️آیا وارد عصر اقتدارگرایی شبکه‌های اجتماعی شده‌ایم؟
مجازیست-دو روز پیش مدیرعامل چهار شرکت بزرگ فناوری بزرگ جهان (گوگل، فیسبوک، اپل، آمازون) برای پاسخ به سوالات کمیته ضدانحصار مجلس نمایندگان آمریکا درباره زیرپاگذاشتن قوانین ضدانحصار حاضر شدند و به دفاع از عملکرد خود پرداخنند.
گرچه محور این جلسه درباره روشنگری در مورد روش‌های حذف رقبای کوچک این شرکت‌ها در بازار دیجیتال بود، درباره اثرگذاری برخی از این شرکت‌ها بر آزادی بیان و دموکراسی نیز بحث‌های زیادی مطرح شد.
️آیا وارد عصر اقتدارگرایی شبکه‌های اجتماعی شده‌ایم؟
آبان ماه سال گذشته ساشا بارون کوهن، هنرپیشه کمدی مشهور با سخنانی تند و آتشین ادعا کرد اگر فیسبوک در دهه ۱۹۳۰ میلادی وجود داشت، به‌ازای دریافت سی دلار یک ویدئو از آدولف هیتلر را با محتوای «راه‌حل نهایی مسئلۀ یهود» برای تشویق به نسل‌کشی یهودیان، بدون مشکل پخش می‌کرد.
این سخنرانی گرچه با واکنش‌های زیادی روبرو شد، اما گروهی می‌گویند واقعیت دارد و مطالعاتی که در ادامه به آن اشاره می‌شود، از همین موضوع پرده برمی‌دارد.
بررسی‌های جدید اندیشکده‌های مشهور غرب، مانند «فریدم هاوس»، «چتم هاوس» و دانشگاه «آکسفورد» نیز از اثر منفی رو به رشد شبکه‌های اجتماعی بر آزادی و دموکراسی در سراسر جهان می‌گویند.
در گزارش فریدم‌هاوس با نام «آزادی در نت ۲۰۱۹» آمده که شبکه‌های اجتماعی به شکلی خطرناک به سوی نئولیبرالیسم (Neoliberalism) میل می‌کنند» و تعداد بیشتری از دولت‌های جهان «ایادی بی‌پروای دولتی» را با اهداف سرکوبگرانه در شبکه‌های اجتماعی مشغول به کار می‌کنند.
فریدم هاوس تاکید می‌کند: «اقدامات دولت‌ها فقط به تبلیغات یا پروپاگاندا در داخل و خارج از کشورهای‌شان منحصر نمی‌شود، بلکه به شکلی گسترده‌تر از همیشه دولت‌ها از شبکه‌های اجتماعی برای «شنود و تفحص دسته‌جمعی» استفاده می‌کنند».
براساس ارزیابی این اندیشکده در نتیجۀ چنین روندهایی، آزادی اینترنت در سراسر جهان برای نهمین سال متوالی آزادی در اینترنت کاهش یافته است.
گزارش فریدم هاوس بر اساس ارزیابی‌ها در شصت‌وپنج کشور مختلف جمع‌آوری شده و نشان می‌دهد در سی‌وسه کشور از کشورهای مذکور، آزادی اینترنت در مقایسه با سال گذشته کمتر شده است و دست‌کم در چهل‌وهفت کشور نیز کاربران اینترنت برای اظهار عقاید «سیاسی، اجتماعی یا مذهبی» بازداشت شده‌اند.
در این گزارش به نقش امریکا در بحران شبکه‌های اجتماعی نیز اشاره شده است:
«تقریباً تمامی کمپانی‌های شبکه‌های اجتماعی که در «اقتدارگرایی شبکه‌های اجتماعی» نقش بازی می‌کنند، در ایالات متحده هستند و این ایالات متحده است که برخلاف رویۀ کنونی و افولش در آزادی‌های اینترنتی باید در اصلاح عملکرد شبکه‌های اجتماعی نقشی پیشرو داشته باشد».
در گزارش اندیشکده چتم هاوس نیز تاکید شده که تکنیک‌های کارزارهای تبلیغات سیاسی آنلاین در حال مخدوش کردن فرایندهای سیاسی دموکراتیک هستند.
بر اساس این گزارش، تکنیک‌هایی مانند انتشار و ترویج اخبار جعلی و گمراه‌کننده، استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای جمع‌آوری داده، تفحص در عادت‌ها و ویژگی‌های کاربران و ریزهدف‌گیری تبلیغات، استفاده از حساب‌های کاربری ربات و نیمه‌خودکار و استفاده از هویت‌های جعلی، به‌شدت فرایندهای دموکراتیک را به خطر انداخته‌اند.
همزمان ابداع این تکنیک‌های خطرناک به‌سرعت در حال پیشی گرفتن از سرعت قانون‌گذاری در کشورها هستند.
یافته‌های دانشگاه آکسفورد نیز نشان می‌دهد شواهد دست‌کاری افکارعمومی در شبکه های اجتماعی در سال ۲۰۱۹ به هفتاد کشور رسیده است، در حالی که این شواهد در سال ۲۰۱۸ فقط در چهل‌وهشت کشور دیده شده بود و در سال ۲۰۱۷ فقط به بیست‌وهشت کشور محدود می‌شد.
مباحث مربوط به اثر شبکه‌های اجتماعی و بسترهای اینترنتی انتشار محتوا بر دموکراسی و آزادی هر روز ابعاد تازه‌ای به خود می‌گیرد. دعوای توییتر با دونالد ترامپ و انتقادهای همیشگی از فیس بوک و مدیرعامل آن در همین چارچوب تحلیل می‌شوند.
/ماهنامه مدیریت ارتباطات/
