این حوزه به سرعت شکل گرفت، به جای اینکه اسامی داخلی و اپلیکیشن های داخلی در میان مردم جا بیفتد، متأسفانه عناوینی همچون وایبر، تلگرام و واتس آپ جا افتاد و حرکت مردم به استفاده از پیام رسان ها بسیار بالا رفت و ما نتوانتسیم این فضا را در اختیار اپلیکیشن ها و ابزارهای داخلی قرار دهیم، به همین دلیل مصرف مردم به سمت آن اپلیکیشن ها سوق یافت و خود به خود حوزه رسانه نتوانست استفاده لازم را ببرد، اما امروزه خوشبختانه داستان کمی تغییریافته است، یعنی درست است که مردم در شبکه های اجتماعی خارجی یک سری کارها را خودشان انجام می دهند، اما تولید محتوا در شبکه های داخلی، استفاده دانش آموزان از شبکه هایی مثل شاد، یا شبکه های اختصاصی که برخی مدارس و دانشگاه ها طراحی کرده اند، به مرور افزایش می یابد و طبیعتا اقبال مردم این روزها به خبرگزاری ها چند برابر سال های قبل است.

سال های قبل مردم رسانه را روزنامه، رادیو و تلویزیون می دانستند و امروز به خبرگزاری ها رو آورده اند، این فضا تقویت شده است، منتها نباید رها شود و نبایستی فکر کنیم اگر فردا کرونا رفت، تعطیل کنیم و کنار بزاریم، بلکه باید این فرآیند و روند را ادامه دهیم.

به واسطه شبکه ملی اطلاعات، تا چه اندازه راه نفوذ گرفته خواهد شد؟

طبیعتا الان بسیار تلاش شده است و هم اکنون شبکه ملی اطلاعات به جاهایی رسیده است که اگر استفاده از این شبکه را افزایش دهیم و به موازات آن شبکه های اجتماعی را سازماندهی و مدیریت کنیم، فکر می کنم تا حد زیادی می توان گفت که می توانیم در حوزه اقتصادی، فرهنگی و سیاسی، اثرهای مثبتی داشته باشیم.

هم اکنون چند درصد شبکه ملی قابل بهره برداری بوده و در زندگی مردم کاربردی است؟

– درصدی نمی توانم بگویم، اما امروز همه خبرگزاری های ما همچون خبرگزاری فارس بر بستر شبکه ملی اطلاعات است و شما دیتاهایی که تولید می کنید، روی سروهای ایرانی و بر بستر شبکه ملی اطلاعات است.

ما شاهد افزایش قابل توجهی در شبکه ملی اطلاعات و استفاده مردم از این شبکه هستیم. همچنین شبکه شاد کاملا روی شبکه ملی اطلاعات است که امروز دانش آموزان مان از آن استفاده می کنند.

برای داشتن کامل شبکه ملی اطلاعات چه راهکارهایی را توصیه می کنید؟

معتقدم ما بایستی باور کنیم که دیگر عصر، عصر استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات است و مردم به این سمت گرایش پیدا کرده اند؛ لذا لازم است سرمایه گذاری در این بخش بیشتر شود و از حوزه هایی که به صورت دانش بنیان یا به هر طریقی در این عرصه فعالیت می کنند حمایت بیشتری شود.

کاربر در حین استفاده از اینترنت بین الملل، همه اطلاعاتش را به سایر کشورها می فرستد و اگر آن کشور مبدأ بخواهد این اطلاعات را تحلیل کند، می تواند این کار را به راحتی و در سریعترین زمان ممکن انجام دهد.

همچنین سواد رسانه ای مردم باید افزایش یابد و در حوزه قانون گذاری، آسان تر برخورد کنیم و در نهایت از هر گروهی که در این زمینه کار می کنند، حمایت های لازم را داشته باشیم.

ما باید موضوع تولید محتوای بومی را جدی بگیریم؛ انشالله با مجموعه این کارها بتوانیم به آن اهدافی که دنبال می کنیم، دست یابیم.

/فارس/

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

جایزه همراه اول