استفاده ابزاری نتفلیکس از فلسطینیان برای ترمیم چهره خود
مجازیست–پلتفرم آمریکایی نتفلیکس به تازگی در اقدامی عجیب و بی‌سابقه بخش ویژه‌ای را با عنوان «داستان‌های فلسطین» (Palestinian stories) در وبسایت خود تدارک و به مخاطبینش عرضه کرده است. این پلتفرم درباره چرایی گردآوری مجموعه «داستان‌های فلسطین» اعلام کرده است که این اقدام، ابتکاری در راستای ادای احترام به خلاقیت و شوق فیلمسازان عرب است. در این بخش ویژه، مجموعه‌ای از ۳۲ اثر سینمایی و مستند که توسط فیلمسازان فلسطینی ساخته شده یا آثاری که به نحوی از انحاء به موضوع فلسطین ارتباط دارند، گردآوری شده است. ازجمله این آثار می‌توان به: مداخله الهی (Divine Intervention) ساخته «الیا سلمان»، محصول ۲۰۰۲، نمک این دریا (Salt of this Sea) ساخته «آن ماری جاسر»، محصول ۲۰۰۸، ۳۰۰۰ شب(۳۰۰۰ Nights) ساخته «می مصری» محصول ۲۰۱۵ و… اشاره کرد. ویژگی مهم غالب آثار جمع‌آوری شده، کسب جوایز مختلف از جشنواره‌های سینمایی و پربیننده بودنشان است.
سیاست بی‌سابقه و تأمل‌برانگیز نتفلیکس درباره فلسطین درحالی رخ داده است که این پلتفرم آمریکایی طی همه سال‌های گذشته به جانبداری آشکار از رژیم صهیونیستی مشغول و متهم بوده است. نتفلیکس طی سال‌های اخیر همواره فیلم‌ها و سریال‌های تولید شده توسط رژیم صهیونیستی را در بخش‌های اصلی وبسایت خود منتشر و همه‌گیر کرده است؛ به‌ویژه آن دسته از آثار صهیونیستی که با هدف پروپاگاندا و تطهیر چهره این رژیم غاصب ساخته شده‌اند، به‌شکلی مداوم از جایگاه و پوشش تبلیغاتی ویژه‌ای در وبسایت نتفلیکس برخوردار بوده‌اند. ازجمله این سریال‌ها می‌توان به: «فوضی» محصول ۲۰۱۵، «شتیسل» محصول ۲۰۲۱-۲۰۱۳ و «پسران ما» محصول ۲۰۱۹ اشاره کرد که ازقضا در دهه‌های اخیر موفق به جذب مخاطبان انبوهی نیز شده‌اند.
واکاوی دقیق انگیزه و مقاصد نتفلیکس از گردآوری بخش ویژه «داستان‌های فلسطین» و یافتن پاسخی متقن برای این پرسش که به یک‌باره چه اتفاقی رخ داده است که سیاست‌های پیشین این پلتفرم آمریکایی نسبت‌به فلسطین و رژیم صهیونیستی اینچنین دستخوش تغییر و تطور شده، مستلزم رصد تحرکات و اقدامات آتی نتفلیکس در حوزه فلسطین و رژیم صهیونیستی است. با این‌وجود، وجه واضح و مبرهن ماجرا این است که عطف به مشی و سابقه عملگری‌های سوگیرانه پلتفرم نتفلیکس که همواره با حمایت و جانبداری‌های بارز از رژیم صهیونیستی همراه بوده است، نباید به سیاست‌های ظاهرا حمایتگرانه این پلتفرم آمریکایی نسبت به فلسطین و سینماگران فلسطینی خوشبین بود؛ بلکه باید به این سیاست‌ها با دیده شک و تردید نگریست.
برای تحلیل و بررسی دقیق‌تر ابعاد و دامنه‌های این اتفاق، به سراغ کورش علیانی، پژوهشگر حوزه مطالعات صهیونیزم رفتیم و نکات و نظرات او را درباره اعمال سیاست تازه و بی‌سابقه نتفلیکس جویا شدیم:
- هنوز به‌طور دقیق مشخص نیست که در پشت پرده این اتفاق، چه اهداف و مقاصدی در جریان است. اکنون ما فقط می‌توانیم به تحلیل آنچه رخ داده است بپردازیم.
- آنچه من اکنون می‌بینم مثل این است که تصور کنید به فردی در بازار تهران اختیار اداره یک تیمچه را داده‌اید و پس از مدتی به رقیب آن فرد، یک زیرپله در همان بازار اختصاص می‌دهید. اتفاقی که من اکنون شاهدش هستم اینچنین است. اسراییل همان فرد صاحب تیمچه است و فلسطین نیز فردی است که پس از مدت‌ها یک زیرپله در اختیارش قرار داده شده است.من تا به اینجای کار در اقدام اخیر نتفلیکس حسن نیتی نمی‌بینم و این اتفاق را صرفا تلاشی در راستای وجهه‌سازی می‌دانم.
- نتفلیکس در حال ترمیم وجهه خود و القای این باور به افکار عمومی است که من آن‌قدرها هم پلتفرم بدی نیستم. حال، اینکه در آینده چه اتفاقی رخ دهد تا حد زیادی به فلسطینی‌ها بستگی دارد؛ چراکه فلسطینی‌ها همواره نشان داده‌اند که استاد بهره‌مندی از اتفاق‌هایی هستند که به نظر هیچ می‌آید؛ آنها تبحر زیادی در تبدیل موقعیت‌های باخته به موقعیت‌های برده دارند.
- برای مثال، در حوزه شبکه‌های اجتماعی، اسراییل سرمایه‌گذاری‌های بسیار زیادی انجام داد؛ از ایجاد ارتش سایبری گرفته تا اجیر کردن آدم‌ها و غیره. آن طرف، جوانان غزه هستند که گاه تنها روزی سه تا چهار ساعت به برق دسترسی دارند. احتمالا در عکس‌های منتشر شده از غزه دیده‌اید که در مکانی یک پریز وجود دارد و به آن پریز پنج الی ۶ شارژر موبایل وصل است تا به محض اینکه برق آمد، جوانان فلسطینی بتوانند به شبکه‌های اجتماعی متصل شوند. مقصودم این است که جوانان غزه در چنین شرایط سختی مقابل سرمایه‌گذاری‌های سنگین اسراییل در شبکه‌های اجتماعی ایستاده‌اند و با این‌وجود، کارشان را خوب انجام داده‌اند. امیدوارم این‌بار در سینما نیز بتوانند چنین کاری را انجام دهند.
- پروژه ورود اسراییلی‌ها به سینمای هالیوود و جهت‌دهی آنها به سریال‌های آمریکایی اتفاق تازه‌ای نیست؛ بلکه از سال‌ها پیش کلید خورده است. اسراییلی‌ها بارها و بارها آزمون و خطا کرده‌اند تا بلاخره در سریالی مانند «هوم‌لند» به نتیجه رسیده و موفق شده‌اند آنچه مدنظرشان بوده است را تولید و به خورد افکار عمومی بدهند.
- اسراییلی‌ها تاکنون بسیاری از سریال‌های عبری را به زبان انگلیسی دوبله و در شبکه‌ها و پلتفرم‌های مختلف که نتفلیکس تنها یکی از آنها است، پخش کرده‌اند. ازجمله سریالی با نام «هتوفیم» که آن را به زبان انگلیسی دوبله و پخش کردند و در ادامه براساس همین سریال، «هوم‌لند» را ساختند. بنابراین نباید تصور کرد که اسراییلی‌ها تازه به فکر ساخت فیلم و سریال افتاده‌اند و امروز وارد هالیوود شده‌اند. همانطور که اشاره کردم آنها از سال‌های دور تاکنون در این حوزه مشغول و متمرکزند و اینک کارگردان‌های اسراییلی در هالیوود حضور دارند، بازیگران اسراییلی مورد حمایت‌های ویژه قرار می‌گیرند و به آنها کارهایی قوی پیشنهاد می‌شود.
- ابتدا تمرکز اصلی اسراییل روی مشهور ساختن افرادی با ملیت اسراییلی بود. برای مثال، «ناتالی پورتمن» یکی از بازیگرانی بود که از او چهره ساختند اما این بازیگر در نهایت آدمشان نشد و هنگامی که خواستند به وی جایزه «جنِسیس» که به آن نوبل یهودی نیز می‌گویند را اهدا کنند، گفت که جایزه را می‌پذیرم اما برای دریافتش به اسراییلی که تحت نخست‌وزیری نتانیاهو است، نمی‌آیم. سپس اسراییلی‌ها متوجه شدند که باید سیاستشان را تغییر دهند و به جای تمرکز بر افراد، به‌شکل سازمانی پیش بروند. کمااینکه اکنون نیز به شیوه سازمانی وارد سینمای آمریکا و صنعت سریال‌سازی این کشور شده‌اند.
- در پاسخ به این پرسش که آیا اقدام اخیر نتفلیکس در گردآوری مجموعه آثاری از سینمای فلسطین می‌تواند به پروژه تطبیع یا عادی‌سازی که این روزها با جدیت توسط صهیونیست‌ها در خاورمیانه دنبال می‌شود ارتباطی داشته باشد یا خیر، باید بگویم کهتطبیع نه‌تنها در میان مردم فلسطین بلکه نزد جامعه هنری این کشور نیز طرفداری ندارد. ممکن است اسراییلی‌ها چنین طمعی داشته باشند و به سیاست اخیر نتفلیکس به چشم سیاستی که جزئی از پازلی بزرگتر و همسو با تطبیع است، نگاه کنند اما قطعا موفق نخواهند شد. شاید در نهایت بتوانند چند نفر را اجیر کنند که اقداماتی همسو با تطبیع انجام دهند؛ کمااینکه تاکنون نیز این کار را کرده‌اند.
- اکنون فیلم‌های زیادی وجود دارند که در اروپا و اسراییل ساخته شده‌اند و به ظاهر طرفدار فلسطین هستند اما قصد نهایی‌شان تطبیع است. برای مثال، فیلم «والس با بشیر» ازجمله فیلم‌هایی بود که چنین هدفی داشت یا فیلم سینمایی آلمانی اسراییلی Cakemaker که به‌دنبال انسانی‌سازی اسراییل و شیطان‌سازی یهودیان ارتدکس بود؛ چیزی که می‌تواند به فضای عادی‌سازی کمک کند. با این‌وجود، من تا به حال ندیده‌ام که تطبیع در میان مردم فلسطین یا جامعه هنری این کشور، طرفدار داشته باشد.
- سیاست اخیر نتفلیکس در قبال فلسطین ممکن است به حضور فلسطینیان در جامعه رسانه‌ای جهانی به‌گونه‌ای سامان دهد که دیگر نتفلیکس و اسراییلی‌ها هم قادر به کنترلش نباشند. امیدوارم در نهایت چنین اتفاقی رخ دهد.
/تسنیم/
