فضای مجازی و دغدغه های والدین دانش آموزان البرزی

تداوم شیوع ویروس کرونا سبب شد تا باز هم دانش آموزان در مدارس حضور پیدا نکنند و کلاس های درس همچنان به صورت غیرحضوری در قالب شبکه آموزشی شاد و یا در زمان قطعی این شبکه در دیگر فضاهای مجازی قابل دسترس

از سال ها قبل بسیاری ازکشورها از این روش در آموزش خود استفاده می‌کردند اما در کشورمان استفاده از فضای مجازی در زندگی خانواده های ایرانی به خصوص برای دانش آموزان که همراه با آسیب های مختلفی می باشد، یکباره رقم خورد.

بسیاری از دانش‌آموزان به ویژه در پایه ابتدایی که تا پیش از این به فضای مجازی و استفاده از گوشی همراه ورود پیدا نکرده بودند، برای ادامه تحصیل مجبور به استفاده از این روش به منظور بهره گیری از آموزش های کلاس درس معلم خود شدند.

استفاده از فضای مجازی برای تداوم فرآیند تعلیم و تربیت ازهمان ابتدا با مخالفت بسیاری از خانواده ها روبرو شد زیرا دانش آموزان و والدین نسبت به سواد رسانه ای شناخت لازم را نداشتند و در واقع  این ورود یک شوک را در عرصه تعلیم و تربیت کشور از جمله استان البرز رقم زد.

دراین شرایط خاص، تعطیل نشدن جریان آموزش بسیار مهم بود و متولیان تعلیم و تربیت بلافاصله برای جلوگیری از اختلال در روند آموزشی مدارس از فضای مجازی استفاده کرده و سپس شبکه آموزشی شاد را راه اندازی کردند.

نگرانی والدین دانش آموزان البرزی از ورود دانش‌آموزان به فضای مجازی را میتوان در پیام های ارسالی آنان به معلمان، کارکنان حوزه ستادی آموزش و پرورش و مشاوران مدارس و مراکز مشاوره این استان مشاهده کرد.

نگرانی  و عدم تمایل والدین

فاطمه ترکاشوند، یکی از والدین دانش آموزان دغدغه مند البرزی:

• فرزندم درپایه ششم ابتدایی مشغول تحصیل است که تا قبل از شیوع کرونا و غیر حضوری شدن آموزش مدارس حتی برای بازی کردن حق استفاده از گوشی همره را نداشت.
• به رغم تمکن مالی تا پیش از شیوع کرونا حتی فکرتهیه دستگاه گوشی برای دخترم را درذهنش تصور نکرده است، قبل از غیرحضوری شدن کلاس های درس همواره سعی می کردم تا دخترم را قانع کنم که استفاده از فضای مجازی شرایط سنی و پختگی دارد اما امروز استفاده از تلفن همراه حتی برای دانش آموزان دوره ابتدایی درهرخانه ای مجاز شده است.
• امروز به دلیل اجباری که دربخش آموزش ها از طریق فضای مجازی وجود دارد، دیگرنشانی از گذراندن دوران کودکی با بازی های کودکانه وجود ندارد و یا بسیارکم رنگ شده است.
• بیشتروقت ها شبکه آموزشی شاد قطع است و دانش آموزان از پیام رسان های دیگری چون ایتا، تلگرام و یا واتساپ برای حضور درکلاس درس معلم استفاده می کنند که بلافاصله با وصل شدن به اینترنت با تصاویر و یا مطالبی روبرو می شوند که برای گروه سنی آنها بسیار زود است.
• فضای مجازی برای دانش آموزان امن نیست واین نا امن بودن به خاطرعدم بلوغ فکری آنان بسیار خطرناک است و این موضوع به یکی از دغدغه های والدین درکنارسایر مشکلات تبدیل شده است.

مهدی عباسی از دیگراولیای کرجی که مخالف استفاده دانش آموزان از فضای مجازی است:

• اگرچه آموزش به روش مجازی دارای فایده هایی چون استفاده از روش های نوین آموزشی درزمان بحران است اما استفاده و اینترنت در سنین پایین آسیب هایی را برای آنها به همراه دارد.
• بیشتروالدین مخالف حضور واستفاده دانش آموزان ازفضای مجازی هستند چون هیچگونه کنترل و نظارتی دراین زمینه وجود ندارد.
• مجازی شدن آموزش به علت شیوع ویروس کرونا، زمینه وابستگی دانش‌آموزان به گوشی همراه برای وصل شدن به شبکه های اجتماعی وحتی بازی های رایانه ای که بیشتر جنگی است را افزایش داده است که امروزه به یک دغدغه دربین خانواده ها تبدیل شده است.
• بسیاری از والدین تسلط بر فناوری ندارند ودانش آموزان با دانستن این موضوع به فضای مجازی سفر می کنند تا به قول خودشان ازشگفتی های آن عقب نمانند.
• همه ساعات فرزندم در تبلت می‌گذرد. یا درس می خواند و یا بازی می کند. مدام یک گوشه نشسته و سرش توی تبلت است و این موضوع نگران کننده است.

ابراهیم بیات از دیگر اولیای البرزی:

• اصلا نمی دانم این روزها فرزندانم چگونه درس می خوانند و وضعیت درسی اشان درچه سطحی قراردارد.
• تنها چیزی که دراین مدت متوجه شده ام این موضوع خطرناک است که بیشتروقت آنها درگوشی یا تبلت سپری می شود و حتی میان وعده یا غذای خود را هنگام دردست داشتن این وسایل آسیب زا مصرف می کنند و زمانی هم که اعتراض می کنم می گویند معلم ما کلاس را دراین ساعت برگزارمی کند.
• اکنون بسیاری ازوالدین همانند من نه متوجه می‌شویم که بچه ها کدام سایت را باز می‌کنند و نه از ساعت کلاس های درس مطلع هستیم زیرا هر معلمی درهر ساعتی که دلش می خواهد کلاس را برگزار می کند که این موضوع نظارت والدین را درزمان حضوردانش آموزان درفضای مجازی بسیارسخت کرده است.
• وقتی بچه‌ای از کلاس اول، درس را یاد نگیرد، در آینده هم چیزی نخواهد آموخت و این موضوع  نگران کننده است و باید فکری کرد زیرا هنوز فرزندم نتوانسته با معلمش انس بگیرد و حتی فیلم‌هایی که معلم می‌گیرد را نمی‌بیند.
• چطور باید وسیله ای در اختیار فرزندم باشد که من به عنوان پدرش نتوانم او را رصد کنم درحالی که این روزها بحث‌هایی چون چالش مومو نیز مطرح است لذا نگرانی ما والدین نسبت به حضور دانش آموزان در این فضای مخرب گر دوچندان شده است.

نظارت با سواد رسانه ای

مراد مالمیر، مدیرآموزش و پرورش ناحیه چهار کرج:

• مشکلات شبکه آموزشی شاد نسبت به گذشته کمترشده است، برای استفاده بهینه کاربران دانش آموز باید آموزش دقیق استفاده ازهرکدام از جلوه های فضای مجازی مورد توجه قرار گیرد.
• دانش آموزان باید به طوردقیق نحوه عملکرد و هدف از ایجاد یا مفهوم تولید اپلیکیشن ها یا جست و جوگرهای اینترنتی را بشناسند.
• دانش آموزان باید بدانند که چیزی به نام سرچ گوگل ، اپلیکیشن اینستاگرام ، واتساپ  ، سروش یا تلگرام چه کارایی دارد تا برحسب ضرورت در امور درسی ، پژوهشی و مهارت آموزی ازآن استفاده کنند لذا والدین نیزنباید ازآموزش سواد رسانه ای غافل شوند زیرا برای نظارت فرزندانشان در فضای مجازی به این مهارت نیاز دارند.
• هدف از تولید این فضا برای دانش آموز باید مشخص شود، متاسفانه شاهد هستیم که حتی بزرگسالان هم دراین خصوص اشراف لازم را ندارند و دانش آموزان بدون کنترل امکان دسترسی به هرسایت یا مطلبی را دارند.
• هدف گذاری برای استفاده از فضای مجازی به عنوان یک راهکار برای استفاده بهینه ازاین فضا نیزاهمیت زیادی دارد.
• پرسه زدن بیهوده و بی هدف در فضای مجازی یک آفت است و دانش آموزان باید بدانند که درفضای مجازی به دنبال چه چیزی می گردند که این مهم باید درآموزش مدارس گنجانده و گسترش داده شود.
• حضوردانش آموز دراین فضا، باید زمان بندی شود و ابتدا و انتهای استفاده از فضای مجازی برای او مشخص شود.
• با رعایت این نکات می توان از بارغیرارزشی فضای مجازی کاست و آن را به ابزاری برای کمک به مطالعه دانش آموز تبدیل کرد.
• اگردانش آموزی استفاده دقیق، درست و هدفمند از فضای مجازی را یاد بگیرد کمتردرگیرآفت ها و آسیب های آن می شود.
• مهمترین کاری که والدین باید انجام دهند افزایش دانش و شناخت خود از این آسیب ها است و در گام بعد فراگرفتن راهکارهایی است که می توان برای مراقبت و کنترل فرزندان در فضای مجازی از آنها استفاده کرد.
• والدین امروز بایدعلاوه بر مهارت های سنتی فرزندپروری به مهارت جدید هزاره سوم هم مجهز شوند. که ما به آن مهارت های فرزندپروری در عصر دیجیتال می گوییم.
• مهارت سواد رسانه، شناخت بازی های رایانه ای و روش انتخاب بازی مناسب برای فرزندان، مهارت حفظ حریم خصوصی درفضای مجازی، مهارت استفاده از نرم افزارهای کنترل والدین و مهارت کنترل رژیم مصرف برخی از این مهارت هایی هستند که پدرو مادرها در عصر دیجیتال به آنها نیازدارند.

آسیب ها

دکتریونس جاوید نسب، روانشناس البرزی:

• اگرچه تنها راهکارموجود آموزش و پرورش برای ادامه تحصیل دانش‌آموزان استفاده از فضای مجازی است، این روش وابستگی آنها به گوشی‌های تلفن همراه را افزایش می‌دهد.
• این وابستگی علاوه بر آسیب‌های روانی سبب ایجاد آسیب‌های چشمی از جمله تنبلی چشم برای دانش‌آموزان خواهد شد.
• تا پیش ازآموزش‌های مجازی، عمده والدین و کارشناسان بر استفاده محدود دانش‌آموزان از گوشی‌های همراه تاکید داشتند، ولی در موقعیت کنونی عکس این مساله اتفاق افتاده است.
• انتقال محتوای آموزشی از گوشی به رایانه، لپ‌تاپ و یا تلویزیون  از جمله راهکارهای پیشگیری ازآسیب های اجتماعی دربین دانش آموزان درخصوص دسترسی به اینترنت و فضای مجازی است.
• حفظ ارتباط دانش‌آموزان با هم‌کلاسی‌ها هم ضروری است و بدون شک دانش‌آموزان به ارتباط با همسن و سال‌هایشان نیاز دارند، با توجه به ایام قرنطینگی و نیاز دانش‌آموزان به ارتباط، والدین زمینه‌ای فراهم کنند که فرزندانشان با دوستان ارتباطات تلفنی داشته باشند.
• ارتباط با همکلاسی ها مانع از انزوای دانش‌آموزان می‌شود و زمینه نشاط روحی و روانی آنها را فراهم می‌کند.
• میزان حضور دانش آموزان در فضای مجازی و پرسه زدن آنها درشبکه های اجتماعی یکی از موضوعاتی است که می توان آن را به لیست دغدغه های والدین اضافه کرد.
• امروزه بیشتراوقات فراغت دانش آموزان درفضای مجازی می گذرد، این فضاها به اشتباه جای زمان فراغت واستراحت کودکان ، نوجوانان وجوانان راگرفته و این امر هم تهدید و هم فرصتی بزرگ محسوب می شود.
• امروزه کمتر پدر یا مادری را می توان سراغ داشت که از وقت تلف کردن های فراوان فرزندش در فضای مجازی شکایتی نداشته باشد.
• آسیب جدی که باید بیش از گذشته مورد توجه باشد، نفوذ شبکه های اجتماعی مانند فیسبوک،وایبر، واتساپ ولاین در بین گروه سنی دانش آموزای است زیرا آسیب های جدی برای آنها درآینده ای نه چندان دور را درپی دارد.
• گذران اوقات فراغت درشبکه های مجازی ب یک چالش جدی تربیتی است و ورود بی رویه و گذاران اوقات فراغت دانش آموزان درفضای مجازی و اینترنت به دلیل اینکه استفاده صحیح از شبکه های اجتماعی و ورود به فضای مجازی درجامعه ما به درستی تبیین وفرهنگ سازی نشده است و اغلب خانواده ها هم به دلیل ساختار سنتی چندان با این گونه فضا ها آشنایی ندارند، یک چالش جدی تربیتی است.
• در زندگی امروزی ناگزیربه استفاده از فضای مجازی هستیم، فضای مجازی به صورت شبکه های اجتماعی، امروز به صورت یک تکنولوژی مدرن دراختیار قرارگرفته است که لازمه استفاده ازاین تکنولوژی مدرن، داشتن فرهنگ استفاده ازآن است و فقدان این فرهنگ آسیب های بسیاری را برجای می گذارد.
• متاسفانه در سال های اخیر به خصوص از زمان شیوع ویروس کرونا، دانش آموزان از فضای مجازی استفاده بی‌رویه می کنند و همین موضوع منجر به مشکلات زیادی شده است که برای کاهش آن باید با علم و مهارت عمل کرد.

مدیریت فضای مجازی

دکترسالار قاسمی، مدیرکل آموزش و پرورش البرز:

• والدین حضور دانش آموزان را در فضای مجازی با هدف پیشگیری از آسیب های اجتماعی مدیریت کنند.
• پلیس فتا استان البرز نیز همواره بر این محور که والدین حضور دانش‌آموزان را در فضای مجازی مدیریت کنند، تاکید دارد.
• والدین درکنار آموزش های مدرسه باید به فرزندانشان یاد دهندکه هدفمند و در زمان تعیین شده از اینترنت و فضای مجازی استفاده کنند و در این فضا سرگردان نباشند.
• حل آسیب‌های اجتماعی فقط بر عهده آموزش‌ و پرورش نیست و همه ارگان‌ها و نهادها و به خصوص خانواده و والدین در تربیت درست و جلوگیری از دچار شدن دانش آموزان به آسیب‌های اجتماعی مسئولت دارند، استفاده بدون مدیریت و نظارت از فضای مجازی توسط دانش آموزان سبب بی‌حوصلگی، رنگ‌پریدگی، آسیب دیدن حافظه، مشکلات روحی روانی و صرف هزینه زیاد و بیهوده و مشکلات جسمی و حرکتی از جمله برای عضلات گردن، بینایی و مفاصل دست‌و پا در بین این قشر ازجامعه می‌شود.
• والدین باید آگاه باشند دانش‌آموزی که در فضای مجازی غرق باشد ارتباطش در عالم واقعی ضعیف‌تر است و در بدترین و منفی‌ترین شرایط هویت واقعی خود را از دست می‌دهد.
• فاصله گرفتن از هویت واقعی بیشترین  آسیب فضای مجازی است که برای سنین دانش‌آموزی بسیار خطرناک است.
• فضای مجازی دارای ویژگی‌های مثبت نیز است که باید با مدیریت صحیح از آن استفاده شود و والدین باید در این زمینه مراقبت لازم را انجام دهند.
• آنچه اکنون نوجوانان و جوانان را به سمت خود سوق می‌دهد بحث ناهنجاری‌ها و آسیب‌های این حوزه است.
• افزایش سواد رسانه‌ای به خصوص در حوزه فضای مجازی برای مراقبت بیشتر در بین دانش‌آموزان در بین والدین بسیار مهم و حائز اهمیت است، دانش آموزان باید آموزش ببینند که هدفمند و در زمان تعیین‌شده از اینترنت و فضای مجازی استفاده کنند که این مهم با مشارکت پلیس فتا و آموزش و پرورش در مدارس البرز دنبال می شود.
• در آموزش‌ و پرورش رفتارهای پرخطر و آسیب‌های دانش‌آموزی شناسایی و متناسب با آن برنامه مقابله‌ای در قالب خودباوری، بالا بردن قدرت نه گفتن، آموزش مراقب از خود، توانمندسازی در همه زمینه‌ها، آموزش‌ها پیشگیرانه، آموزش کارکنان آموزش ‌و پرورش، برگزاری جشنواره‌های مختلف دانش‌آموزی، نمایشگاه آسیب‌های فضای مجازی سیار در مدارس پیش بینی و در حال اجرا است.
• بسیاری از اولیای دانش آموزان آگاهی سواد رسانه‌ای لازم را در بخش فضای مجازی ندارند، این تفاوت موجب شکاف بین والدین و دانش آموزان شده در حالی که آگاهی‌بخشی به دانش‌آموزان در کانون خانواده بیشترین اهمیت را دارد.
• بی‌توجهی والدین به فرزندان سبب پناه بردن فرزندان به فضای مجازی و سرگرم کردن خود می‌شود لذا والدین باید وقت کافی برای فرزندان و توجه به آنان بگذارند تا دچار کمبود عاطفه یا مشکل روحی و روانی نشود که این خود عاملی مهم در سوق دادن فرزندان به سمت فضای مجازی محسوب می شود.
• پلیس فتا استان البرز همواره توصیه می کند که دانش آموزان هرگز فایلی را بدون هماهنگی با والدین خود بر روی رایانه دانلود نکنند و همواره مراقب باشند تا هیچگونه اطلاعاتی در مورد خود یا افراد خانواده خود را، هرگز بر روی اینترنت منتشر نکنند.
• به منظورکاهش آسیب های فضای مجازی و نظارت برفرآیند کارکرد شبکه شاد در آموزش و پرورش البرز از زمان شروع پروژه مهر ۹۹ دراین استان کارگروهی به نام فضای مجازی و تولید محتوای درسی و تربیتی فعال شده است.

/ایرنا/