محرومیت؛ آغاز قصههای شاد
مجازیست–زنگ تفریح شیرینترین بخش خاطرات ما از دوران مدرسه است. زنگی که صدای کشدار آن در میان سر و صداهای دانشآموزان گم میشد. زنگ تفریح مجوز شروع بازیگوشیها و از سر و کول هم بالا رفتن بود. تمام انرژی که در کلاس درس جمع شده بود، حالا فرصت تخلیه شدن پیدا میکرد. فریادهای ناظم و مدیر هم باعث نمیشد تا بچهها لحظهای از بازیگوشی خود منصرف شوند.
زنگ کلاس که میخورد همه افسرده برای ساعتی بیروح و بیهیجان آماده میشدند تا دوباره فصلی دیگر از هیجان در زنگ تفریح بعدی برایشان رقم بخورد و شیطنتهای خود را ادامه دهند.
اما دیگر خبری از آن شور و هیجانهای زنگ تفریح نیست؛ تنها جذابیت مدرسه و لحاظت خاطرهساز دانشآموزان هم فعلا در همان خاطرهها مانده و شاید هم برای دانشآموزان جدید تبدیل به آرزو شود.
شیوع کرونا هرچند سخت، هرچند ترسناک؛ اما برای نظام آموزشی ایران توفیق اجباری بود تا برای مدت اندکی هم که شده طعم آموزش آنلاین را بچشد. البته همین نظام آموزشی آنلاین پیاده شده هم تنها اسمش در زمره نظامهای نوین آموزشی قرار میگیرد وگرنه که حذف حضور از مدرسه و تکرار همان نوع تدریس و همان معلممحوری و همان محتوای درسی نه بهروز شدن نظام آموزشی است نه روشی نوین و تغییر تحول در سبک آموزش.
تغییر رویکرد آموزش از حضوری به مجازی، از تغییراتی بوده که همه خانوادهها را در دوران کرونا درگیر کرد. از تهیه تبلت و گوشی هوشمند در این وضعیت اقتصادی گرفته تا مشکلات سرعت و قیمت اینترنت مشکلی بر مشکلات افزود.
آموزش یک مسأله چند وجهی است. معلم، دانشآموز و مادر (به عنوان مهمترین رکن خانواده) سه ضلع اصلی آموزش در سطح ابتدایی و متوسطه هستند. با مجازی شدن آموزش هر یک از این سه ضلع درگیر گرفتاریها و نگرانیهایی شدهاند، مشکلاتی که از یکدیگر تاثیر میگیرند و نمیتوان آنها را از هم جدا دانست. در این گزارش به مشکلاتی که آموزش مجازی برای دانشآموزان به همراه داشته است، میپردازیم.
اپلیکیشن نیاز به ابزار هوشمند برای اجرا و بهرهگیری دانشآموزان داشت و وضعیت اقتصادی خانوادهها در ایران هم بهگونهای نبود و نیست که بتوانند برای هر یک از دانشآموزان این ابزار را فراهم کنند.
محرومیت ۳ و نیم میلیون دانشآموز از شاد
پیش بینی میشد که آموزش و پرورش برای پر کردن خلأ بستر اینترنتی سامانههایی را طراحی کند که بتوان آموزش غیرحضوری را به واسطه کرونا در آنجا تجربه کرد. شاد، همان بستر یا راهکار وزارت آموزش و پرورش برای ادامه مسیر آموزش بعد از شیوع کرونا بود. نسخه ابتدایی اپلیکیشن شاد مشکلات فنی زیادی داشت و به همین دلیل، مسئولان آموزش و پرورش از تعطیلات تابستانی استفاده کردند تا قابلیتهای این برنامه را بهبود ببخشند. اما مشکلات فنی تنها مشکل شاد نبود؛ شاد ابتدای مسیر غصه خانوادهها شد.
اپلیکیشن نیاز به ابزار هوشمند برای اجرا و بهرهگیری دانشآموزان داشت و وضعیت اقتصادی خانوادهها در ایران هم بهگونهای نبود و نیست که بتوانند برای هر یک از دانشآموزان این ابزار را فراهم کنند. به همین دلیل هم طبق پیشبینیها بسیاری از دانشآموزان در سرتشیبی ترک تحصیل قرار گرفتند. سیدحسن الحسینی مشاور وزیر آموزش و پرورش هم با تاکید همین موضوع آمار «۳ میلیون ۵۰۰ هزار دانشآموز» را ارائه داد و گفت این تعداد به خاطر دسترسی نداشتن به اینترنتیا نداشتن وسیله ارتباطی هوشمند، از دسترسی به شبکه شاد محرومند.
محرومیت ۳٫۵ میلیون دانشآموز به شبکه شاد، عدد کمی نیست که بتوان به سادگی از آن گذشت. بسیاری از این دانشآموزان وضعیت آموزشی نامشخصی دارند و عقبماندگی از دوستانشان ضربه روحی سختی برای آنها خواهد بود. پدر و مادر این دانشآموزان هم که به خاطر شرایط سخت اقتصادی توانایی تهیه امکانات آموزشی هوشمند برای فرزندان خود نداشتهاند، در شرایط سختی به سر میبرند.
این عدد مربوط به دانشآموزانی است که به صورت مطلق هیچ دسترسی به شاد ندارند؛ در کنار آن بسیاری از خانوادهها هم هستند که چند دانشآموز دارند و با مشکل تداخل زمان آموزش فرزندان خود مواجه هستند و این در حالی است که هیچ آماری از این دست دانشآموزان در دسترس نیست.
کمبود وسیله ارتباطی هوشمند در خانوادههایی که چند دانشآموز دارند، درگیریهایی بین فرزندان خانواده ایجاد کرده و مشکلات روانی زیادی را به بچهها و مادر خانواده وارد میکند و به خاطر این درگیریها به نقش مادر در خانواده هم آسیب وارد میشود. شیوه آموزش مجازی فعلی بر محور «فرزند کمتر، زندگی بهتر» شکل گرفته است.
شاد، تلخی آموزش را بیشتر کرده است
«مدرسه خانه دوم شماست»، جملهای است که بارها و بارها در دوران تحصیل از زبان معلمان و مدیران مدرسه شنیدهایم؛ اما واقعیت این است که مدرسه هیچ شباهتی به خانه ندارد. مدرسه جهان دیگری برای دانشآموز است که نه تنها فضای فیزیکی آن با خانه تفاوت دارد، بلکه فضای ذهنی متفاوتی هم در کودک ایجاد میکند که همین موضوع به یادگیری دانشآموز کمک میکند.
کودک به صورت ذاتی پر جنب و جوش است و به محیطی نیاز دارد تا بتواند انرژی خود را تخلیه کند. در شرایط عادی میزان زیادی از انرژی بچهها در محیط مدرسه تخلیه میشد؛ اما با شیوع کرونا از صبح تا شب درگیر کلاسهای آموزش مجازی در محیط خانه میشوند. کلاسهایی که نظم درستی ندارند و بعضا به خاطر استفاده برخی معلمها از پلتفرمهایی غیر از شبکه شاد، دانشآموز را دچار سردرگمی هم میکند. به این ترتیب آموزش مجازی و شبکه شاد، به غصهای برای دانشآموزان تبدیل شده است چرا که مجبورند تمام روز را درگیر آموزش باشند.
محمدرضا جوانآراسته، کارشناس تعلیم و تربیت و معلم:
- با مجازی شدن آموزش، فضای مفرح و شاد مدرسه حذف شده است و سختگیری معلمان هم افزایش یافته است. در واقع قسمتهای تلخ آموزش بیشتر شده و از شیرینیهای آن کم شده است.
پرخاشگری معلمها زیاد شده است
آموزش و پرورش با شبکه شاد مشکل شیوه آموزش را در دوران شیوع کرونا به ظاهر حل کرده است؛ اما به نحوه انتقال محتوا توسط معلم به دانشآموز در فضای مجازی توجهی نداشته است. معلمان از همان روشی که در «تدریس حضوری» داشتهاند در آموزش مجازی هم استفاده میکنند. این روش از پیش شکست خورده است، چرا که روش تدریس به مخاطبی که حضور دارد و معلم با او ارتباط چهره به چهره دارد با مخاطبی که معلم نمیتواند او را ببیند، تفاوت دارد.
یونس جاویدنسب، کارشناس تعلیم و تربیت:
- با وجود همه این تغییرات، آموزش هنوز برمدار ارتباط چهره به چهره در مدرسه با حضور معلم، کتاب و دانش آموز میچرخد و این نوع آموزش جذابیت و اهمیت خاص خود را با وجود انتقادات حفظ کرده است.
معلم وقتی میبیند با این روش جدید دانشآموز مطالب را درک نمیکند به زور و اجبار روی میآورد و دانشآموز را تهدید میکند و تکالیف بیشتری به او میدهد.
حامد تقدیری، مدیر مدارس صدرا:
- بعد از مجازی شدن آموزش، تهدیدها چه در مدارس دولتی و چه در مدارس غیرانتفاعی به صورت تصاعدی بالا رفته است.
معلم از آنجا که روشی برای آموزش صحیح در فضای مجازی ندارد به تهدید دانشآموز و البته خانواده او روی آورده است و به همین خاطر پرخاشگری معلمها زیاد شده است. قبلا در محیط مدرسه معلم دانشآموز را برای انجام تکالیفش تهدید میکرد. در حال حاضر معلم چون به دانشآموز دسترسی ندارد، تهدیدها بیشتر خطاب به خانواده است و خانواده بر فرزندان خود فشار میآورند که این مسأله نظام حاکم بر خانواده را دچار چالش کرده است.
بیتوجهی شاد به مسائل تربیتی
شبکه شاد فقط مسأله آموزش را محور خود قرار داده و نسبت به مسائل تربیتی و پرورشی توجهی نداشته است. البته محور نبودن مسائل تربیتی در آموزش و پرورش مخصوص آموزش مجازی نبوده و از چالشهای اصلی و همیشگی نظام آموزشی ما بوده است که بعد از شیوع کرونا بسیار پررنگ شده است.
کارشناسان معتقدند ارتباط در فضای مجازی ارتباط عاطفی ایجاد نمیکند. معلم درشبکه شاد صرفا یک تصویر است و ارتباط برقرار کردن با یک تصویر به صورت خیلی محدود صورت میگیرد. شبکه شاد مشکل ارتباط عاطفی بین معلم و دانشآمورز حل نمیکند و وقتی این ارتباط عاطفی شکل نگیرد، معلم امکان تاثیرگذاری تربیتی بر دانشآموز را ندارد.
الحسینی، مشاور وزیر آموزش و پرورش در نشست خبری «مشکلات و امکانات شاد» در مورد فعالیتهای تربیتی شبکه شاد:
- شاد در آینده شامل فعالیتهای فوقبرنامهها و پرورشی خواهد شد. فعالیتهای فوقبرنامه پرورشی شاد، مشابه فعالیتهایی است که پیش از این به صورت حضوری در مدارس اتفاق میافتاد.
خواب زمستانی مسئولان آموزش و پرورش
معلمها هیچ الگویی برای آموزش دادن در فضای مجازی ندارند و یادگیری دانشآموزان با مشکل مواجه شده است. دانشآموزان تمام وقت درگیر کلاسهای مجازی شدهاند که هیچ جذابیتی برای آنها ندارد.
خانوادهها هم در کنار فشار اقتصادی که به دلیل تهیه وسایل هوشمند تحمل کردهاند، به خاطر زمان زیادی که فرزندانشان در فضای مجازی میگذرانند، نگرانی زیادی دارند. آموزش و پرورش در طراحی شیوه آموزش مجازی خود به هیچ یک از سه ضلع معلم، دانشآموز و خانواده توجه نکرده است و هر سه امروز به خاطر مشکلات آموزش مجازی نگرانیهای جدی دارند.
تعطیلات مدارس فرصت مناسبی برای وزارت آموزش و پرورش بود تا به مشکلات آموزش مجازی رسیدگی کنند؛ اما برای حل مسئله فقط به مسائل فنی شبکه شاد توجه شده است که البته همچنان مشکلاتی دارد.
طبق برخی آمارها آموزش و پرورش ۱۰۰ هزار نیروی ستادی دارد و معلوم نیست در فرصتی که بعد از پایان سال تحصیلی گذشته و شروع سال جدید وجود داشته، این افراد مشغول چه فعالیتی بودهاند که از حل مسائل تربیتی دانشآموزان اولویت بیشتری داشته است و الحسینی مشاور وزیر آموزش و پرورش برای حل فعالیتهای پرورشی وعده آینده را میدهد. به نظر میرسد با شروع تعطیلات تابستانی، مسئولان آموزش و پرورش به خواب زمستانی رفتهاند و با آغاز به کار مدارس تازه به فکر افتادهاند.
/ایسکانیوز/