از فیلترینگ تلگرام تا آزاد شدن کلابهاوس در انتخاب ۱۴۰۰
مجازیست–از زمان شیوع ویروس کرونا در جهان و کشور حدود ۱۴ ماه میگذرد و از زمان پیدایش این ویروس منحوس تاکنون بسیاری از فعالیتها بهسوی مجازی سوق پیدا کرده است.
با توجه به نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری و شورای شهر و روستا بهنظر میرسد که در این دوره از انتخابات فضای تبلیغات سمت و سویی متفاوتتر از همیشه پیدا کرده است و بیشتر شاهد تبلیغات و مناظرهها در فضای مجازی باشیم.
اینکه انتخابات مذکور بناست به کدام شیوه اعم از الکترونیکی، پستی، حضوری یا هر قالب و روش دیگری برگزار شود، بستگی به تصمیمات اتخاذی متولیان امر دارد، ولی آنچه مسلم است، عرصه و میدان رقابتهای سیاسی و تبلیغاتی نامزدهای انتخاباتی بیش از هر زمان فضای مجازی، رسانههای اجتماعی و رسانه ملی خواهد بود.
شرایط حاکم بر جامعه باعث شده است که امسال خبری از مسافرتهای استانی، تبلیغات گسترده خیابانی، سخنرانیهای مردمی و حضوری نباشد و این امر قطعاً به معنای گرایش بیشتر به سمت فضای مجازی خواهد بود.
در این میان لزوم درک شرایط انتخاباتی حاضر متأثر از عوامل مختلف فنّاورانه، محدودیتهای کرونایی، وضعیت جسمی و روحی افراد جامعه و سطح آمادگی آنها برای مشارکت در انتخابات، ترکیب سیاسی حاکم، نامزدهای انتخاباتی و برند شخصی و پیشینه فعالیت آنها و غیره و درک اهمیت رسانهها و مهارتهای مواجهه و برخورد با آنها و نیز استفاده مؤثر از این ابزار در این دوره از انتخابات امر لازم و ضروری است که باید بدان توجه کرد.
از طرفی ظهور انواع رسانههای اجتماعی، امکان بهرهگیری از آن در حوزهها و زمینههای مختلف، فرصتی را در اختیار نامزدهای انتخاباتی گذاشته تا در این رسانهها در پلتفرمهای اجتماعی و به یاری سلبریتیهای فعال در رسانههای اجتماعی، اینفلوئنسرها و حتی میکرو اینفلوئنسرها، ایمیلهای تبلیغاتی و غیره به انجام تبلیغات سیاسی اقدام کنند.
از طرف دیگر نقشآفرینی نامزدهای انتخاباتی در رسانههای اجتماعی و پیامرسانهای تلفن همراه، برخورداری آنها از سوادهای مختلف ازجمله سوادهای دیجیتال، خبری و…، بهرهگیری از مشاوران و متخصصان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، داشتن برنامه و استراتژی جامع رسانهای بهویژه حوزه رسانههای اجتماعی، تولید محتواهای جذاب و اثرگذار در قالبها و فرمهای محتوایی مختلف، توان مقابله گروه فنی با هک احتمالی اطلاعات، امکان واکنش لازم در برابر اخبار جعلی و نشر اطلاعات گمراهکننده و نیز در مقابل جنبشها و جریانهای ضد تبلیغاتی، آشنایی و تسلط بر قوانین انتخاباتی و جرائم رایانهای و مصادیق آنها و غیره در این میان از اهمیت شایانی برخوردار خواهند بود.
در همین راستا با توجه به نزدیک شدن به انتخابات شورای شهر و روستا و ریاست جمهوری با یکی از مدرسان حوزه رسانه و فضای مجازی و مسئول مرکز شبکههای اجتماعی سازمان فضای مجازی سراج به گفتوگو نشسته که نتیجه را در ادامه میخوانیم:
سید پویان حسینپور، مسئول مرکز شبکههای اجتماعی سازمان فضای مجازی سراج و مدرس رسانه و فضای مجازی:
- با توجه به شرایط بیماری کرونا و تمایل داوطلبین ریاست جمهوری و شورای شهر و روستا به استفاده از فضای مجازی، داوطلبین ریاست جمهوری از سال ۱۳۹۲ برای تبلیغات خود از فضای مجازی بهرهمند شدند و در واقع میتوان گفت تمایل تبلیغات از سوی کاربران و داوطلبین از همان سال به استفاده از فضای مجازی و رسانه افزایش و یافت.
- در حال حاضر تعداد زیادی از افراد جامعه عضو فضاهای مجازی هستند، بر اساس آخرین اطلاعات در حال حاضر ۷۰ میلیون ایرانی عضو فضاهای مجازی هستند و با توجه به شرایط بیماری کرونا پیشبینی میشود که بسیاری از داوطلبین برای تبلیغات خود به این فضا روی آوردند.
- در این دوره از انتخابات ریاست جمهوری و شورای شهر و روستا فضای مجازی بهعنوان مهمترین عرصه تبلیغات شناخته شده است، این فضا به بستری تبدیل شده است که پیامهای انتخاباتی کاندیدای مختلف به کانال و گروههای مختلف آن منتقل میشود و بر اساس نظرسنجی مشخص شده است که اثربخشی این فضا نسبت به تبلیغات حضوری، پخش پوستر و یا سخنرانیهای طولانی بیشتر است.
- با نگاهی به انتخابات دوره گذشته میتوان میزان اثرگذاری مناظرههای انتخاباتی در سطح عوام و خواص مردم را مشاهده کرد.
- بیماری کرونا و محدودیتهای که بهدنبال آن برای بحث تبلیغات داوطلبین به وجود میآید، در این راستا بسیاری نشستها و سخنرانیهای حضوری داوطلبین در فضای مجازی شکل خواهد گرفت و پیشبینی میشود که شاهد داغترین رقابتهای انتخاباتی در بستر فضای مجازی در جهان خواهیم بود.
- با توجه فیکنیوزها (اخبار و اطلاعات دروغین) و شایعات زیادی که در فضای مجازی وجود دارد، برای شناسایی اخبار دروغین میبایست همه مردم سواد رسانه و مجازی خود را افزایش داده و شایعات و اخبار دروغ را باور نکرده و آن را انتشار ندهند.
- وظیفه حاکمیت در این فضا و شرایط این است که با استفاده از ابزاری که در اختیار دارد نسبت به مدیریت فیکنیوزها اقدام کند تا در این راستا موفق شوند جریان سالم تبلیغاتی را در این دوره از انتخابات کنترل و مدیریت کند.
- براساس نرمافزار ارتباطی جدید کلابهاوس که بهتازگی فعال شده است، به نظر میرسد که این نرمافزار در افزایش شور انتخاباتی و گفتگو داوطلبین، نمایندگان و هواداران هر داوطلب نقش بیبدیل و تأثیرگذاری در انتخاب ۱۴۰۰ داشته باشد.
- همچنین کاربران نرمافزار کلابهاوس میتوانند مطالب این فضا را در دیگر نرمافزارهای ارتباطی همچون توییتر پخش کنند، اخیراً شاهد آن بودیم که صحبتهای برخی از مسئولین در این فضا در توییتر پخش و باعث حاشیههایی در فضاهای مجازی شد.
- لازم است هر سخنی که در رومهای کلابهاوس میشنویم آن را راستیآزمایی کنیم، باید در نظر داشت که لزوماً تمام صحبتهای افراد صاحبنظر در این فضا حقیقت ندارد و ممکن است که کارشناسان از شیوههای روانشناسی و تبلیغات در سخنان خود استفاده کنند که تشخیص آن نیازمند افزایش سواد رسانه، مجازی و آگاهی دارد.
- لازم است که کارشناسان و داوطلبین انتخاباتی محتواهایی تولید کنند که پاسخگوی نیاز مخاطبین عام و خاص خود را باشد، باید توجه داشت که در فضا مجازی اقشار مختلف مردم حضور دارند بنابراین لازم است حرفها و محتواهایی متناسب با نیاز و درک عوام و خواص در این فضا منتشر شود.
- لازم است تا قوانینی برای مبارزه با فیکنیوزها تدوین شود، در حال حاضر مدیریتی بر فضای رسانه بدون سند قانونی نمیشود و این امر باعث شده است که بسیاری از سلبریتیها، فعالان سیاسی و رسانه مواضع را اتخاذ کنند که سندی نداشته و غیرحقیقی است اما چون قانونی برای مبارزه با این افراد وجود ندارد این امر باعث میشود که تأثیرگذاری حرف این افراد در جامعه افزایش پیدا کند.
حال با توجه به آنچه گفته شد بهنظر میرسد دیگر روزگار پخش پوسترهای تبلیغاتی سیاسی، برآوردهای غیردقیق از ترجیحات رأیدهندگان و توزیع گسترده جزوات مربوط به برنامههای کاندیداهای انتخاباتی و چهرههای سیاسی گذشته است؛ چراکه شکلگیری اینترنت و رسانههای اجتماعی و ایجاد زمینه فعالیت واجدین شرایط شرکت در انتخابات از یکسو و نامزدهای انتخاباتی در این فضا از سوی دیگر، در کنار ظهور هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و کلان دادهها و… و بهرهگیری از آنها، توانستهاند بر انتخابات و نتایج آنها اثرگذار باشند.
همانطور که میدانید رسانههای اجتماعی در کنار فرصتهای بسیاری که در اختیار نامزدهای انتخاباتی قرار میدهند تا بتوانند ضمن معرفی خود، زمینه لازم برای اشتراکگذاری دیدگاهها، برنامهها، نگرشها، اقدامات و… را فراهم کنند، درعینحال میتوانند به ابزاری برای ایجاد جو منفی تبلیغاتی تبدیل شوند، چراکه با دسترسی اکثر افراد به این رسانهها بهویژه بر بستر ابزارها و نرمافزارهای موبایلی، هرگونه موجآفرینی سیاسی، افشاگری، نشر و بازنشر شایعه و خبر جعلی و… بهراحتی قابل شکلگیری خواهند بود.
از سوی دیگر رسانههای اجتماعی با توجه به شبکهای بودن، در دسترس بودن، سرعت بالا و…، ابزار مناسبی برای نامزدها و کاربران و طرفداران آنها برای کسب اطلاع و آگاهی از اوضاع اجتماعی و سیاسی، ایجاد جمعهای مجازی طرفدار و یا مخالف و تالارهای گفتگو، امکان انجام گفتگوهای دوسویه و تعاملات در بستر این رسانهها بهطور آنلاین و آفلاین، شکلگیری هشتگها، کمپینها، جنبشها و… سیاسی، برگزاری میتینگهای مجازی، وبینارها و مواردی مانند آن هستند.
یکی از نکاتی که در بحث رسانههای اجتماعی نباید ازنظر دور بماند، رسانههای اجتماعی داخلی است که بعضاً از امکانات، قابلیتها و طراحی و گرافیک مناسب و… در مقایسه با نمونههای خارجی برخوردار نیستند و برای موفقیت در این میانه نیازمند ارتقا و جلب اعتماد کاربران و حمایتهای لازم هستند.
ناگفته پیداست که دولت یازدهم افزایش ضریب نفوذ فضای مجازی با هدف توسعه سیاستهای دموکراتیک را دنبال کرده و تأثیر آن را باید بهعنوان یک فرصت برای افزایش مشارکت یا تهدید برای انتخاب اصلح، در شکلگیری رفتارهای سیاسی در انتخابات پیشرو جستوجو کرد.
ازاینرو علاوه بر توجه به کارکردهای مثبت و سازنده رسانهها در توسعه سیاسی جوامع باید با تدوین راهبردها و سیاستگذاری مناسب بهمنظور تقویت مبادلات فرهنگ اسلامی – بومی در جهت تقویت رفتار انتخاباتی شهروندان گام برداشت و توسعه سیاسی در رفتار انتخاباتی را به نسلهای آینده منتقل کرد.
/افق/