مرز خطر دسترسی نوجوانان به اینترنت کجاست؟
مجازیست–استفاده گوناگون از اینترنت یکی از نمودهای دنیای مدرن امروز است. اینترنت نخست برای ارتباط و آموزش به وجود آمده بود ولی اینک ابزار نگرانی خانوادهها نیز شده است. گسترش فیزیکی اینترنت در جامعه در ارتباط میان فرزند و پدرو مادر بیتغییرات نبوده است؛کاهش نقش خانواده در جایگاه ارزشها، کاهش بستگیها، از میانرفتن احترامها و افزایش چالش و تنش در خانه؛ چرا؟ چون نوجوان جهان دیگری و زندگی زیستی دومی یافته است. مانند برخی فضانوردان که با بازگشت از کره ماه یا فضا از همسر خود جدا میشوند؛ چون امکان ارتباط روحی و احساسی دوباره را از دست میدهند؛ پس نوجوان نه سزاوار طردشدن بلکه نیازمند یاریست.
اینها پیامدهاییست که یک سر کابلش پیوند دارد به جهان اینترنت. اینترنت مانند دفتر یک روزنامه است. حقیقت این است که بدون یک تحریریه حتا در یک خانه و در یک اتاق و حتا از سوی یک تن، نه روزنامهای وجود خواهد داشت و نه صفحهای که بخوانی یا در آن بنویسی یا عکسی تماشا کنی هیچکدام. بدون اینترنت نه درگاهی هست نه تارنمایی نه موتور جستجوگری و نه شبکه اجتماعی و نه تصویر و نه نوشتار؛ صفحه مانیتور و گوشی و تبلت و لپتاپ و ساعت هوشمند همهشان تاریکظلمات است.
مرگ مادر جوانی به دست دختر نوجواناش تنها به این دلیل که به چت دختر در فضای مجازی اعتراض کرده بود زنگ خطری را به صدا درآورده است که باید صدای آن را همه مسئولان و متولیان فضای مجازی و هم خانوادهها جدی بگیرند. حالا که تحت تاثیر بیماری کرونا، آموزشها به سمت فضای مجازی پیش میرود و خواه وناخواه فرزندان دانش آموز دسترسی به گوشی موبایل و فضای مجازی خواهند داشت، مراقبت بر رفتار آنان در فضای مجازی ضرورتی جدی است.
مژگان ۱۴ ساله که موجب مرگ مادرش شده در بازجویی گفته است:
مادرم همیشه به من گیر میداد و بگو مگو داشت. او از من ایراد میگرفت چرا اینقدر با دوستانم چت میکنم. مادرم دوست داشت بیشتر درس بخوانم و کمتر وارد فضای مجازی شوم اما من دوست داشتم با دوستانم در ارتباط باشم. چند روزی بود مادرم را ندیده بودم و دلم برایش تنگ شده بود که از خانه مادر بزرگم به خانهمان رفتم. داخل اتاقم در حال چت با یکی از دوستانم بودم که مادرم به اتاقم آمد و دوباره به من گیر داد که با هم درگیر شدیم و دقایقی بعد هم به اتاقش رفت و خوابید. من آن شب استرس داشتم و خوب نخوابیدم و صبح هم قبل از ساعت ۵ صبح از خواب بیدار شدم و گوشیام را روشن کردم تا سرگرم شوم که مادرم وارد اتاقم شد و وقتی گوشی را دستم دید دوباره با من درگیر شد که چرا این موقع صبح با گوشیام سرگرم شدهام. لحظاتی بعد مادرم از اتاق رفت بیرون و به طرف آشپزخانه رفت که خیلی عصبانی شدم و کابل شارژر تلفن همراهم را برداشتم و کاری را انجام دادم که اینک پشیمانم. خیلی ترسیدهام و چند ساعتی فقط گریه میکردم. من عصبانی بودم و قصد از بین بردن مادرم را نداشتم و الان هم خیلی دچار عذاب وجدان شدهام.
ضرورت نظارت والدین بر فعالیتها
سرهنگ علیمحمد رجبی، رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری:
- نظارت والدین بر رفتار و فعالیت سایبری فرزندان در سال تحصیلی جدید که قرار است آموزشها به صورت مجازی و آنلاین باشد، یک ضرورت است.
- همراهی و هماهنگی والدین با سیستم آموزش مجازی وزارت آموزشو پرورش نهتنها باعث بالا رفتن سطح آموزش و یادگیری دانشآموزان میشود بلکه بهترین مانع برای جلوگیری از تهدیدها و آسیبهای فضای مجازی علیه دانشآموزان است.
- با توجه به ناآشنایی و اطلاعات کم برخی خانوادهها در خصوص تهدیدها و آسیبهای فضای مجازی، آموزش مجازی دانشآموزان میطلبد تا والدین برای همراهی و مصونیت دانشآموزان، دانش و اطلاعات خود را در زمینه فضای مجازی و تهدیدها و آسیبهای آن به روز کنند.
- به روز شدن والدین و افزایش سواد رسانهای آنان با توجه به منابع آموزشی موجود کار سختی نیست و والدین در این خصوص نگران نباشند.
- آشناکردن کودکان و نوجوانان با تهدیدها و آسیبهای فضای مجازی از سوی والدین یک ضرورت است و والدین برای کاهش تهدیدها و آسیبهای فضای مجازی میتوانند با استفاده از ابزارهای کنترلی، نظارت دقیقتر بر فعالیت و رفتار مجازی دانشآموزان داشته باشند.
- حضور کنترل نشده و استفاده زیاد از فضای مجازی علاوه بر آسیبهای جسمانی، صدمات روحی و روانی مثل اعتیاد اینترنتی را در پی خواهد داشت.
- والدین باید بر زمان استفاده از اینترنت از سوی دانشآموزان نظارت ویژه داشته باشند و آموزش مجازی دروس نباید باعث شود که تمام زمان دانشآموزان در فضای مجازی سپری شود.
- والدین از نصب پروکسی و فیلترشکن از سوی دانشآموزان جلوگیری کنند چراکه نصب و اجرای این نرمافزارها سطح دسترسی کودکان و نوجوانان را به محتواهای نامناسب باز میکند و سبب آسیبهای روحی و روانی دانشآموزان میشود.
- حفظ حریم خصوصی از سوی دانشآموزان در آموزش مجازی یک ضرورت است و استفاده از پوشش رسمی مدارس در آموزش مجازی اولین مرحله از حفظ حریم خصوصی دانشآموزان است. پاک بودن دستگاههایی که دانشآموز قرار است از طریق آن به اینترنت متصل و آموزش ببیند یک ضرورت است چرا که ذخیره بودن تصاویر شخصی و خانوادگی و اطلاعات مهم کاری والدین در این دستگاهها با توجه به دسترسی کودکان برای حفظ این اطلاعات محرمانه و خصوصی خطرناک است و در صورت غفلت دانشآموز احتمال به سرقت رفتن این اطلاعات و یا افشای ناخواسته آنها وجود دارد.
- به خانوادهها توصیه میکنم برای برقراری ارتباط دانشآموزان از تبلتهای سایز بزرگ استفاده کنند چراکه صفحه گوشی با توجه به سایز کوچک آن میتواند به بینایی کودکان آسیب جدی وارد کند.
- استفاده از ضد بدافزارها، سیم کارت کودک، رمزنگاری دادههای مهم روی موبایل یا تبلیت دانش آموز و استفاده از بستههای اینترنت داخلی از دیگر توصیههای من است که میتواند به امنیت خانواده و دانش آموزان کمک کند و توجه به تنظیمات حریم خصوصی و امنیت در پیام رسان شاد والدین میخواهد با تعریف گذرواژه مناسب، فعال سازی تایید دو مرحلهای و اعمال تنظیمات حریم خصوصی امنیت فرزند خود را افزایش دهند.
حفاظت از فرزندان از خطر غریبهها
در حال حاضر گشتوگذار ساده در اینترنت و تبادل پیام با استفاده از نرمافزارهای پیامرسان یکی از فعالیتهای رایج برای نوجوانانی شده که به این فضا و گوشی موبایل دسترسی دارند.
در صورتیکه قاعده و قانونی برای استفاده از اینترنت در خانواده وجود داشته باشد میتوان به فعالیت امن آنان در فضای مجازی باور داشت اما وقتی این قواعد و قوانین نباشد گفتگو و چت با غریبهها در فضای مجازی زندگی را به شکل دیگری پیش میبرد. در این نوع ارتباط، راهی برای فهمیدن خطرات واقعی وجود ندارد و به همین دلیل هشدارها درباره استفاده از اینترنت برای خانوادهها جدی است.
رایانه شخصی و خانگیبهجای نگهداری در اتاقخواب فرزندان باید در یک اتاق مشترک نگهداری شود و والدین باید به سایتهایی که فرزند به آنها مراجعه دارد و افرادی که با آنها تعامل دارد، نگاهی بیاندازند. به فرزندان باید هشدار داد تا هرگز اطلاعات شخصی مانند شماره تلفن، نام، آدرس، نام مدرسه و… را به دیگران نگوید و هرگز با اشخاصی که در چت رومها با آنها آشنا شده در بیرون قرار ملاقات شخصی نگذارد.
دسترسی به حسابهای کاربری
مهندس محمد مخلوقی، کارشناس فضای مجازی:
- از توصیههای مرسوم در دنیا برای محافظت از فرزندان در فضای مجازی این است که والدین به حسابهای کاربری آنلاین فرزندانشان دسترسی داشته و هر از چند گاهی ایمیلهای آنان را چک کنند.
- البته برای کنترل بهتر فرزندان در فضای مجازی و کمکردن خطراتی که ذکر شد از ابزارهای تکنولوژی برای کنترل بر روی خود تکنولوژی هم میشود استفاده کرد. یکی از این ابزارها که سازندگان کامپیوترها و نرمافزارها آن را در نظر گرفتهاند قابلیت کنترل از سوی والدین را دارد.
- ISP یا همان سرویسدهندگان اینترنت، معمولا قابلیتهای کنترل از سوی والدین را دارد و این امکان را میدهد تا دسترسی به برخی وبسایتها را مسدود کنید. همچنین در سیستمعامل ویندوز، مک و ios نیز قابلیتهای Parental Control وجود دارد که آموزشهای مرتبط با آنها را میتوانید در وبسایت سامانه مراقبت از خانواده بیابید.
- اما راهحل برای دستیابی به ویژگی نداشته در سیستمعامل اندروید به نام ابزار کنترل والدین بهوسیله نرمافزارهای جانبی صورت میپذیرد. بدون شک میتوان قویترین و قدرتمندترین نرمافزار حوزه مراقبت از خانواده و فرزندان در فضای مجازی را نرمافزار SFP دانست که امکان کنترل تمامی ارتباطات پیامکی، تلفنی، شبکههای اجتماعی، اطلاعات مرور وب و فایلهای موجود بر روی دستگاه تلفن همراه فرزندانتان را برای شما به ارمغان آورده است. نرمافزار سامانه مراقبت از خانواده دارای مجوز رسمی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که لوگو و شماره مجوز را میتوانید در صفحه اصلی این سامانه بررسی بفرمایید.
- در زمانهای که کودکان و نوجوانان وقت بسیاری را به پیامک و چت کردن میگذرانند، مورد آزار قرار گرفتن یا اغفال جنسی روی اینترنت در حال افزایش است و این شکارچیان اینترنتی، تهدیدی واقعی برای کودکان و نوجوانان هستند. از آنجایی که افرادی که روی اینترنت هستندناشناس باقی میمانند بسیار ساده است خودشان را با هویت دیگری معرفی کنند و دیگران را بفریبند. کودکان با توجه به اینکه سادهتر و خوشباورتر هستند، هدف سادهتری برای این افراد هستند. این تهدید به خصوص هنگامی که کودک به ایمیل یا پیامک و رفتن به اتاقهای گپاینترنتی(چترومها) و یا سایتها و شبکهها دسترسی داشته باشد، بیشتر است.
- گفتگوی اینترنتی در چترومها این امکان را فراهم میکند که پیامهای متنی مبادله شود و افراد با یکدیگر از راه اینترنت به مکالمه بپردازند و برای هم تصویر بفرستند. پژوهشگران معتقدند این اتاقهای گفتگوی اینترنتی ممکن است کودکان را در معرض خطرات اغفال جنسی و آزار و اذیت به وسیله دیگران قرار دهد و نه تنها به این خاطر که افراد در محلهای چت به طور مستقیم و خصوصی با هم ارتباط برقرار میکنند بلکه به این دلیل که برخی از این سایتهای اینترنتی افراد را به استفاده از زبان زشت و گفتگوهای جنسی تشویق میکنند.
کارشناسان پلیس فتا درباره اینکه والدین چگونه میتوانند به فرزندان خود در هنگام فعالیت در اینترنت کمک کنند، میگویند:
- والدین لازم است که اطلاعات بیشتری در مورد وسایل و فضاهای ارتباطی همچون رایانه، اینترنت و گوشیهای هوشمند داشته باشند. والدین باید مهارت خود را در استفاده از سیستمهای دیجیتالی مورد استفاده فرزندان خود افزایش دهند.
- والدین باید فعالیتهای متناسب با سن و رشد فرزندان خود در فضای مجازی را معین کنند. والدین باید همراه با فرزند خود از اینترنت استفاده کنند و با هم سایتها و پایگاهها را جستجو کنند. والدین باید نقش سایتهای مخرب و تبلیغاتی و مخاطرات آنها را برای فرزندان خود توضیح دهند. والدین باید برای نظارت بهتر و آسانتر والدین بر کودکان، رایانه را در محلی عمومی و قابل دسترس برای همگان قرار دهند.
- والدین هنگام استفاده از گوشیهای هوشمند در کنار فرزندان خود باشند. والدین باید با تغییر در تنظیمات مرورگرها، تعداد محدودی سایت را آن هم بر اساس نیاز فرزندان، در اختیار آنان قرار دهند و سایتهای مضر را از دسترس خارج کنند. والدین باید فعالیتهای جانبی مثل ورزش کردن، پارکرفتن را برای فرزندان خود تدارک ببینند تا علاوه بر تخلیه انرژی و هیجانات و ایجاد سلامتی و نشاط فرزندان از آسیبهای احتمالی جسمانی استفاده از رایانه جلوگیری نمایند. والدین باید فرهنگسازی درباره نحوه استفاده صحیح از اینترنت و فضای مجازی را برای فرزندان خود تشریح کنند تا در یک بازه زمانی این فرهنگ نهادینه شود.
غفلتهای خانواده
زهرا محمدی، دکترای جامعهشناسی و عضو هیات علمی دانشگاه:
- میزان کاربری نسل نوجوان و جوان از محصولات اینترنتی به مراتب بیشتر از نسلهایی مانند اولیای مدارس و والدین است؛ به همین دلیل شاهد استقبال کمتر و حتی عدم اشراف بیشتر والدین بر این فضا و موضوعات مطرح شده در آن هستیم. نوجوانان و جوانان به دلیل اشراف و توانمندی که در خصوص فضای مجازی دارند از پدر و مادر پیشی میگیرند و معمولا پدیدههای جدید را نسل نوجوان و جوان بیشتر به خود جذب میکنند.
- فرصتها و تهدیدهای زیادی در فضای مجازی دیده میشود که نسبت به تهدیدها باید اطلاعرسانی خاص انجام شود و همچنین آموزشهایی درخصوص استفاده بهینه از فرصتها در این فضا انجام گیرد. این قبیل تکنولوژیها متناسب با فرهنگ عام نیستند و با توجه به اینکه از غرب به کشورمان وارد میشوند، باید متناسب با قابلیتهای فرهنگی ما درآیند. ضروری است که والدین نیز آموزشهایی در این زمینه داشته باشند و به فرزندان خود کمک کنند تا از این امکان در جهت مثبت آن و متناسب با فرهنگ جامعه بهره گیرند.
- برنامهسازی در این خصوص میتواند جهت منفی این فضا را به جهت مثبت تغییر دهد و دستاوردهای خوبی در زمینه رشد فکری، درونی و اعتقادی در نوجوانان و جوانان حاصل کند. چنانچه به عمق قضیه توجه بیشتری داشته باشیم و با آگاهی به آن بنگریم، درک میکنیم که تلاش در این فضا از ضروریات مهم برای جامعه امروز به شمار میرود.
- امکان حضور در کلاسهای آموزشی برای والدین و روشن کردن فرصتها و تهدیدات میتواند از بسیاری از آسیبها جلوگیری به عمل آورد و راهکارهای مفید را در این خصوص برای خانوادهها تبیین کند. آسیبهای فضای مجازی از جمله اتفاقاتی است که در این فضا رخ داده و آن را نمیتوان انکار کرد و تنها راه برای اصلاح آن آگاهسازی و آشنایی بیشتر والدین در این خصوص است.
- آگاهسازی نوجوانان و جوانان در این زمینه میتواند به صورت دوستانه و جذاب ارائه شود تا برای آنان علاقهمندی ایجاد کند و در صدد دفع آن بر نیایند.
نبود آموزش بسنده
دکتر مجید ابهری، رفتارشناس و روانپزشک خانواده:
- به دلیل تفاوت دیدگاهها و سواد اجتماعی ممکن است هر فرد در حد توان فکری و فرهنگی خود در این فضا حرکت کند. در حال حاضر بیش از ۲۰ میلیون ایرانی در شبکههای مجازی و شبکههای اجتماعی عضو هستند که بیش از ۷۵ درصد آنها را نوجوانان و جوانان تشکیل میدهند.
- بروز ناهنجاریهای رفتاری و آسیبهای اجتماعی ناشی از ضعف آموزشی در بهرهگیری از این دستاوردها سبب شده امتیازات و نکات مثبت آن در فضای تاریکی قرار بگیرد، قماربازیهای اینترنتی، گروهها و سایتهای غیراخلاقی و تبلیغ مواد مخدر به عنوان تهدیدی جدی و چالش اساسی برای فرزندان خانوادهها محسوب میشوند که در کنار فرصتهای فضای مجازی بروز پیدا کردهاند.
/اطلاعات/