شمشیر دولبه شبکههای اجتماعی در مواجهه با پدیده کرونا
تعطیلی مدارس، دانشگاهها و بسیاری از مشاغل، این فرصت را به وجود آورده است که عموم مردم به ویژه جوانان و نوجوانان زمان بیشتری را در شبکههای اجتماعی سپری کنند. بحثها و گفتوگوهای جمعی که در رسانههای اجتماعی جریان پیدا میکند، همچون دریچهای برای پاسخ جمعی ما به شیوع این بیماری است که از طریق آن برای افراد سالم و نیز بیماران اغلب توصیههای مفیدی مطرح میشود.
با گسترش کووید ۱۹، در ایالات متحده رسانههای اجتماعی مانند فیسبوک و توئیتر، که قبلاً در زمان شیوع بیماریهای همهگیر مشابه وجود نداشت و یا به ندرت وجود داشت، انجام گفتوگوها و اظهارنظرهای مهم راجع به این بیماری را تسهیل و در عین حال امکان دامن زدن به احساسات و اطلاعات غلط را فراهم میکنند. علاوه بر این، حجم بیسابقه اطلاعات در زمان کوتاه میتواند ابزار لازم برای تصمیمگیری هوشمندانه را در اختیار ما قرار دهد و همزمان باعث نگرانی بیشتر ما از آینده شود.
وجوه مثبت و منفی رسانههای اجتماعی
یک دیدگاه خوشبینانه این است که رسانههای اجتماعی میتوانند در زمانی که بسیاری از ما از یکدیگر دوریم مفید واقع شوند. جف هانکوک، استاد ارتباطات و مدیر آزمایشگاه رسانههای اجتماعی در دانشگاه استنفورد آمریکا، میگوید: بحثها درباره کرونا، به ویژه آنهایی که در جامعه مطرح میشوند، میتوانند به ما در جهتیابی این بحران کمک کنند.
هانکوک میگوید:
- این بحثها بازتابدهنده چگونگی تفکر و واکنش جامعه به این بحران است. دانشمندان و دیگر کارشناسان بهداشت عمومی نیز از رسانههای اجتماعی برای ارتباط مستقیم با مردم یا بحث در مورد تحقیقات تازه خود استفاده میکنند، درحالیکه رهبران جامعه از آن برای شکلدهی گروههای داوطلب برای کمک به طبقات آسیبپذیر بهره میبرند.
اما به ازای هر متخصصی که در تلاش برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات دقیق در جامعه است، هزاران کاربر وجود دارند که شایعات، مطالب احساسی بیاساس و دیگر اشکال اطلاعات غلط را پخش میکنند. «دانیل راجرز»، استادیار دانشگاه نیویورک و بنیانگذار مؤسسه «شاخص جهانی اطلاعات نادرست»، که برای مقابله با منابع اطلاعات دروغین در اینترنت کار میکند، میگوید: رسانههای اجتماعی موجی از صداهای خاموش را به گوش همگان میرساند. هر به اصطلاح هنرمندی، هر آدم خام و بیتجربهای، هر فرد بدذات و هر هتاک اینترنتی در این فضا فرصت اظهار نظر پیدا میکند.
هر چه تلختر، پربازدیدتر
با وجود اطلاعات متناقض درباره کووید ۱۹، که گاه از بالاترین سطوح دولتی ناشی میشود، کارشناسان فضای مجازی میگویند که برای کسانی که اطلاعات دقیق دارند بیش از همیشه اهمیت دارد که صدای آنها شنیده شود. این امری است که گفتنش از انجام دادنش آسانتر است. الگوریتمهایی که میزان بازدید محتوای رسانههای اجتماعی را شکل میدهند، معمولاً محتوایی را بیشتر منتشر میکنند که بیشترین توجه را به دست میآورد و پستهایی که بیشترین تعداد بازدید را دارند بیشتر پخش میشوند.
محققان میگویند که این مدل تا حدی عامل گسترش اطلاعات غلط و احساساتگرایی آنلاین است، زیرا محتوای تکاندهنده یا برانگیزاننده احساسات در جلب توجه مردم موفقتر است.
لزوم اصلاح ساختار شبکههای اجتماعی
راجرز بیان میکند:
- شبکههای اجتماعی در مقابله با اطلاعات نادرست در مورد ویروس کرونا موضع تهاجمی گرفتهاند. این امر تا حدودی به این دلیل است که تعدیل چنین محتواهایی، نسبت به حذف یا تعدیل مطالب سیاسی، کاربران را کمتر عصبانی میکند. حتی این اقدامات نیز یک بازی بیفایده است زیرا محتوای گمراهکننده سریعتر از اینکه مسئولان این رسانهها بتوانند با آن مبارزه کنند گسترش مییابد. تلاش مؤثرتر برای نظارت بر محتوای جعلی به سرمایهگذاری بسیار بیشتری از طرف شرکتهای رسانههای اجتماعی نیاز دارد. طبق نظر کارشناسان، رسانههای اجتماعی فراتر از خدمت به عنوان یک زمینه و یا امکانی برای تبادل آرا، روش درک و واکنش جامعه به شیوع ویروس کرونا را تغییر میدهد.
«سانتوش ویجی کومار»، محقق ارتباطات سلامت و ریسک در دانشگاه نورثمبریا، میگوید:
- انسانها از یکدیگر الگو میگیرند؛ اگر افرادی را ببینند که از هراس خود در مورد موضوعی مینویسند، آنها نیز دچار ترس و وحشت میشوند. ما روند نگرانکنندهای را مشاهده میکنیم که رفتارهای خاص ناشی از ترس و اضطراب ـ از جمله خرید انبوه و انبار کردن دستمال توالت یا ضدعفونیکننده دست ـ عادی و بیشتر پخش میشود زیرا در رسانههای اجتماعی مرتب مورد بحث قرار میگیرد.
- عکس آن نیز ممکن است اتفاق بیفتد؛ اگر مردم عکسهای دوستان خود را در حالی که در بیرون از خانه در حال خرید یا تفریح هستند، در اینستاگرام مشاهده کنند و از انجام توصیه مهم در خانه ماندن و دوری از تجمعات یا به اصطلاح «فاصلهگیری اجتماعی» غافل شوند، ممکن است آنها نیز از خانه بیرون بروند.
- علاوه بر این، فیلمها و اطلاعات مربوط به کشورهایی که بیشترین آسیب را از کرونا دیدهاند، مانند چین و ایتالیا، دلیل کافی را به منظور آمادهسازی برای آنچه در آینده رخ میدهد در اختیار ما میگذارد.
اما دکتر «لی ریلی»، رئیس بخش بیماریهای عفونی و واکسینولوژی در دانشکده بهداشت عمومی دانشگاه برکلی، میگوید:
- اطلاع روزانه از تعداد مبتلایان در سراسر جهان، بر ترس و اضطراب ما از شیوع ویروس در سراسر جهان میافزاید.
- آنچه این بار تفاوت ایجاد میکند، فناوریای است که ما برای ارتباطات جمعی و شبکههای اجتماعی در اختیار داریم.
کمی ترس خوب است
با این حال، به نظر برخی کارشناسان به کمی ترس که ممکن است در طول این بحران جهان را تغییر دهد نیازمندیم. خوجه علی، محقق اخبار جعلی و اطلاعات بیماریها، تحقیق کرده است که مقامات بهداشت عمومی چگونه میتوانند پیامهای مربوط به خطرات را هنگام همهگیر شدن بیماریها طراحی کنند. او دریافته که «سطح متوسطی از احساسات برانگیزنده ترس» در چنین پیامهایی میتواند باعث افزایش جذب کاربران شود.
- هنگامی که چنین پیامهایی با اطلاعات مفیدی همراه میشوند که به افراد کمک میکنند تا از خود محافظت کنند یا علائم را تشخیص دهند، این امر میتواند به یک پیام بهداشتی قدرتمند و عملی تبدیل و به اشتراک و تعامل گسترده در میان انبوه کاربران منجر شود.
همانطور که هانکوک توضیح میدهد در بحران سلامت عمومی، مانند شیوع کرونا، اضطراب افراد تا زمانی که آنها را به آمادهسازی و ایمن ماندن ترغیب کند و وحشت تمامعیاری را در آنها به وجود نیاورد بد نیست. اغلب اوقات فکر میکنیم اضطراب بد است، اما گاهی سبب میشود که مردم بیشتر توجه کنند.
/محسن حدادی/