نقش شبکه‌های اجتماعی در رونق گردشگری
به گزارش «وبلاگ‌نیوز» و به نقل از برترین‌ها، مجله مشهور چشم اندازهای مدیریت گردشگری (Tourism Management Perspective) دریکی از مقالات شماره ۱۱ خود که در سال ۲۰۱۴ میلادی منتشر شد، به موضوع جالبی پرداخته است که نمونه آن در سایر مقالات و ژورنال‌های حوزه گردشگری کم‌تر مشاهده‌شده است. این موضوع درواقع استفاده از شبکه‌های تبادل اطلاعات و به اشتراک‌گذاری تصاویر مربوط به گردشگری در عرصه مدیریت توریسم است. مقاله‌ای که در ادامه به آن اشاره می‌شود، درواقع رهیافتی است برای بررسی آنچه نویسندگان این مقاله بدان اشاره‌کرده و نتایجی که به دست آوردند.
مدیریت گردشگری
مدیریت گردشگری (Tourism management) یکی از راهبردی‌ترین موضوعات در عرصه اقتصاد در دنیای امروزی است که مک لوهان کانادایی از آن به عنوان دهکده جهانی (Global village) یاد می‌کند. در عرصه دهکده جهانی که شبکه جهانی وب (WWW) زمینه ارتباط و تبادل اطلاعات بیش از ۲ میلیارد کاربر آن را فراهم کرده است، افراد می‌توانند با استفاده از فناوری‌های پیشرفته دنیای دیجیتال، با یکدیگر تعامل دوسویه داشته و از طریق ابزارهای ارتباطی، شبکه‌های گسترده تعاملی و توانمندی‌های مالتی مدیایی موجود، کسب‌وکارهای گوناگونی را خلق کنند که کارآفرینی دیجیتالی (Digital Entrepreneurship) ازجمله این موارد است. کارآفرینی از طریق اینترنت و توسط اینترنت، یکی از شاخه‌های جدید در عرصه کارآفرینی است که گردشگری اینترنتی (e-tourism) را می‌توان یکی از مهم‌ترین زیر بخش‌های این نوع کارآفرینی قلمداد کرد.
گردشگری اینترنتی، نقش زیادی در توسعه صنعت گردشگری در جهان دیجیتالی شده امروزی دارد و به عنوان یک موتور محرک برای توسعه اقتصادی گردشگری مؤثر است. بسیاری از گردشگران، برای بررسی مقصدهای گردشگری، از اطلاعات منتشرشده در سایت‌های شبکه‌های اجتماعی یا پرتال‌های به اشتراک‌گذاری تصاویر و ویدئو مانند فلیکر، فیس‌بوک و یوتیوب استفاده کرده و مسیر و مقصد خود را انتخاب می‌کنند.
برخی از سایت‌های مشاوره آنلاین گردشگری روزانه به ده‌ها هزار پرسش گردشگران از سراسر جهان پاسخ می‌دهند که خود نشان‌دهنده اهمیت اطلاع‌رسانی اینترنتی در توسعه مدیریت گردشگری است. در کشورهای توسعه‌یافته، نقش اینترنت و اطلاع‌رسانی مبتنی بر وب در عرصه گردشگری بسیار حیاتی و مهم است. بر همین اساس، تحقیقات زیادی درباره نقش و اهمیت اینترنت و قابلیت‌های آن در توسعه گردشگری در دستور کار مراکز تحقیقاتی و مطالعاتی غربی قرارگرفته است
رسانه‌ای به نام تصویر گردشگری در رسانه‌های مجازی
تصویر گردشگری از یک مقصد گردشگری در سال‌های اخیر موردتوجه فعالان و محققان عرصه صنعت گردشگری قرارگرفته است. درواقع محققان این عرصه به مقوله‌های مختلفی از تصاویر عکاسان گردشگر از مناطق گردشگری دنیا دست‌یافته‌اند که بستر را برای توجه بیشتر به تصاویر گردشگران و بررسی نوع نگاه آنان به موضوعات مختلف گسترش داده است. درواقع صنعت گردشگری، امروزه تا حد زیادی توانسته است از طریق تصاویر گردشگران و موضوعاتی که موردعلاقه آن‌ها است، به توسعه ظرفیت‌های این صنعت مشغول شود.
تصاویر گردشی درواقع یک فاکتور ضروری و مهم هستند و تأثیر مستقیمی بر روی انتخاب مقصد گردشگری توسط گردشگران بین‌المللی دارد. آنچه می‌توان از یک تصویر گرفته‌شده توسط عکاسان گردشگر فهمید، درواقع نوع درک بیننده از مکان و نوع رفتار اون نسبت به موقعیت زمانی و مکانی است. از جهاتی، تصاویر گردشگری، مکانیسم‌هایی بر رفتار مصرف‌کننده (گردشگر) را در مقصدهای گردشگری به‌صورت اثربخش مورد ارزیابی و بررسی قرار می‌دهد که همواره مورد استقبال محققان این عرصه بوده است. عکاسی، نقش مهمی در توسعه صنعت گردشگری و ترغیب افراد به سمت مقصدهای مختلف گردشگری در سراسر جهان داشته است و توسعه مدیریت گردشگری بدون فاکتور عکس، غیرممکن است.
در دنیای دیجیتال امروزی، همان‌طور که در مقدمه مطلب نیز عنوان شد، ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) نقش مهمی در توسعه صنعت گردشگری دارند. بسیاری از گردشگران علاقه‌مندند تا از طریق ابزارهای آی تی، نسبت به انتشار آزادانه و رایگان تصاویر خود در پرتال‌های به اشتراک‌گذاری تصاویر استفاده کرده و عکس‌های خود را در معرض نمایش و دید میلیون‌ها مخاطب اینترنت در سراسر جهان قرار دهند. در سایت‌های به اشتراک‌گذاری تصاویر، افراد می‌توانند هر عکس که می‌خواهند انتخاب کرده و در این سایت‌ها به‌رایگان منتشر کنند و ملاحظات خود را نیز در انتشار عکس‌ها لحاظ کنند. در مقالاتی که تاکنون درزمینهٔ مدیریت گردشگری و تصاویر اینترنتی عرصه گردشگری منتشرشده است، به اهمیت ویژگی‌های مهم عکس‌های عکاسان گردشگر اشاره نشده است.
این‌که تصاویر، چه ویژگی‌های منحصربه‌فردی را منعکس می‌کنند و درواقع عکاسان با چه نوع نگاهی این تصاویر را برداشته‌اند و دنبال چه مواردی بودند، موضوع جالبی است که این تحقیق به آن اشاره می‌کند. مقاله منتشرشده در ژورنال، درنهایت معتقد است که نتیجه بررسی‌هایش به این نکته رسید که عکاسان گردشگر را می‌توان به دسته‌های مختلف طبقه‌بندی کرد که هر یک نوع نگاه خاص خود را به مقوله گردشگری دارد.
مفهوم تصویر گردشگری در این مقاله مورداشاره قرار گرفت. نویسنده‌های معتقد بودند که تصویر مرتبط با توریسم، درواقع مجموعه‌ای از عقاید، باورها، دیدگاه‌ها و احساس و طرز نگاهی است که یک گردشگر به محیط دارد. درواقع هر عکس، حاوی پیام‌های متفاوتی است که تحلیل و درک آن‌ها، می‌تواند برای فعالان عرصه مدیریت گردشگری مهم باشد. شکل‌گیری تصاویر گردشگری در ذهن‌های اشخاص نیازمند فرآیند انعکاس داخلی در مغز است که نه‌تنها توسط منابع اطلاعاتی مختلف تحت تأثیر قرار می‌گیرد، بلکه توسط متغیرهای فردی مختلفی نظیر روانشناسی و ویژگی‌های اجتماعی – فرهنگی، انگیزه‌ها، نیازمند و تجارب قبلی نیز تحت تأثیر است. درواقع دو گردشگر را نمی‌توان پیدا کرد که درک واحد و کاملاً مشابهی از یک مکان گردشگری داشته باشند. چراکه سواد و تجربه و نوع نگاه آن‌ها به پیرامون با یکدیگر کاملاً متفاوت است.
علم گردشگری معتقد است که رابطه مستقیمی بین عکاسی و گردشگری وجود دارد. درواقع عکاسی، پنجره‌ای است به‌سوی واقعیت‌های دنیای امروز و عکاسان، قابلیت منجمد کردن زمان و مکان را با استفاده از عکاسی دارا می‌باشند. محققانی مانند هریسون و اوری در سال‌های ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۴ میلادی به اهمیت عکس در گردشگری و نقشان در توسعه این صنعت اشاره‌کرده‌اند.
محیط‌های مجازی (Virtual communities) به‌آرامی و به‌طور باورنکردنی در حال تأثیرگذاری بر صنعت گردشگری هستند و مصرف‌کنندگان به‌طور فزاینده‌ای به اقلیت‌های فناوری اطلاعات و چنین محیط‌هایی اعتماد می‌کنند. استفاده گسترده از تصاویر اجتماعی در شبکه‌های اینترنتی، موضوع جدیدی را در حوزه تحقیقات در صنعت گردشگری ایجاد کرده است. اکثر مطالعات قبلی درزمینهٔ گردشگری و تصاویر عکاسان گردشگر، بر روی آنالیز تصاویر در مدیریت گردشگری متمرکزشده بود و موضوع آنالیز تفاوت‌های مفهومی و خوشه‌ای ازنظر عکاسان گردشگر را موردتوجه قرار نداده بود.
روش تحقیق
به جهت دنبال کردن مأموریت این تحقیق که همانا بررسی و شناسایی category ها و خوشه‌های مختلف مربوط به نگاه‌های عکاسان گردشگر در تصویربرداری از مکان‌های مختلف گردشگری بود، از بین ۱۴۰۰۰ تصویر منتشرشده در سایت فلیکر، ۱۷۸۶ تصویر به‌صورت تصادفی انتخاب شد.
این تصاویر از دهکده‌ای تاریخی و فرهنگی در اسپانیا گرفته‌شده بود که در این سایت به‌طور رایگان منتشرشده بود. دهکده Boi یک منطقه گردشگری در استان Pyreness اسپانیا است که در سال ۲۰۰۰ میلادی، به عنوان میراث فرهنگی توسط یونسکو به ثبت رسید. آنالیز تصاویر در ۲ بخش جداگانه صورت گرفت:
۱- تحلیل محتوایی که در جهت شناسایی ویژگی‌های عکس‌های منتشرشده در سایت صورت گرفت که ارزیابی می‌کند محتوای سمبلیک داده‌های موردمطالعه را و نوعی مطالعه کیفی به شمار می‌آید.
۲- گروه‌بندی (Categorization) درواقع روش آنالیز محتوایی سیستماتیک است که محقق توسط گروه‌های مختلف نسبت به دسته‌بندی داده‌ها در گروه‌ها اقدام می‌کند. محققان در این تحقیق از ۴ گروه برای دسته‌بندی تصاویر استفاده کردند که این ۴ گروه مورد تصدیق و اتفاق‌نظر محققان در مقالات دیگر نیز بوده است که عبارت‌اند از: گروه طبیعت، گروه میراث، گروه فرهنگی و گروه خدمات گردشگری.
نتایج
پس از بررسی تصاویر و آنالیز محتوایی آن بر اساس متدولوژی فوق‌الذکر، ۴ آیتم در آنالیز تصاویر موردبررسی قرار گرفت:
۱- موضوعات تصاویر
۲- میزان حضور افراد در تصاویر
۳- میزان زوم در تصاویر گرفته‌شده
۴- نوع فضای عکس‌برداری شده
آنالیز خوشه‌ای نشان داد که ماورای معیار جامع، گروه‌های متشابهی وجود دارد که روش‌های مشخصی از نگاه کردن به یک مکان را برای عکاس بیان می‌کند. نتیجه بررسی تصاویر نشان داد که مسئله «موضوع» در تصاویر و «نوع نگاه» عکاس در تصویربرداری از مناطق گردشگری، از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بوده است.
نتایج بررسی بر روی تصاویر اخذشده و منتشرشده در سایت فلیکر بر اساس موضوع تحقیق نشان داد که در ۵۴ درصد تصاویر، عکاس از صحنه‌هایی عکس‌برداری کرده است که هیچ انسانی دران عکس مشاهده نمی‌شود. در ۶ درصد تصاویر گرفته‌شده، عکاس از حضور گردشگران و مکان‌های مختلف به‌صورت مشترک در تصاویر استفاده کرده است. فقط ۴ درصد تصاویر، حاوی تصاویری از مکان‌های گردشگری منطقه بود، یعنی در ۹۶ درصد تصاویر گرفته‌شده توسط عکاسان، به موضوع ترکیبی از حضور انسان در عکس، مکان گردشگری، امکانات شهری و مسائل مرتبط به‌صورت ترکیبی استفاده‌شده است. درصدهای دیگر مربوط به تصاویر، تصاویر متفرقه را نشان می‌دهد که بعضاً صاحب عکس، خود نیز در تصویر حضور دارد.
به‌طورکلی:
۱- ۹۴ درصد عکاسان توریست، حداقل ۱ عکس از بناهای تاریخی Boi Valley گرفته‌اند.
۲- ۶۲ درصد عکاسان توریست، حداقل ۱ عکس از قابلیت‌های طبیعی Bio Valley گرفته‌اند.
۳- حداقل ۱۸ درصد عکاسان توریست، یک عکس از خدمات گردشگری و فرهنگی منطقه گرفته‌اند.
نتایج نشان داد که نوع نگاه گردشگران و تصوراتشان درباره منطقه بازدید شده در اسپانیا، به‌طور مشخصی در عکس‌برداری‌های آن‌ها از مکان‌های مختلف تأثیر گذاشته است. مثلاً ابنیه تاریخی این منطقه تاریخی در اسپانیا، بیش از ظرفیت‌های طبیعی و اقلیمیان موردتوجه گردشگران در عکس‌های آن‌ها قرارگرفته است. این‌یک یافته جالب‌توجه است، به دلیلان که این دهکده یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی در اروپا را در خود جای‌داده است و از طرفی، تنها پارک ملی در این بخش اسپانیا در این دهکده قرارگرفته است و این دهکده را تبدیل به محل زندگی با غنای فرهنگی بالا تبدیل نموده است. میراث فرهنگی مربوط به کلیسا و ابنیه‌های مذهبی، از مهم‌ترین عناصر در عکس‌های گردشگران از این منطقه تاریخی در اسپانیا را تشکیل داد.
نبود انسان در تصاویر اخذشده توسط عکاسان گردشگر، موضوعی متداول در مقاصد گردشگری در قاره اروپا است. گردشگران اروپایی بیشتر تمایل دارند در تصاویری که می‌گریند، افراد حضور نداشته باشند. برای همین در اکثر تصاویر موردبررسی این تحقیق، افراد در عکس حضور ندارند. این قضیه نشان داد که موضوع «در نظر گرفتن عدم حضور انسان در تصاویر»، بیشتر در مکان‌های خوش‌منظره مشاهده می‌شود؛ یعنی عکاسان گردشگر، بیشتر تمایل دارند درجاهایی که منظره زیبایی وجود دارد، حتی‌الامکان در تصاویری که می‌خواهد بگیرند، افراد حضور نداشته باشند تا فلش عکس، بدون حضور افراد ثبت شود. معمولاً مناطق خوش‌منظره، مناطق غیرمسکونی هستند که مقاصد گردشگری سنتی اروپا بیشتر به چشم می‌آید.
بیش از ۹۰ درصد تصاویر اخذشده توسط عکاسان گردشگر، در محیط‌های بیرونی و کم‌تر از ۱۰ درصد از داخل مکان‌های مختلف در دهکده بوده است. این موضوع قابل پیش‌بینی بود، چراکه این دهکده یک مکان طبیعت‌محور و تاریخی است و بالطبع، گردشگران دوست دارند از ظرفیت‌های محیطیان استفاده کنند و لذت ببرند. عکس‌هایی که از داخل مکان‌های مختلف گرفته‌شده بود، بیشتر در داخل مراکز تاریخی و فرهنگی بوده است تا مراکز گردشگری و اقامتی.
هدف اصلی این تحقیق، شناسایی این موضوع بود که چه موضوعات اصلی را عکاسان گردشگر در تصویربرداری از دهکده تاریخی اسپانیا مدنظر قراردادند. تحقیقات کمی به این موضوع اشاره‌کرده‌اند که چگونه و چطور این موضوعات اصلی توسط عکاسان مدنظر قرار گرفته‌شده است تا در نوع نگاه آن‌ها در تصویربرداری منعکس شود. آنالیز خوشه‌ای در این تحقیق، نتایج زیر را ایجاد کرد:
۴ دسته از عکاسان گردشگر وجود دارد که نوع نگاه آن‌ها در عکس‌های اخذشده منعکس‌شده است:
۱- عکاسان گردشگر بین‌المللی (در تصاویر، فضای کلی را مدنظر قرار می‌دهند)
۲- عکاسان زیبا گرا (در تصاویر، به موضوع زیبایی، پانوراما، ظرفیت‌های طبیعی و اقلیمی توجه می‌کنند)
۳- عکاسان شکارگر لحظات (در تصاویر، به جزییات دقیق و ریز به‌صورت خلاقانه نگاه می‌کنند)
۴- عکاسان عاشق ابنیه‌ها (عاشق عکس‌برداری از کلیساها و نماهای تاریخی و فرهنگی هستند نه چیز دیگر)
نتیجه پایانی
بررسی هزاران عکس در سایت فلیکر در موضوع دهکده گردشگری – تاریخی اسپانیا نشان داد که ۴ خوشه (دسته) مختلف از عکاسان گردشگر در این منطقه وجود داشته‌اند که هر یک فراخور تحصیلات، باورها و تجربه و نوع نگاه خود به منطقه گردشگری Boi اسپانیا، نسبت به اخذ تصاویر اقدام کرده‌اند. بعضی‌ها عاشق ابنیه‌های تاریخی بودند و بعضی‌ها شکارگر لحظات زیبا و به‌یادماندنی. بعضی‌ها طبیعت‌محور بودند و نه به ابنیه نگاه می‌کردند و نه به زیبایی‌های لحظه‌ای مثل طلوع و غروب آفتاب یا جزییات دقیق منطقه.
بعضی‌ها هم با نگاه عمومی و برداشت معمولی نسبت به منطقه، نسبت به عکس‌برداری اقدام کردند. ماحصل این تحقیق نشان می‌دهد که عکاسان گردشگر در مناطقی که از ضریب اهمیت و تاریخی بسیار بالایی برخوردار است و در آثار ثبت‌شده جهانی قرار دارد، کم‌تر به موضوع خدمات گردشگری، هتلینگ و مسائلی ازاین‌دست توجه دارند چراکه در تصاویر اخذشده و موردبررسی این تحقیق، درصدی بسیار کم از عکاسان، به موضوع خدمات گردشگری در تصاویر توجه کردند. مدیریت صنعت گردشگری می‌بایست با تحلیل و خوشه‌بندی تصاویر عکاسان، نسبت به موضوعاتی که عکاسان و گردشگران بیشتر موردتوجه قرار می‌دهند، حساس باشد و از این تجارب بصری و داده‌های موجود، نسبت به ارتقای صنعت گردشگری در مناطق و مقاصد گردشگری مختلف استفاده بهینه کند.
نقش شبکه‌های اجتماعی از قبیل یوتیوب، فلیکر و فیس‌بوک در توسعه صنعت گردشگری و مدیریت آن باید بیش از گذشته موردنظر و توجه قرار بگیرد چراکه شمار زیادی از گردشگران، در طراحی نوع رفتار و نظر خود در انتخاب مقاصد گردشگری تا اندازه زیادی متأثر از تصاویر منتشرشده و مشاوره‌های آنلاین صورت گرفته توسط کاربران در این شبکه‌ها می‌باشند.
انتهای پیام/.
