روابط دختر و پسر در فضای مجازی؛ مخاطرات، چالش ها و فرصت ها
مجازیست–اولین نشست از سلسله نشست های تخصصی مهارت‌های زندگی با موضوع فضای مجازی و تاثیر آن بر ارتباطات نسل جوان به همت خبرگزاری ایسنا قم و بخش بانوان خبرگزاری حوزه به صورت مجازی برگزار شد.
احمد اولیایی، استاد فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقر العلوم(ع) در این نشست:
- در رابطه با مبحث فضای مجازی بارها صحبت شده است اما رابطه آن با ارتباطات نسل جوان مبحثی تخصصی است، ارتباطات انواع مختلفی دارد و بیشتر ارتباطات نسل جوان درفضای مجازی در سه قالب ارتباطات دوستانه، خویشاوندی و شغلی تقسیم می شود.
- قبل از تاثیر فضای مجازی، جهان از سنت به مدرنیته حرکت کرده بود، مدرینته دارای ویژگی هایی مانند عقلانیت ابزاری، فردگرایی و… است که فضای مجازی هم تحت تسلط همان ویژگی‌ها، کارویژههای کار خود را انجام می دهد.
- در مدرنیته هست ها جای بایدها و ارزش ها را می‌گیرد، در این جریان فضای مجازی به شکل گسترده جای خود را باز می‌کند و روی این موج به سمت مدرینته حرکت می کند و این حرکت از ۲۰۰ سال قبل آغاز شده که فضای مجازی عینیت آن تفکر است.
- فضای مجازی ویژگی های متعددی دارد که این ویژگی ها با مدرنتیه عجین شده است، این فضا فرا مکانی و فرا زمانی است و شاهد درهم آمیختن زمان و مکان درآن هستیم همچنین هرکسی که اکانتی در اینستاگرام دارد از لحاط امکانات و جایگاه با دیگری برابر است و این فضا انعطاف پذیری هویتی دارد و با هویت های پنهان، آشکار، متعدد و…میتوان ظاهر شد.
- دریافت های جایگزین از ویژگی های دیگر فضای مجازی است، در فضای مجازی می‌توانید چیزهایی را دریافت کنید که امکان آن دریافت آن فضای حضوری نیست همچنین اختلاط از دیگر ویژگی های فضای مجازی است و طبقه های اجتماعی‌ای که در جامعه محسوس هستند در فضای مجازی با هم مختلط می شوند.
- حدود ۸۰ درصد نسل جوان (۱۸ تا ۳۰ساله) از فضای مجازی استفاده می کنند و به همین علت ارتباطات نسل جوان مهم و گاهی نگران کننده می‌شود، هر چیزی را بخواهیم بشناسیم باید با ماقبل خودش بشناسیم و ارتباطات فضای مجازی را نیز باید با ارتباطات گذشته بررسی کنیم تا بشناسیم.
- فریناندتونیس به عنوان یک نظریه پرداز بیان می‌کند در گذشته اجتماع داشتیم و اکنون جامعه داریم که تفاوت آن در نوع ارتباطات است. در اجتماع ارتباطات حضوری، گرم و براساس مشارکت است؛ اما در جامعه عقلانیت، اصالت سود و لذت، فردگرایی و کاهش ارتباطات صمیمی وجود دارد.
- وقتی این ارتباطات تغیر کند از اجتماعی داری روح به سمت جامعه‌ای با ارتباطات مکانیکی حرکت می‌کنیم و هرچه تکنولوژی‌های ارتباطی توسعه پیدا کند حرکت ما از اجتماع به سمت جامعه سریع تر می‌شود.
- در حال حاضر ارتباطات شغلی توانسته ارتباطات حضوری خود را حفظ کند و ارتباطات دوستانه و خویشاوندی بیشترین لطمه را خورده است.
- فضای مجازی دسترسی همگانی ایجاد کرده و افراد بیان می‌کنند که کثرت ارتباطات دارند، والتر بنیامین از واژه باز تولید مکانیکی اثر هنری صحبت می‌کند و میگوید زمانی شما برای دیدن یک اثر اصیل باید به موزه می رفتید؛ اما الان با فضای مجازی به راحتی می‌توانید بسیاری از آثار هنری را ببینید؛ اما حاله اثر هنری ازبین رفته است؛ چون نقاشی که در فضای مجازی می‌بینید اصیل نیست و هاله هنری ندارد.
- ارتباطات فضای مجازی فاقد هاله ارتباطات است و ارتباطات از لحاظ کمی گسترش و از لحاظ کیفی کاهش یافته است، فقط ۱۰ درصد از ارتباطات، کلامی و متنی است وبیشتر آن زبان بدن، ارتباط چشمی و لمسی است که در فضای مجازی از بین رفته است.
- با توجه به فرهنگ ایرانی_اسلامی در جمع حضوری، بزرگان در بالای مجلس جای دارند؛ اما درگروه ها مجازی مواردی مانند احترام، نوع نشستن و… مشخص نیست و در آغوش گرفتن، احترام به بزرگتر، کمک به کوچکتر، کنار هم نشستن و… که آداب جمع حضوری است در ارتباطات مجازی وجود ندارد.
- مثلا در ختم های مجازی که برگزار می‌شود روح جمعی و مشارکت، صدای قرآنی که برای همه پخش می‌شد و…از بین رفته است و مارا با فردیت ارتباطات مواجه کرده است.
- محاسن این نوع ارتباطات قابل انکار نیست؛ اما باید کاستی های آن را جبران کرد، در گذشته در نظام اقتصادی مقوله‌ای به عنوان برکت وجود داشت و صدقه دادن، سحرخیز بودن و…را باعث برکت می‌دانستند که امروزه به فراموشی سپرده شده است و میتوان گفت که برکت از ارتباطات نیز از بین رفته است.
- فقط ۱۰ درصد ارتباطات مجازی دو جنس مختلف به ازدواج ختم می‌شود و این یعنی ۹۰ درصد آن بی برکت و فاقد نتیجه مبارک است، ۸۰ درصد ارتباطات منجر به دوستی های با هدف ارتباط جنسی می‌شود و این به معنا بد بودن افراد نیست بلکه فضای مجازی دارای کارویژه‌ای است که ارتباطات را به سمت خود می‌کشاند.
- فضای مجازی ابتدا مبتنی بر متن بود؛ اما اکنون به سمت راحت ترین حالت یعنی صوت محوری رفته است که باعث تنبل کردن افراد نیز می‌شود، خاصیت دنیا مدرن استعمار مجازی است و از دوران استعمار نظامی عبور کرده ایم و این یعنی کافی است که نسل جوان ارتباطات خود را منحصر به فضای مجازی کند تا تبدیل به یک انسان منفعل، تنبل وکسل شود.
- در گذشته شکاف آگاهی وجود داشت، اما در حال حاضر این شکاف وجود ندارد و یک متخصص و فردی در یک روستای مرزی همزمان به یک داده دسترسی پیدا می‌کنند که این امر سبب شکف تحلیلی شده است؛ زیرا همه افراد به یک اندازه قدرت فهم و تحلیل داده ها و اطلاعات را ندارند و این شکاف بر ارتباطات اجتماعی نیز تاثیر می گذارد.
- با افول مراجع فکر و فرهنگی مواجه هستیم، امروزه به خاطر کثرت داده افراد با یک خود عالم پنداری مواجه شده اند که سبب می‌شود به سمت مطالعه نروند و فعل پرسیدن نیز به صفر رسیده است وهمه افراد در یک گروه هم پای با سواد ترین فرد گروه اظهار نظر می‌کند و مرجعیت فکری هیچ گروهی را نیزقبول ندارند و این شرایط همه را تبدیل به عالمان کاذب فضای مجازی کرده است.
- فضای مجازی از قید بندهایی آزاد شده؛ اما قید بندهایی پیدا کرده که از ملاحضات ارتباطی حضوری خالی شده است، ارتباطات خانم ها درجامعه مسلمان ایرانی به صورت سنتی همراه با مقوله‌هایی مانند حیا و عفت بوده است؛ اما اکنون این فضا حیا را دچار خدشه کرده است و دخترانی که در تاکنون قدرت ابراز ارتباط و هیجانات ارتباطی را نداشتند در فضای مجازی فرصت ظهور و بروز پیداکردند که نیاز به اجازه، اذن خروج و… از والدین ندارد و نیازهای ارتباطی آن را پاسخ می‌دهد.
- فضای مجازی یک انبوه تنها تولید کرده که درحالیکه تعدادمان زیاد است و می‌توانیم به سرعت کنارهم قرار بگیریم؛ اما همه احساس تنهایی می‌کنیم، نمی توان فضای مجازی را متوقف کرد؛ اما میتوان سیطره ارتباطات حقیقی را به ارتباطات مجازی داشت؛ مثلا اگر یک پیام از تلفن زدن بی نیاز می‌کنند زنگ زدن را کنار نگذاریم.
- امکان تعریف حریم خصوصی در فضای مجازی وجود ندارد؛ زیرا مفهوم حریم خصوصی با مالکیت رقم خورده و زمانیکه شما یک اکانتی دارید درحالیکه رمز، آیدی و بستر آن در دسترس دیگری است، مالکیت شما کجا است؟
- در ارتباطات مجازی به خصوص بین دخترو پسر به دلیل آزادی حضور و از بین رفتن مرجعیت فکری والدین، کثرت ارتباطات دختر و پسر به وجود آمده و به خاطر اینکه سطح دسترسی به صورت دائم اتفاق می افتد این ارتباطات عمق بیشتری پیدا می‌کند.
- اگر شاخص سنت و مذهب ملاک راقرار بدهیم دخترو پسر باید تحت ساختار باهم ارتباطات داشته باشند تا آسیب ها کاهش پیداکند؛ زیرا دختر و پسر به خاطر کشش جنسی و عاطفی که نسبت بهم پیدا می‌کنند مهر تایید و مطلوبیت بر ارتباطات می زنند و آسیب ها را نادیده می گیرند.
- ارتباطات فضای مجازی توانمندی هایی به جوانان ما داده است و جوانی که در گروه های حضوری فاقد اعتماد به نفس بوده است اکنون نظر کارشناسی می دهد؛ اما چالش های این فضا در برابر توانمندی ها بیشتر است؛ زیرا توانمندی ها را از فضای حقیقی هم می توان آموخت.
- وقتی امورات شخصی خود را بروز میدهیم باید علاوه به اثرات مخرب آن بر خود، به اثرات آن نسبت به دیگران هم فکر کنیم؛ زیرا اگر فردی نسبت به زندگی لاکچری، نوع ارتباطات زوجین و…حسادت کند، مسئول هستیم.
- نسبت به پنداشت ها و برداشت های دیگران مسئول هستیم، نمی‌توان گفت که من عکس خود را پست کردم و به بقیه ربطی ندارد؛ زیرا پست برای بازنمایی است و حریم شخصی محسوب نمی‌شود.
- روایات متعددی داریم که صله رحم عمر را زیاد می کند و انسان را این می‌کند و در کرونا نیز به دنبال همین امر هستیم و صله رحم مجازی نیز آن برکت را ندارد و از طرفی با تصمیم های اشتباهی مانند تعطیل کردن پارک های شهر مواجه هستیم درحالیکه میتوان به جای جمع شدن درخانه‌ها جمع ها را به پارک ها آورد.
- نکته دیگر تاکید بر فاصله اجتماعی به جای فاصله فیزیکی است؛ زیرا فاصله اجتماعی بار معنایی تبدیل اجتماع به جامعه ای بی روح دارد و آمارها نشان می‌دهد که خشونت خانگی و افسردگی افزایش در دوران کرونا یافته است و نباید برای کنترل یک مشکل بحران‌های متعددی را ایجاد کنیم.
/ایسنا/
