اینترنت ایرانی در این روزها، دغدغه ها و پاسخها
یادداشت: ماه گذشته زمان سختی برای اینترنت ایرانی بود. همه ما تجربه اینترنت کند و حتی قطعی های موقت اینترنت را که به احتمال زیاد رابطه مستقیمی با شرایط روزهای اخیر داشت را تجربه کردیم.
دسترسی به برخی از مهمترین و بزرگترین سایتهای ایرانی و خارجی هم کم یا زیاد دچار مشکلاتی بود، برخی از آنها بصورت موقتی غیرفعال شده، برخی با اختلال در خدمات دهی مواجه بودند و برخی نیز بصورت موقت فیلتر بودند. برخی از سایتهای خبری و همچنین شبکه های اجتماعی مسدود شده و به نوعی ارتباط کاربران ایرانی از طریق فن آوری محدود شد. آنچه اتفاق افتاد در هر صورت شرایطی را در کشور حاکم کرد که حوزه فن آوری اطلاعات و اینترنت از آن بی بهره نبوده و طبیعتا کاربران و بخش خصوصی آنرا بیشتر تجربه کرده است.
در این شرایط خبر تصویب و تایید قانون جرایم رایانه ای هم منتشر شد خبری که نحوه اجرا و برخورد نهادی مجری آن میتواند در آینده اینترنت ایرانی موثر باشد همچنین موجی از شایعات بر ترس و تردید کاربران ایرانی نیز افزوده است.
این روزها کمتر پیش می اید که وقتی با دوست یا آشنایی برخورد می کنم و یا وقتی کامنتهای وبلاگم را جک می کنم با این تردیدها و ترسها مواجه نشوم. برخی از دوستان از این می هراسند که آنچه در وبلاگ یا وب سایت خود منتشر میکنند باعث ایجاد مشکلاتی برای آنها شده و ترسی که همواره کاربران ایرانی از شناسایی و برخورد احتمالی داشته اند بیش از هر زمانی مطرح شده است. مطمئنا پاسخ من این است که من در هیچ جایگاه تصمیم گیری در این زمینه نیستم و قاعدتا تضمینی هم در کار نیست اما سعی میکنم در حد تجربیاتم در این سالها و همچنین دیدگاه فنی به برخی از این سوالات پاسخ دهم.
آیا نوشتن یا فعالیت در سایتهای و ارائه کننده خدمات در وب ایرانی (مانند سرویسهای وبلاگ نویسی یا شبکه های اجتماعی و…) میتواند خطرناک باشد آیا احتمال برخورد با ممکن است محتوای نوشته شده توسط کاربران در خطر باشد؟ حقیقت این است که فعالیت در وب همانند تلفنها و خطوط تلفن همراه قابل شنود است و آنهایی که اخبار را دنبال کرده اند در همین روزها خبر فروش برخی از سیستمهای شنود را توسط شرکتهای بین المللی فن آوری و ارتباطات خوانده اند. حقیقت دیگر آن است که اگر قرار به شناسایی فرد یا فعالیتی در اینترنت باشد همواره کارشناسانی هستند که اینکار را بلد هستند.
به دست آوردن آی پی یک وبلاگ نویس حتی در یک سرویس وبلاگ خارجی برای فردی که آشنا با مسائل شبکه و امنیت است کار سختی نیست و چه بسا یک نوجوان علاقمند نیز توانایی چنین کاری را داشته باشد قاعدتا اینکار برای نهادی که بتواند بر ترافیک اینترنت کشور نیز نظارت کند کار به مراتب ساده تری است و اگر دیگر توانایی های اطلاعاتی و نظارتی را هم کنار این قضیه بگذاریم متوجه خواهیم شد که شناسایی افراد برای یک نهاد حکومتی کار سختی نیست.
نرم افزارهای برای نظارت بر پیامهای رد و بدل شده در سرویسها و نرم افزارهای چت وجود دارند و یا افراد آشنا به شبکه میدانند که نرم افزارهای معمولی برای نظارت بر ترافیک و اطلاعات رد و بدل شده بین کاربران شبکه با یک سایت خاص وجود دارد و در واقع اگر قرار به قدرت نمایی فنی باشد ناظران و کنترل کنندگان شبکه های اینترنتی و شرکتهای ISP حتی میتوانند آی پی و نام کاربری و کلمه عبور کاربران یک سایت خاص (مثلا یک سرویس وبلاگ ) را بدون اطلاع کاربر و مدیر سایت ذخیره کنند و شاید کمی مشکل در اطلاعات کد شده و منتقل شده توسط HTTPS باشد که اینکار نیز با مسدود کردن این روش ارتباط و هدایت کاربران به استفاده از شیوه غیر رمزگذاری امکان پذیر است (مثالی که بد نیست توجه داشته باشید مسدود شدن هم اکنون HTTPS در پنل مدیریت سرویس های وبلاگ خارجی است) .
بنابراین قطعاً میتوان گفت شناسایی نویسنده یک وبلاگ یا کاربر یک شبکه اجتماعی ربطی به استفاده از سایت ایرانی یا خارجی نداشته و ندارد و اگر قرار باشد فردی شناسایی و احیانا برخوردی صورت گیرد اینکار انجام خواهد شد. شاید خبر بازداشت مدیران و مسئولین برخی سایتهای پورنو یا سیاسی که حتی در خارج از کشور نیز زندگی می کردند را خوانده باشید. همچنین با نگاهی به برخورد با وبلاگ نویسان حداقل با توجه به آنچه در سایتهای خبری اشاره شده چه بسا تعداد وبلاگهای مستقل (دارای دامین و هاست مستقل) و یا زیر مجموعه سرویسهای خارجی مانند بلاگر که با نویسندگان آنها برخورد شده اگر بیشتر از وبلاگهای زیر مجموعه سایتهای ایرانی نباشد کمتر نیست.(لازم به ذکر است که تقریبا اکثر مواردی که نویسنده وبلاگی برخورد شده یا نویسنده با نام واقعی خود فعالیت می کرده اند یا افراد زیادی از هویت اصلی آنها با خبر بوده اند)
اما در کنار چنین حقایقی بایستی اینرا هم در نظر داشت که حجم بالایی از اطلاعات غیر مهم رد و بدل می شود که عملا به درد هیچ حکومتی نمی خورد و شخصا فکر میکنم با وجود این امکانات فنی به دلیلی که اشاره شده حداقل بصورت همیشگی یا بر روی همه اطلاعات رد و بدل شده کاربران شنود یا نظارت خاصی صورت نمیگیرد.
سوال دیگری که این روزها توسط کاربران مطرح می شود این است که آیا محتوا یا فعالیتهای ما در یک سرویس وبلاگ ایرانی محفوظ است؟ و البته به عنوان مدیر یک سرویس وبلاگ ایرانی بیش از هر کسی میدانم که فرق خاصی که میتواند در بین فعالیت در یک سرویس وبلاگ ایرانی و خارجی باشد نحوه مسدود سازی است و بطور مثال یک سایت ایرانی براساس حکم دادگاه و مرجع قضائی ممکن است محتوای یک وبلاگ را بصورت کامل مسدود کند اما شاید در یک سرویس وبلاگ خارجی قضیه تنها به فیلتر آدرس از طرف مخابرات محدود شود. البته شخصا باور دارم این مسئله ای قابل درک است و فکر نمی کنم یک سایت را فقط به این دلیل که مدیر آن در ایران و به نحوی تابع قوانین کشور خود است محکوم کرد.
به عنوان یک وبلاگ نویس و هم به عنوان مدیر یک سرویس وبلاگ پیشنهاد من به کسانی که چنین دغدغه ای دارند و احیانا میخواهند یک وبلاگ سیاسی با ادبیات تند و یا یک وبلاگ پورنو را مدیریت کنند این است که از یک سایت خارجی استفاده کنند ولی قاعدتا اگر نسبت به مسئولیت آنچه می نویسید باور دارید و حتی نگاهی اعتراض آمیز اما با ادبیات مناسب را دارید هیچ فرقی بین سرویسهای ایرانی و خارجی از این نظر نیست.
نکته قابل توجهی که کمتر به آن اشاره می شود این است که با مسدود شدن یک وبلاگ عموما نویسنده آن تحت پیگیرد قانونی قرار نمی گیرد چون از لحاظ حقوقی محتوای متخلف حذف شده است اما با فیلتر شدن یک آدرس توسط مخابرات همچنان محتوای به اصلاح متخلف در وب وجود داشته و امکان پیگیری بیشتری برای شناسایی نویسنده و برخورد احتمالی با وی وجود دارد این موردی که است که بسیاری از نویسندگان غیر فنی وبلاگهای سیاسی و خبری از آن اطلاع دارند و شاید دیده باشد که وبلاگ یا پست خاصی پس از پیگرد حقوقی نویسنده وبلاگ توسط نویسنده وبلاگ حذف می شود تا با حذف محتوا از هزینه حقوقی و قضائی کاسته شود.
شخصا امیدوارم و آرزومندم که هرگز با هیچ وبلاگ نویس و فعال اینترنتی به خاطر اظهار نظر و عقیده اش برخورد نشود.
انتهای پیام/.
علیرضا شیرازی، وبلاگ شخصی