در حکمرانی فضای مجازی داده‌ها بر دولت نظارت دارند

مجازیست–پنجاه و هفتمین جلسه از سلسله نشست‌های نقد و اندیشه با موضوع «حکمرانی در فضای مجازی» با حضور مهدی فسنقری، معاون پژوهشی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات و رضا عزمی دانشیار گروه مهندسی کامپیوتر و رییس مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشگاه الزهرا برگزارشد.

• در فضای مجازی مرزها تعریف دیگری دارند، حکمرانی به این معنی است که فرایندی در نهادهای موجود شکل می گیرد که می تواند به اعمال قدرت منتهی شود، البته در این حوزه قانون و  مقررات نیز دخیل هستند.
• در حکمرانی دولت، بخش خصوصی و در نهایت مردم را هم داریم که در ارتباط با هم عمل می کنند، حکمرانی فضای مجازی فضای تنیده ای از فضای مجازی و واقعی است که دارای توان، قدرت و هنجارها و ارزش هایی است که در برخی از حوزه ها همان مرزهای واقعی در فضای مجازی وجود دارد اما در برخی حوزه های دیگر مرزهای جدیدی تعریف می شود.
• معنی درست این است که تصمیم سازی مبتنی بر داده به روز، واقعی و صحیح انجام شود و این معنی تصویر غلطی که از حکمرانی در فضای مجازی وجود دارد را تغییر می دهد.
• هم اکنون استارت آپ های بسیاری وجود دارند که می توانند با داده ها و خدمات در اختیار دولت، سرویس های خوبی راه اندازی کنند که به این شکل این بخش می تواند به صورت بازوی دولت عمل کند و دولت نیز کوچکتر می شود و فقط به سیاستگذاری می پردازد.
• رگولاتوری فضای مجازی در دنیا دچار تغییر و تحولات بسیاری شده است،در دنیا به این نتیجه رسیده اند که رگولاتوری در ۳ موضوع خدمات، محتوا و زیرساخت تعریف می شود.
• موضوع رگولاتوری فرکانس به عنوان یک مثال در ایران است و در این حوزه صدا و سیما و وزارت ارتباطات متولی هستند در صورتی که بر اساس قانون وزارت ارتباطات متولی این حوزه معرفی شده است.
• در دنیا قدرت دولت در حوزه ارائه خدمات کم شده و بیشتر بخش خصوصی و جامعه مدنی انجام می دهند که این موضوع تفاوت اصلی فضای واقعی و فضای مجازی است.
• ما با چهار ابرچالش محیط زیست، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مواجه هستیم و عامل مشترک بین این ابرچالش ها دیتا است و بر اساس دیتا این ابر چالش ها قابل حل است.
• در کشور ما بعضی از موارد و اهمیت آن در حوزه داده ها مغفول مانده است و داده ها ثروت و دارایی هر کشوری است.
  بودجه ها در کشور بر اساس ابرچالش ها برنامه ریزی نمی شود، برخی از این ابرچالش ها سخت افزاری نیست و رویکرد بالا به پایین در تدوین بودجه ها باید تغییر کند.
• اگر در شبکه ملی اطلاعات موضوع تکالیف و اولویت ها مشخص شده است چرا هنوز موضوع  خدمات تبیین نشده است.
• راه اندازی CDN هابرای شکل گیری اکوسیستم اقتصادی محتوا انجام شده در صورتی که این فضا از طریق حضور بخش خصوصی فعال می شود و با امکان ارائه خدمات جذاب این اکوسیستم شکل می گیرد و در نبود این بخش هر چقدر CDNها توسعه داده شود این اکوسیستم شکل نمی گیرد.
  هم اکنون صدا و سیما و وزارت ارشاد در حوزه محتوا فعالیت می کنند، آیا ما یک سند تدوین شده متقن در مورد تولید محتوا داریم که بتوانیم بر اساس آن این حوزه را توسعه دهیم؟
• شرکت ها در حوزه فضای مجازی حکمرانی می کنند، در کشوری مانند آمریکا شرکت های بزرگ در فضای مجازی حکمرانی می کنند در صورتی که در ایران اجزای دولت برای کاهش قدرت خود یکپارچه نیستند.
• با توجه به تدوین سند کودک و فضای مجازی در وزارت ارتباطات،باید بگویم که برای ما بهتر است که نهاد متولی این حوزه این اقدامات را انجام دهد اما آیا دستگاه دیگری این کار را انجام داد؟
• دستگاه های مختلف در این حوزه فعالیت می کنند اما به نتیجه ملموس در این حوزه در جامعه منجر نشده است.
• برخی از مشکلات حکمرانی فضای مجازی مربوط به حکمرانی در فضای واقعی است، سازو کارهای و قوانین و مقررات نهاد های مختلف و فرایند ارتباط بین این نهادها که در فضای واقعی وجود دارد بر فضای مجازی تاثیر می گذارد.
• با توجه به دیوایس، نرم افزار، خدمات و شبکه به عنوان بخش های مختلف فناوری اطلاعات باید بگویم که برای کشورهایی مانند ایران توصیه شده است که نیازی نیست در تمام این بخش ها ورود و سرمایه گذاری کند بلکه باید در خدمات سرمایه گذاری انجام شود.
• تدوین برنامه تحول دیجیتال توسط وزارت ارتباطات، در مرحله تصویب قرار دارد و بعد از آن باید در دولت سرلوحه کار تمام وزارتخانه ها باشد و برنامه های اجرایی وزارتخانه ها متاثر از برنامه تحول دیجیتال طراحی شود تا این برنامه به هدف خود برسد.
• هم اکنون در دنیا موضوع امنیت به سمت آسایش و خدمات ملی در حال تغییر است و باید بررسی کنیم که سیاست های ما در حوزه فضای مجازی در راستای تراست ( ایجاد اعتماد) بوده است یا نه؟ آیا این سیاست ها سد توسعه ICT شده است یا به آن کمک کرده است.
• در حکمرانی مرز ما در فضای مجازی مشخص نشده است و به طور مثال اگر مالکیت معنوی در این فضا مشخص نشود رشد خدمات نخواهیم داشت.
• شرکت های بزرگ IT با خرید زیرمجموعه های کوچک به توسعه اکوسیستم های IT کمک می کنند و صرف حمایت دولتی از استارت آپ ها غلط است.
• رگولاتوری در این حوزه وظیفه دارد طوری برنامه ریزی کند که حداقل ۲ شرکت بزرگ در این حوزه حضور داشته باشند که هم رقابت و هم کیفیت خدمات و سرویس ها مناسب باشد.
• در این روش برخی کشورها با کشورهای صاحب تکنولوژی، توانمندی خود را با توجه به زیرساخت های موجود به اشتراک می گذارند و به برند های بزرگتر متصل می شوند و در این شرایط پایداری و سود شرکت ها تضمین می شود و اکوسیستم اقتصادی این حوزه نیز تقویت می شود.
• هم اکنون بسیاری از سرویس های دولت الکترونیک در بستر ۴G ارائه می شود ولی آیا از تمام ظرفیت های نسل های قبلی مانند ۲G استفاده شده است که اینگونه نیست.
• بر اساس بررسی های به عمل آمده کشورهایی که از ۵G استفاده می کنند اکوسیستم چرخه خدمات بر اساس این تکنولوژی در آنها راه اندازی شده است و بقیه دستگاه ها نیز وظایف خود را در این حوزه انجام داده اند و به دلیل استراتژیک بودن ۵G تمام کشورها به سمت این تکنولوژی می روند.
• توسعه زیرساخت ها باید انجام شود و بخش خدمات باید بتواند خود را با این توسعه ها همراه کند چرا که فناوری سرعت بالایی دارد و رقابت بین کشورها و شرکت های بزرگ زمانی برنده خود را تعیین می کند که از این فرصت توسعه فناوری استفاده کنند.
• با توجه به قانون برنامه ششم توسعه برای تجهیز روستاها به اینترنت پر سرعت، باید بگویم که به دلیل سرعت فناوری نمی توانیم از توسعه فناوری جلوگیری کنیم و معطل انجام وظایف بقیه بخش ها باشیم و باید تغییر نگرشی در این حوزه بوجود آید که نمی توانیم با سرعت و روش گذشته خدمات ارائه دهیم.
•  اکوسیستم خدمات و سرویس ها در روستاها شکل نگرفته است، اگر ما توسعه فناوری را در روستاها نداشته باشیم باعث شکاف حکمرانی بین شهر و روستا می شود.
•  باید از فناوری موجود به صورت کامل استفاده کرد، با این حال باید توسعه فناوری ادامه داشته باشد چرا که در آینده اگر جامعه خدماتی را بخواهد که ما نتوانیم ارائه کنیم باعث ایجاد نارضایتی مدنی می شود.
• ما در حوزه های موتور جستجو و شبکه های اجتماعی زمانی ورود کردیم که به تهدید رسیده بودیم و باید در آینده طوری عمل کنیم که اینگونه نشود و فناوری را برای مباحث اقتصادی و ضد امنیتی متوقف نکنیم.

• در حکمرانی فضای مجازی عقب هستیم، برای فعالیت در این فضا نیاز به زیرساخت و پلتفرم و رگولاتوری داریم که هم اکنون رگولاتوری سنگین باعث حذف سرویس ها می شود به همین دلیل در عصر جدید رگولاتوری های سبک حداقلی تصمیم گیری می کنند.
•  اجزای حاکمیت در فضای مجازی دولت، بخش خصوصی و نهادهای غیر دولتی هستند که در ابتدا باید دیتاها برای استفاده این اجزا باز شود و زمانی که صحبت از حکمرانی در فضای مجازی داریم به معنای نظارت دولت بر داده ها نیست بلکه برعکس داده ها بر دولت نظارت دارند.
• در حوزه ساختار شبکه های اجتماعی از دنیا عقب نیستیم، اما به دلیل عدم حکمرانی، آفت این فضا را داریم اما از مزایای آن نمی توانیم استفاده کنیم.
• نسل های جدید تلفن همراه اوارد می شوند و این در حالی است که از نسل های حال حاضر تلفن همراه استفاده آنچنانی نشده و ما خواهان استفاده از نسل های جدید هستیم.
•  فعالیت تاکسی های اینترنتی و فروشگاه های مجازی مسئله قابل توجهی است و بر اساس اطلاعات جمع آوری شده در این کسب و کارها می توانیم برای ارائه سرویس های مختلف به مردم استفاده کنیم در صورتی که هم اکنون برای ارائه سرویس ها از دسته بندی دهک ها استفاده می کنیم.
• ما در حوزه فناوری وضعیت خوبی داریم، مشکل ما در استفاده و ارائه سرویس از فناوری است و اگر بتوانیم ۲۰ درصد مشکلات اصلی مرتبط با توسعه فناوری را مرتفع کنیم خود به خود ۸۰ درصد مشکلات دیگر نیز حل می شود.
• بهتر است افرادی که در این حوزه در حال فعالیت هستند در یک زمان کوتاه مشکلات این حوزه را حل کنند.
• شرایط فعلی کرونایی کشور ما را به اجبار به این سمت حرکت می دهد و چاره ای نداریم که در نگرش فکری خود به این سمت تغییر داشته باشیم.
• اگر متولیان این حوزه امکان تشخیص و حل مسائل را ندارند جای خود را به کسانی که این توانایی را دارند که در یک زمان مشخص این مسائل را حل کنند، بدهند.
• وقتی فناوری اطلاعات را توسعه دهیم تمام حوزه ها و خدمات را می تواند پشتیبانی کند.